ΠΩΣ ΘΑ «ΔΙΑΒΑΣΕΙΣ» ΤΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΑΛΛΟΥ

Κι όμως, το «διάβασμα» της σκέψης ενός άλλου ανθρώπου δεν είναι ακριβώς επιστημονική φαντασία. Πρόκειται για την ικανότητά μας να καταλαβαίνουμε αυτόν που βρίσκεται απέναντί μας.

Δύο ήταν οι μαγικές δυνάμεις που ήθελα να έχω μικρή: να γίνομαι αόρατη και να «διαβάζω» το μυαλό των άλλων. Προφανώς είχα επηρεαστεί από τα κόμικς και τις ταινίες με τους σούπερ ήρωες. Προς το παρόν, πάντως, δεν έχω καταφέρει το πρώτο, ενώ για το δεύτερο μάλλον θα χρειαστεί να αναθεωρήσω, καθώς ομάδα επιστημόνων από τα Πανεπιστήμια του Bath και του Cardiff υποστηρίζει ότι το «διάβασμα» της σκέψης (mind reading) δεν είναι ακριβώς επιστημονική φαντασία.

«Μπορεί να μην το καταλαβαίνουμε, αλλά χρησιμοποιούμε την εν-νόηση (ο επιστημονικός όρος για το «διάβασμα» του μυαλού) κάθε φορά που αλληλεπιδρούμε μεταξύ μας. Μας βοηθά να κατανοήσουμε την άποψη ενός άλλου ανθρώπου ή να καταλαβαίνουμε πότε κάποιος λέει κάτι που δεν εννοεί, όπως π.χ. όταν είναι σαρκαστικός ή ψεύδεται», εξηγούν οι ειδικοί.

H λεγόμενη θεωρία της εν-νόησης (mentalization) ή αλλιώς θεωρία του νου, είναι μια ψυχολογική έννοια που με απλά λόγια χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη διαδικασία κατανόησης του τι σκέφτονται οι άλλοι άνθρωποι.

Εν-νόηση και ενσυναίσθηση

Η εν-νόηση είναι διαφορετική από την ψυχολογική διαδικασία της ενσυναίσθησης. Η πρώτη αφορά την κατανόηση σκέψεων ή γνώσεων άλλων ανθρώπων, ενώ η δεύτερη την κατανόηση των συναισθημάτων τους.

Αν και οι διαδικασίες σχετίζονται, είναι σημαντικό να τις διαφοροποιήσουμε για να κατανοήσουμε τον τρόπο λειτουργίας των ανθρώπων στις διάφορες κοινωνικές συνθήκες. Ο διαχωρισμός τους είναι, επίσης, σημαντικός για την κατανόηση της ψυχοπαθητικής διαταραχής προσωπικότητας, αφού για παράδειγμα οι ψυχοπαθείς είναι συχνά καλοί στην εν-νόηση, αλλά κακοί στην ενσυναίσθηση. Επίσης, για την κατανόηση καταστάσεων όπως ο αυτισμός, καθώς τα αυτιστικά άτομα συχνά έχουν μεγάλες δυσκολίες με την εν-νόηση, αλλά μικρότερες με την ενσυναίσθηση.

Βεβαια, όπως μας λέει η Αθηνά Σταμούλη, Κλινική Ψυχολόγος, «η εν-νόηση και η ενσυναίσθηση δεν είναι απόλυτα διαφορετικές έννοιες, αλλά κάπου συναντιούνται. Για να μπορούμε να καταλάβουμε τη σκέψη κάποιου, πρέπει να κατανοούμε το συναίσθημά του και αντίστροφα. Δηλαδή, όταν ξέρουμε πώς νιώθει κάποιος, μπορούμε ευκολότερα να καταλάβουμε ή να μαντέψουμε προς τα πού κατευθύνεται η σκέψη του, καθώς σκέψεις και συναισθήματα αλληλοεπηρεάζονται».

Χριστίνα Αβδίκου

Ένα ερωτηματολόγιο για την εν-νόηση

Προκειμένου να βελτιώσουν τις γνώσεις μας αναφορικά με εν-νόηση, οι ψυχολόγοι Rachel Clutterbuck, Lucy Anne Livingston, Mitchell Callan και Punit Shah σχεδίασαν ένα ερωτηματολόγιο που διαχωρίζει τις δύο έννοιες.

«Χρησιμοποιώντας δεδομένα από περισσότερα από 4.000 άτομα στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων αυτιστικών και μη αυτιστικών ατόμων, διαπιστώσαμε ότι αρκεί να χρησιμοποιηθούν μόλις τέσσερις ερωτήσεις για τη… μέτρηση της εν-νόησης. Χρησιμοποιήσαμε, επίσης, τα δεδομένα για να πραγματοποιήσουμε στατιστικές αναλύσεις. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το τεστ ήταν αξιόπιστο και ότι άντρες και γυναίκες, καθώς και αυτιστικά και μη αυτιστικά άτομα, ερμήνευσαν τις ερωτήσεις με τον ίδιο τρόπο», αναφέρουν.

Σε τι μπορεί να χρησιμεύσει ένα τέτοιο ερωτηματολόγιο; Κατ’ αρχάς, θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα γιατί οι άνθρωποι διαφέρουν στις δεξιότητές τους στην εν-νόηση. Επίσης, θα βοηθήσει να κατανοήσουμε και να προσαρμόσουμε τις υπηρεσίες υποστήριξης για τα αυτιστικά άτομα, ενώ μπορεί να αξιοποιηθεί ακόμα και για την εύρεση κατάλληλου προσωπικού για θέσεις εργασίας που απαιτούν καλή κατανόηση των ανθρώπων.

ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΗΝ ΤΟ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΜΕ, ΑΛΛΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΝ-ΝΟΗΣΗ ΚΑΘΕ ΦΟΡΑ ΠΟΥ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΟΥΜΕ ΜΕΤΑΞΥ ΜΑΣ.

Ποιος τα πήγε καλύτερα στο «διάβασμα» της σκέψης;

Και το μεγάλο ερώτημα είναι ποιος μπορεί να «διαβάσει» καλύτερα το μυαλό ενός άλλου ανθρώπου. Οι γυναίκες, απαντούν οι ερευνητές, καθώς το σκορ τους ήταν σταθερά λίγο υψηλότερο από αυτό των αντρών. Ο λόγος μένει να διερευνηθεί, μιας και δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ των επιστημόνων.

«Η έρευνά μας έδειξε, επίσης, ότι τα αυτιστικά άτομα ανέφεραν σημαντικά περισσότερες δυσκολίες. Αυτό μπορεί να μην είναι κάτι καινούργιο, αλλά είναι μια από τις πρώτες μελέτες στις οποίες τα αυτιστικά άτομα ρωτήθηκαν για τις εμπειρίες τους αντί να υποβληθούν σε ηλεκτρονικά πειράματα για να συμπεράνουμε τις δυσκολίες», συμπληρώνουν.