ΣΕ ΠΟΙΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΣΠΙΤΙΟΥ ΣΟΥ ΕΧΕΙ ΘΕΣΗ Ο ΗΛΙΑΝΘΟΣ
Ο εντυπωσιακός ηλίανθος δεν ευδοκιμεί μόνο σε μεγάλες εκτάσεις. Μπορεί να ανθίσει και στο μπαλκόνι σου, με την κατάλληλη φροντίδα.
Ο ηλίανθος (ή ηλιοτρόπιο) υπάρχει στη Γη από το 3000 π.Χ. Σύμφωνα με καταγραφές, οι Ινδιάνοι χρησιμοποιούσαν τον καρπό ως τροφή, ως φάρμακο και για την εξαγωγή λαδιού για καλλωπισμό. Ίσως να μη ξέρεις πως η Ελλάδα θεωρείται «χώρα του ηλίανθου», με την παραγωγή να φτάνει τους 225.000 τόνους το χρόνο. Είναι μια εναλλακτική καλλιέργεια που κερδίζει έδαφος, με τον Έβρο να είναι πρώτος και τους νομούς Σερρών, Ξάνθης και Δράμας να ακολουθούν.
Πέραν της χρήσης του ως καλλωπιστικού φυτού, δίνει το ηλιέλαιο, τους ηλιόσπορους, ένα είδος φυστικοβούτυρου, ενώ συγκεκριμένο είδος το ξέρεις ως «αγκινάρα της Ιερουσαλήμ» αν έχεις δει μια σεζόν Master Chef στη ζωή σου.
Κάποιες άλλες χρήσεις που ενδεχομένως δεν γνωρίζεις είναι ότι από τους βλαστούς του κατασκευάζονται ινοσανίδες, από τα συμπιεσμένα περικάρπια παράγεται καύσιμη ύλη με την μορφή βιόμαζας ή συσσωμάτων βιομάζας (τα ξέρεις ως pellets) και από τους σπόρους παράγεται βιοντίζελ. Άρα, είναι πηγή οικολογικών καυσίμων.
Κράτα και ότι συμβολίζει τη βαθιά πίστη, αν σε ενδιαφέρει να την εκδηλώσεις σε κάποιον/κάποια.
Τα ηλιοτρόπια ανθίζουν όλο το καλοκαίρι και καταστρέφονται με τις πρώτες παγωνιές του χειμώνα. Στα καλλωπιστικά φυτά συναντάμε κυρίως νάνες ποικιλίες ηλίανθου, που φτάνουν μέχρι τα 40-50 εκατοστά σε ύψος, είναι κατάλληλες για γλάστρες αλλά και για παρτέρια του κήπου μας.
Πάμε τώρα, και σε ένα μυστήριο που αφορά την ύπαρξη του και το κρατά καλά κρυμμένο.
Ο ηλίανθος ακολουθεί τον ήλιο
Οι ηλίανθοι έχουν ως πρώτο συνθετικό τη λέξη «ήλιος» γιατί γυρίζουν «πρόσωπό» τους προς αυτόν και τον «παρακολουθούν» να ανεβοκατεβαίνει στον ουρανό για να βοηθήσουν την ανάπτυξή τους. Ναι, το πάνω άκρο (ταξιανθία ή κεφαλή) ακολουθεί την πορεία του ήλιου από την ανατολή έως τη δύση. Όταν ο ήλιος είναι ψηλά, τον «ρουφούν» για να αναπτυχθούν. Όταν χάνεται, γυρίζουν το «πρόσωπο» προς το έδαφος έως το επόμενο ξημέρωμα. Όλο αυτό περιγράφεται ως ηλιοτροπισμός.
Διαχρονικά, είναι μυστήριο για τους βιολόγους των φυτών πώς τα φυτά αυτά «βλέπουν» προς τα πού στρέφονται μέσα στην ημέρα. Η εργασία που δημοσίευσαν ερευνητές του University of California Davis, εντόπισε έναν μηχανισμό-έκπληξη. Αποκάλυψε προηγουμένως άγνωστες οδούς για το πώς αισθάνονται το φως και πώς αναπτύσσονται, όχι όμως και πώς ακριβώς συντελείται ο ηλιοτροπισμός.
Όπως εξήγησε η Stacey Harmer, καθηγήτρια φυτικής βιολογίας στο UC Davis και ανώτερη συγγραφέας της μελέτης, «τα περισσότερα φυτά δείχνουν φωτοτροπισμό – την ικανότητα να αναπτύσσονται προς μια πηγή φωτός». Οι ειδικοί είχαν υποθέσει ότι βασίζεται στον βασικό μηχανισμό που διέπεται από το μόριο που ονομάζεται φωτοτροπίνη και ανταποκρίνεται στο φως – στο μπλε άκρο του φάσματος.
«Οι ηλίανθοι ταλαντεύουν την κεφαλή τους, μεγαλώνοντας λίγο περισσότερο στην ανατολική πλευρά του στελέχους (σπρώχνουν το κεφάλι προς τα δυτικά) κατά τη διάρκεια της ημέρας και λίγο περισσότερο στη δυτική πλευρά τη νύχτα (το κεφάλι αιωρείται προς τα ανατολικά)».
Το εργαστήριο του Harmer στο Κολέγιο Βιολογικών Επιστημών του UC Davis έχει δείξει προηγουμένως πώς οι ηλίανθοι χρησιμοποιούν το εσωτερικό τους κιρκάδιο ρολόι, για να «προβλέψουν» την ανατολή του ηλίου και να συντονίσουν το άνοιγμα των ανθών, με την εμφάνιση επικονιαστικών εντόμων το πρωί.
Στη νέα μελέτη, ο μεταπτυχιακός φοιτητής Christopher Ο. Brooks και η Harmer εξέτασαν ποια γονίδια ενεργοποιούνται (μεταγράφονται) σε ηλίανθους που καλλιεργούνταν α) σε εσωτερικούς χώρους, β) σε εργαστηριακούς θαλάμους ανάπτυξης και γ) σε ηλίανθους που αναπτύσσονταν υπό το φως του ήλιου σε εξωτερικούς χώρους.
Σε εσωτερικούς χώρους, οι ηλίανθοι αναπτύχθηκαν κατευθείαν προς το φως, ενεργοποιώντας γονίδια που σχετίζονται με τη φωτοτροπίνη.
Τα φυτά που αναπτύχθηκαν σε εξωτερικούς χώρους κουνώντας τις κεφαλές τους με τον ήλιο έδειξαν ένα εντελώς διαφορετικό μοτίβο γονιδιακής έκφρασης: δεν υπήρχε εμφανής διαφορά στη φωτοτροπίνη μεταξύ της μιας πλευράς του στελέχους και της άλλης.
Έτσι, παρέμεινε κρυμμένο το μυστικό τους, ως προς τα γονίδια που εμπλέκονται στον ηλιοτροπισμό. «Φαίνεται να αποκλείσαμε το μονοπάτι της φωτοτροπίνης», δήλωσε η Harmer.
Ο αποκλεισμός του μπλε, του υπεριώδους, του κόκκινου ή του πολύ κόκκινου φωτός με σκίαστρα δεν είχε καμία επίδραση στην απόκριση του ηλιοτροπισμού. «Αυτό δείχνει ότι υπάρχουν πιθανώς πολλαπλά μονοπάτια που ανταποκρίνονται σε διαφορετικά μήκη κύματος φωτός, για την επίτευξη του ίδιου στόχου. Οι προσεχείς εργασίες θα εξετάσουν τη ρύθμιση της πρωτεΐνης στα φυτά».
Η έκπληξη που πρόσφεραν οι ηλίανθοι
Όπως είδαν οι ερευνητές, οι ηλίανθοι έχουν την ικανότητα να μαθαίνουν γρήγορα. Όταν τα φυτά που καλλιεργήθηκαν στο εργαστήριο μεταφέρθηκαν σε εξωτερικούς χώρους, άρχισαν να παρακολουθούν τον ήλιο την πρώτη μέρα.
«Αυτή η συμπεριφορά συνοδεύτηκε από μια έκρηξη γονιδιακής έκφρασης στη σκιασμένη πλευρά του φυτού που δεν επανεμφανίστηκε τις επόμενες ημέρες. Αυτό υποδηλώνει ότι συμβαίνει κάποιο είδος «επανακαλωδίωσης».
Πώς φροντίζουμε τον ηλίανθο ως καλλωπιστικό φυτό;
Για να απολαύσουμε την ανθοφορία του ηλίανθου στον κήπο ή σε γλάστρα στο μπαλκόνι μας, θα χρειαστεί να ακολουθήσουμε βασικές συμβουλές φροντίδας.
- Μεταφυτεύουμε τον ηλίανθο σε γλάστρα διαμέτρου τουλάχιστον 25 εκατοστών, την οποία διατηρούμε σε ηλιοφανές σημείο με νότιο ή δυτικό προσανατολισμό, προφυλαγμένο από ανέμους.
- Γεμίζουμε την γλάστρα με αφράτο φυτόχωμα για λουλούδια που περιέχει περλίτη, ενώ στη βάση της βάζουμε μία στρώση χαλικιών για καλύτερη αποστράγγιση.
- Ποτίζουμε τα φυτά του ηλίανθου σε σχετικά συχνά διαστήματα, 2-3 φορές τη βδομάδα φροντίζοντας να επαναλαμβάνουμε το πότισμα μόλις στεγνώσει το χώμα.
- Για τη λίπανση του ηλίανθου σε γλάστρα, προσθέτουμε ένα υδατοδιαλυτό λίπασμα γενικής χρήσης κάθε 15 περίπου ημέρες, και για τις ψηλότερες ποικιλίες ηλίανθου στον κήπο ένα κοκκώδες λίπασμα μια φορά το μήνα.
- Κόβουμε έγκαιρα τα λουλούδια του ηλίανθου, κάτι που βοηθά ώστε να έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής, ενώ παράλληλα ενισχύει σημαντικά την παραγωγή νέας ανθοφορίας.