ΠΑΤΗΡ ΛΙΒΥΟΣ: «Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΟΥ ΚΟΥΒΑΛΑΜΕ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ»
Ο πατήρ Χαράλαμπος Παπαδόπουλος –ή πατήρ Λίβυος– βοηθάει μέσα από τις ομιλίες και τα βιβλία του τον κόσμο να καταλάβει τι σημαίνει πίστη στον Θεό στην εποχή των social media.
Φτάνω στον Ιερό Ναό Αγίας Τριάδος λίγο πριν τις 7 το βράδυ. Είναι η ώρα που τελειώνει ο κυριακάτικος εσπερινός –ήταν ο τελευταίος της Μεγάλης Σαρακοστής, πριν από την Κυριακή των Βαΐων– και η εκκλησία είναι κατάμεστη. Μετά την ολοκλήρωση της ακολουθίας, κανείς δεν αποχωρεί. Αντίθετα, προστίθεται κόσμος που έρχεται να παρακολουθήσει την ομιλία του π. Λίβυου. Το ονοματεπώνυμό του είναι Χαράλαμπος Παπαδόπουλος και με αυτό τον προσφωνεί ο Μητροπολίτης Γλυφάδας Αντώνιος, που τον προλογίζει.
«Το όνομα μου είναι π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος, ο κόσμος όμως με γνωρίζει και ως π. Λίβυο», θα μου εξηγήσει ο ίδιος. «Διότι για πολλά χρόνια είχα ένα blog που είχε αυτή την ονομασία. Το χωριό όπου μένω και είμαι ιερέας στην Κρήτη, ο Πύργος, είναι πολύ κοντά στο Λιβυκό πέλαγος, κι από εκεί εμπνεύστηκα τον τίτλο».
Ως π. Λίβυος έχει υπογράψει ορισμένα από τα βιβλία του, ως π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος άλλα, και διακρίνω ανάμεσα στους πιστούς κάποιους που κρατούν ανά χείρας αντίτυπα, τα οποία στο τέλος θα του ζητήσουν να υπογράψει.
Η ομιλία του έχει τίτλο «Ενοχές ή Μετάνοια» και είναι η πρώτη φορά που τον βλέπω από κοντά, παρότι έχω ήδη ακούσει κάποιες ομιλίες στο κανάλι του στο YouTube. Κατά τη διάρκειά της σταχυολογώ λέξεις που θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται σε μια ομιλία ψυχολογίας ή ακόμα και wellbeing, εκείνο όμως που μου κάνει ακόμη μεγαλύτερη εντύπωση είναι ο τρόπος που παραθέτει διδαχές των Πατέρων της Εκκλησίας εντάσσοντάς τες στο εδώ και το τώρα, για να μιλήσει για πράγματα τα οποία συναντάμε όλοι στην καθημερινότητά μας.
Όσο τον ακούω να μιλάει, με την ανεπαίσθητη κρητική προφορά του, συνειδητοποιώ ότι το χάρισμά του είναι να σε κάνει να αισθάνεσαι πως ό,τι λέει σε αφορά και μπορεί να πει κάτι στη ζωή σου – ασχέτως του βαθμού πίστης που σε διακρίνει. Τολμώ να πω, μάλιστα, πως αν όλοι οι ιερωμένοι μιλούσαν όπως αυτός, θα προσέλκυαν πολύ κόσμο που εκφράζει επιφυλάξεις για την Εκκλησία και τον κλήρο.
Αφού ο π. Λίβυος κλείνει την ομιλία του, σχηματίζεται μια μεγάλη ουρά από άτομα που θέλουν να τον χαιρετήσουν, να του φιλήσουν ή να του σφίξουν το χέρι, να τον αγκαλιάσουν. Κάποιοι αρκούνται σε δυο λόγια, άλλοι θα ήθελαν να του μιλούν με τις ώρες, αν δεν περίμενε υπομονετικά τόσος κόσμος.
Παρότι τον περίμενε μια από τις πιο βεβαρυμμένες περιόδους από πλευράς καθηκόντων, λόγω Πάσχα, ο π. Λίβυος δέχτηκε πρόθυμα να παραχωρήσει μια συνέντευξη στο OW. Τελικά, προλάβαμε να θίξουμε ορισμένα μόνο από όλα όσα είχα κατά νου να τον ρωτήσω – η αλήθεια είναι πως αν μιλούσαμε για όλα, θα είχαμε υλικό όχι απλώς για μια συνέντευξη, αλλά για ένα βιβλίο. Γιατί στα χαρίσματά του θα πρόσθετα κι αυτό: Ό,τι ακούς από το στόμα του συνιστά μια πρόκληση να ανακαλύψεις και να εμβαθύνεις περισσότερο σε ζητήματα πίστης.
Ο πατήρ Λίβυος, ο ρόλος του ιερέα και το life coaching
– Τι θέση είχε η πίστη στη ζωή σας μεγαλώνοντας και πώς αποφασίσατε να γίνετε ιερέας;
Η πίστη ως βίωμα ορατό, ως θρησκευτική αναφορά, δεν υπήρχε στην οικογένεια μου. Όμως, υπήρχαν πολύ έντονες αναφορές σε ανθρωπιστικές αξίες. Αυτό με έκανε από μικρό παιδί να αγαπώ καθετί αδύναμο και τραυματισμένο, να αγαπώ τη δικαιοσύνη κι εκείνους που τη διψούν. Αγάπησα πολύ τον άνθρωπο και μέσα από αυτόν τον Θεό. Στο πρόσωπο του Χριστού βρήκαν την αγάπη που αγκαλιάζει τον κάθε αναγκεμένο και νικάει τον μέγιστο εχθρό του, τον θάνατο.
– Μετά τις θεολογικές σπουδές σας, είδα ότι παρακολουθήσατε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Certificate in Coaching» και λάβατε πτυχίο πιστοποιημένου life coach. Πώς ισορροπεί η ιδιότητα αυτή με εκείνη του ιερέα;
Μου αρέσει καθετί που έχει να κάνει με τον άνθρωπο. Να σπουδάζω και να μαθαίνω καθετί γύρω από τη συμπεριφορά και τη λειτουργία του ανθρώπινου προσώπου. Η τέχνη των αποφάσεων και των αλλαγών ήταν κάτι που ήθελα να γνωρίσω. Όπως λένε οι πατέρες της εκκλησίας, ως Χριστιανοί τρυγάμε καθετί καλό που υπάρχει στην ανθρώπινη γνώση και το εντάσσουμε στην εκκλησιαστική μας διακονία. Ποτέ η Εκκλησία –και μάλιστα η Ορθόδοξη Ανατολική– δεν υπήρξε πολέμιος της επιστήμης και της γνώσης, απλά διαχώρισε ότι άλλο πράγμα είναι το «ποιος» δημιούργησε το κόσμο κι άλλο το «πώς». Το ένα μας το λέει η Εκκλησία και το άλλο η επιστήμη.
– Αισθάνομαι ότι η πίστη στο Θεό έχει εξ ορισμού κάτι υπερβατικό, κάτι που δεν μπορεί να γίνει απολύτως αντιληπτό με τη λογική – και που ενδεχομένως έρχεται σε σύγκρουση με τον ορθολογισμό της επιστήμης. Είναι έτσι;
Η πίστη στον Θεό είναι μια μορφή γνώσης. Όμως το όργανο με το οποίο συλλαμβάνουμε αυτή τη γνώση δεν είναι ο νους, άλλα η καρδιά του ανθρώπου. Ο Χριστός λέει ότι τον Θεό τον βλέπουν εκείνοι που έχουν καθαρή καρδιά. Άλλωστε, καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο άνθρωπος βλέπει με την καρδιά του, με το νου απλά κοιτάζει.
– Πώς σκεφτήκατε να δημιουργήσετε το κανάλι σας στο YouTube; Τι ανταπόκριση εισπράττετε από τον κόσμου, που μπορεί επίσης να σας γνωρίζει μέσα από τα βιβλία σας;
Το κανάλι ήρθε ως αίτημα του κόσμου που ζητούσε να ακούει ξανά και ξανά τις ομιλίες που έκανα σε εκκλησίες και άλλους χώρους. Διαβάζοντας τα βιβλία μου άλλα και ακούγοντας τις ομιλίες, ήθελε να υπάρχει ένας χώρος οπού ανά πάσα στιγμή θα μπορούσε να τις βρίσκει. Αυτό και κάναμε με φίλους.
– Νιώθετε influencer;
Όχι, δεν νιώθω influencer. Είμαι απλά ένας ιερέας και συγγραφέας. Αυτό για μένα είναι τιμή και ευθύνη.
Το Πάσχα και η πίστη στην εποχή μας
– Πόσο ουσιαστικά θεωρείτε ότι ζει σήμερα ο μέσος πιστός το Πάσχα; Συνειδητοποιούμε τη σημασία του ή το γιορτάζουμε παραδοσιακά, χωρίς να εμβαθύνουμε στο νόημα που έχει;
Η αλήθεια είναι ότι ένα μικρό ποσοστό προσεγγίζει το βαθύτερο νόημα αυτών των ημερών, ενώ το σημαντικότερο δεν τις βιώνει με όρους ψυχής. Δηλαδή, δεν μετέχει στην μεταμορφωτική τους δύναμη. Οι μέρες αυτές έχουν νοήματα, βιώματα και εμπειρίες που ανακαινίζουν και θεραπεύουν τη ζωή του ανθρώπου. Γεμίζουν νόημα ολάκερη την ύπαρξη μας.
– Ποιο θα λέγατε ότι είναι το μεγαλύτερο «εμπόδιο» για να προσεγγίσει ο σύγχρονος άνθρωπος τη χριστιανική πίστη;
Η χριστιανική πίστη καλεί σε θυσία. Σε ένα άθλημα αγάπης προς τον Θεό και τον συνάνθρωπό μας. Η εποχή μας δεν μιλάει για αγάπη αλλά για επιτυχία. Δεν αποδέχεται το σταυρικό κομμάτι της ύπαρξης. Τον κόπο, τον χρόνο, τη θυσία που ζητάνε τα πράγματα για να μας αποκαλύψουν τα νοήματα και την ομορφιά τους. Δεν μας αρέσει ο Σταυρός. Θέλουμε επιτυχία δίχως κόπο και θυσία. Δηλαδή, θέλουμε την Ανάσταση, άλλα χωρίς Σταυρό.
– Αναφέρατε στην ομιλία σας μια φράση που μου έκανε μεγάλη εντύπωση: «Ο χαρακτήρας μας είναι ο σταυρός που κουβαλάμε καθημερινά». Τι σημαίνει αυτό;
Σημαίνει ότι αυτό που είμαστε δεν είναι μονοσήμαντο. Είναι συνάρτηση πολλών πραγμάτων. Ο άνθρωπος είναι πολυπαραγοντικό ον. Διαμορφώνεται από πολλούς και πολλά. Οπότε, μέσα μας κουβαλάμε γονίδια, προγόνους, πεποιθήσεις και αντιλήψεις που δεν μας ανήκουν, στερεότυπα που μας δεσμεύουν. Δεν επιλέγουμε τον χαρακτήρα μας, όπως και πολλά άλλα στην ζωή μας. Πολλές δυσκολίες λοιπόν που συναντάμε στο βίο μας προέρχονται από τον χαρακτήρα μας. Όμως, αυτός είναι. Εμείς καλούμαστε να τον διαχειριστούμε και να τον εξελίξουμε. Σε κάποια θέματα θα τα καταφέρουμε, σε άλλα θα πρέπει να τον αποδεχθούμε. Γενικά, δεν επιλέγουμε πάντα τα προβλήματα μας, επιλέγουμε όμως το πώς θα αντιδράσουμε σε αυτά.
– Μας δοκιμάζει ο Θεός με τις δυσκολίες που συναντάμε;
Ο Θεός δεν μας δοκιμάζει με την έννοια της τιμωρίας. Δεν παίζει με τον πόνο των ανθρώπων. Δεν κατασκευάζει βάσανα και τραύματα στους ανθρώπους. Αυτά έχουν αλλού την πηγή τους. Κυρίως στην φθαρτότητα και την ελευθερία του ανθρώπου. Ωστόσο, ο Θεός τι κάνει; Μπορεί να μην είναι αίτιος του κακού, μπορεί να μην δημιουργεί άσχημα πράγματα, αλλά φέρει ωραία αποτελέσματα. Δηλαδή, μέσα από τις άστοχες επιλογές και πρακτικές μας, εκείνος δουλεύει για την σωτηρία μας.
Ο π. Λίβυος δίπλα στο ποίμνιο
– Υπάρχει κόσμος που εκφράζει πίστη στο Θεό αλλά και μια κάποια αποστασιοποίηση –αν όχι δυσαρέσκεια– για την Εκκλησία. Τι πιστεύετε πως φταίει; Μπορεί κάποιος να δηλώνει χριστιανός αλλά να απέχει από το τυπικό;
Αντιλαμβάνομαι αυτό που ρωτάτε και όντως υπάρχει ένα μεγάλο μέρος του λαού μας που πιστεύει στον Θεό, αγαπά τον Χριστό, αλλά δεν έχει καλές σχέσεις με το θεσμικό κομμάτι της εκκλησίας. Όμως, θα πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχει ουσία δίχως τύπο και χάρισμα δίχως θεσμό. Και η θεσμική έκφραση της εκκλησίας δεν είναι λιγότερο εκκλησία. Είναι μέρος ενός όλου. Τα πάντα έχουν τον ρόλο τους και σημασία τους. Μάλιστα, κατά την Παύλεια Θεολογία, το να «διοικείς» αποτελεί Χάρισμα του Αγίου Πνεύματος. Δεν μπορώ να είμαι Χριστιανός δίχως να ανήκω σε μια Ευχαριστιακή κοινότητα, δίχως να μετέχω στην οικογένεια της εκκλησίας, να ασκούμαι στο άθλημα των σχέσεων.
– Έφυγα από την ομιλία σας με την εντύπωση ότι έχετε έναν μοναδικό τρόπο να μιλάτε για την πίστη με σύγχρονους όρους και να χρησιμοποιείτε διδαχές των Πατέρων της Εκκλησίας κάνοντας τον ακροατή να νιώθει ότι τον αφορούν. Θεωρήθηκε ποτέ αυτό που κάνετε αντισυμβατικό; Έχετε δεχτεί ποτέ αντιδράσεις;
Δεν μπορώ να πω ότι έχω δεχθεί κάποιες σοβαρές αντιδράσεις. Όχι. Άλλωστε, αυτό είναι κάτι οικείο στον χώρο της εκκλησίας, διότι αυτό έκαναν πάντα οι πατέρες και εκκλησιαστικοί συγγραφείς, δηλαδή να επικαιροποιούν το μήνυμα του Ευαγγελίου στο άνθρωπο της κάθε εποχής. Όχι να το συμβιβάζουν ή να το σχετικοποιούν, αλλά να το κάνουν παρόν, ζωντανό, άμεσο και οικείο στον καθημερινό άνθρωπο. Ο λόγος του Θεού πρέπει να τρέφει την ύπαρξή μας, δεν είναι μουσειακός αλλά ζωντανός.
– Από την επαφή σας με το ποίμνιο, ποια αντιλαμβάνεστε ότι είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα που απασχολούν τον κόσμο στην καθημερινότητά του;
Τα προβλήματα δεν αλλάζουν γιατί δεν αλλάζει η φύση του ανθρώπου. Μπορεί εξωτερικά να λαμβάνουν νέες μορφές, αλλά εσωτερικά παραμένουν ίδια. Ο θάνατος, ο έρωτας, το νόημα της ζωής, οι σχέσεις και η εργασιακή επιβίωση είναι τα βασικά θέματα πάνω στα οποία ξετυλίγεται όλο το κουβάρι της ανθρώπινης αγωνίας και πάλης. Ο άνθρωπος διψάει για νόημα. Θέλει να βρει το νόημα της ζωής αλλά ξεχνάει ότι δεν υπάρχει, γιατί η απάντηση σε αυτό είναι η ίδια η ζωή.
– Μια φίλη μου ανέφερε πρόσφατα ότι ενστερνίζεται τις αρχές της αγάπης και της αλληλεγγύης που διέπουν τον Χριστιανισμό, και θα ήθελε να τις μεταδώσει στα παιδιά της, ωστόσο της είναι δύσκολο να τους παρουσιάσει ως πραγματικά γεγονότα όπως ο Ευαγγελισμός ή η Ανάσταση. Τι θα της λέγατε;
Πρέπει να καταλάβουμε ότι αυτές οι διηγήσεις είναι ιστορίες πίστεως. Δεν εννοώ ότι δεν είναι ιστορικές, κάθε άλλο, αλλά ότι προσεγγίζονται και γνωρίζονται βιωματικά και εμπειρικά. Η οδός της γνώσεως εδώ είναι η πίστη και όχι ο λόγος. Οπότε, εδώ δεν χρειάζεται να πείσουμε κάποιον με αντικειμενικά επιχειρήματα, αλλά να του δώσουμε ένα τρόπο ζωής που αποκαλύπτει στον άνθρωπο το κάτι άλλο για την ύπαρξη.
– Μολονότι η Εκκλησία ευλογεί τον γάμο, αισθάνομαι ότι θα προτιμούσε να μη μιλάει για τον έρωτα. Δεν είναι όμως σαν να κλείνει τα μάτια απέναντι σε μια ανθρώπινη παρόρμηση – αν όχι να τη δαιμονοποιεί;
Ο έρωτας είναι ζωή. Είναι ορμή προς την ζωή. Η εκκλησία του Χριστού και των αγίων δεν δαιμονοποιεί ούτε ενοχοποιεί τον έρωτα. Τώρα, ότι μέσα σε αυτή τη δισχιλιετή παρουσία του Χριστιανισμού υπήρξαν φωνές που τον επιφόρτισαν με ενοχές είναι αλήθεια. Αλλά σε καμία περίπτωση αυτή δεν είναι η ριζική θέση της εκκλησίας. Η εκκλησία βλέπει τη σεξουαλικότητα, τον έρωτα και τον γάμο ως ευλογία και δώρο Θεού, και όχι ως κάτι για το οποίο πρέπει να ντρεπόμαστε.