ΚΕΤΑΜΙΝΗ, ΕΝΑ ΥΠΟΣΧΟΜΕΝΟ ΦΑΡΜΑΚΟ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ «ΦΑΡΜΑΚΙ»
Συντέθηκε τη δεκαετία του ’60 και αναγνωρίστηκε επίσημα από την ιατρική τη δεκαετία του ’70. Η κεταμίνη είναι ένα αναισθητικό που φαίνεται να βοηθάει στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Όταν όμως ληφθεί σε πολύ μεγάλες ποσότητες, μπορεί να έχει σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες.
Η κεταμίνη είναι ένα αναισθητικό που υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλές στο κίνημα της αντικουλτούρας στις Ηνωμένες Πολιτείες, τη δεκαετία του 1970, αξιοποιήθηκε από την ιατρική ως αντικαταθλιπτικό και καθιερώθηκε στα κλαμπ ως ναρκωτικό, με την ονομασία «Special K».
Εκτός από αναισθητικό, έχει χρησιμοποιηθεί σε αρκετές περιπτώσεις και για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Η δράση της κεταμίνης στην κατάθλιψη έχει διαπιστωθεί σε αρκετές μελέτες. Ασθενείς που έπασχαν από χρόνια κατάθλιψη έχουν αναφέρει ότι ένιωσαν ανακούφιση και είδαν βελτίωση της κατάστασής τους μετά από θεραπεία με κεταμίνη.
Ωστόσο, όταν η δόση της κεταμίνης που χορηγείται στον οργανισμό είναι πολύ υψηλή, τότε μπορεί να υπάρξουν ανεπιθύμητες ενέργειες, από καρδιακή αρρυθμία και επιληψία, μέχρι θάνατο.
Flashback και χρήσεις της κεταμίνης
Κάνοντας μια σύντομη ιστορική αναδρομή, θα δούμε ότι η κεταμίνη συντέθηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1960 από έναν Αμερικανό ερευνητή ονόματι Calvin Stevens. Λίγο αργότερα, ο γιατρός Edward Domino, ο οποίος έχει συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην κατανόηση των ψυχοδραστικών ναρκωτικών, διεξήγαγε τις πρώτες δοκιμές κεταμίνης σε ανθρώπους, χρησιμοποιώντας ως «πειραματόζωα» έγκλειστους άντρες στις φυλακές Jackson State Prison, στο Μίσιγκαν. Ο Domino παρατήρησε ότι η κεταμίνη σε υψηλές δόσεις έβγαζε τους ανθρώπους «νοκ άουτ», αλλά σε χαμηλότερες δόσεις παρήγαγε περίεργα ψυχοδραστικά αποτελέσματα σε ασθενείς που κατά τα άλλα ήταν διαυγείς.
Όπως λέγεται, η φαρμακευτική εταιρεία για την οποία εργαζόταν ο Stevens δεν ήθελε να ονομάσει το φάρμακο «ψυχεδελικό», οπότε προτάθηκε ο όρος «διαχωριστικό αναισθητικό» (dissociative anesthetic) προκειμένου να περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο αυτό φαινόταν να διαχωρίζει το μυαλό από το σώμα, ακόμη και όταν το μυαλό διατηρούσε τη συνείδηση.
Παρόλο που το 1968 η κυβέρνηση των ΗΠΑ απαγόρευσε την κατοχή της ψυχοτρόπας ουσίας LSD (ο Νίξον κήρυξε τον πόλεμο κατά των ναρκωτικών μόλις λίγα χρόνια αργότερα), η κεταμίνη παρέμεινε ιατρικά νόμιμη. Μάλιστα, το 1970 η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) την ενέκρινε ως αναισθητικό.
Σήμερα οι γιατροί χρησιμοποιούν την κεταμίνη για την πρόκληση και τη διατήρηση της αναισθησίας και την ανακούφιση από τον πόνο. Ως αναισθητικό, χρησιμοποιείται επίσης σε μεγάλο βαθμό και στην κτηνιατρική.
Κεταμίνη εναντίον κατάθλιψης
Όσον αφορά τη δράση της κατά της κατάθλιψης, έρευνες έχουν δείξει ότι η θεραπεία με κεταμίνη έχει καλύτερα αποτελέσματα σε ανθρώπους που πάσχουν από χρόνια κατάθλιψη. Μάλιστα, δοκιμές σε θεραπείες με κεταμίνη έδειξαν ότι σε αντίθεση με άλλα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την κατάθλιψη, τα αποτελέσματα της κεταμίνης είναι συνήθως άμεσα.
Σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό The New Yorker στα τέλη του 2021, αναφέρεται ότι το 2006 το Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μία μόνο ενδοφλέβια δόση κεταμίνης είχε γρήγορα αντικαταθλιπτικά αποτελέσματα. Από τότε έχουν πραγματοποιηθεί περίπου τριακόσιες κλινικές δοκιμές. Γενικά, οι επιστήμονες συμφωνούν ότι η κεταμίνη ανακουφίζει από τα συμπτώματα της κατάθλιψης για μια περίοδο που μπορεί να διαρκέσει ημέρες ή εβδομάδες, κατά τη διάρκεια της οποίας η ψυχοθεραπεία συχνά αποδεικνύεται πιο αποτελεσματική από το κανονικό.
Η κεταμίνη είναι αυτό που λέμε «βρώμικο φάρμακο», που σημαίνει ότι δρα σε διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου ταυτόχρονα. Υπάρχουν αρκετές θεωρίες για το πώς λειτουργεί κατά της κατάθλιψης, αλλά οι περισσότερες επικεντρώνονται στις επιδράσεις της σε ορισμένους υποδοχείς στον εγκέφαλο και στον νευροδιαβιβαστή γλουταμινικό οξύ.
Μια θεωρία υποστηρίζει ότι η κεταμίνη ρυθμίζει τα επίπεδα μιας πρωτεΐνης που μπορεί να δημιουργήσει νέους νευρώνες. Σήμερα, η έρευνα και η συζήτηση γύρω από την κεταμίνη ασχολούνται λιγότερο με το αν μπορεί να θεραπεύσει την κατάθλιψη και περισσότερο με το πώς λειτουργεί, ποια μέθοδος χορήγησης καθιστά το φάρμακο πιο αποτελεσματικό και πώς οι φαρμακευτικές εταιρείες και οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης θα μπορούσαν να επωφεληθούν από μια ουσία της οποίας η πατέντα έληξε τη δεκαετία του 1980.
Από την ιατρική στη ψυχαγωγία
Τη δεκαετία του ’90, μαζί με την άνθηση των rave πάρτι και των διάφορων ναρκωτικών ουσιών, η κεταμίνη άρχισε να γίνεται όλο και πιο δημοφιλής ως «ψυχαγωγική ουσία». Στα πάρτι της Ελλάδας καθιερώθηκε με τις ονομασίες «κιτ κατ» ή «Special K».
Όπως αναφέρει σε ανάρτησή του ο ψυχίατρος – ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Παπαδημητριάδης, «σε μικρές δόσεις κεταμίνης οι χρήστες αναφέρουν ότι “ταξίδευουν στην K-land”, αισθάνονται “ζεν” και δεν νιώθουν πόνο. Επίσης, εκδηλώνουν ήπιες οπτικές, πολύχρωμες, ευχάριστες ψευδαισθήσεις και μούδιασμα στα άκρα. Σε πιο υψηλές δόσεις κεταμίνης οι χρήστες αναφέρουν ότι “ταξιδεύουν στην τρύπα Κ”. Παραλύουν τα άκρα τους, έχουν έντονες ψευδαισθήσεις και νιώθουν “εκτός σώματος” – εμπειρία που ερμηνεύεται ως “πνευματική και διορατική”, ενίοτε με βραχυπρόθεσμη απώλεια της μνήμης».
Η υπερδοσολογία κεταμίνης μπορεί να είναι θανάσιμη
Παρόλο που έρευνες έχουν δείξει ότι η κεταμίνη παρέχει γρήγορες αντικαταθληπτικές επιδράσεις σε ανθρώπους, η ασφάλεια και η τοξικότητά της παραμένουν υπό διερεύνηση. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες που σχετίζονται με την κεταμίνη εμφανίζονται συνήθως όταν αυτή χορηγείται σε πολύ υψηλές δοσολογίες.
Όπως εξηγεί ο κ. Παπαδημητριάδης, «η υπερβολική δόση κεταμίνης μπορεί να προκαλέσει διαταραχή στη λειτουργία της αναπνοής (αναπνευστική ανακοπή)». Ακόμη μπορεί να έχει ανεπιθύμητα αποτελέσματα, μεταξύ άλλων ναυτία, έμετο, σοβαρή σύγχυση, καρδιακή αρρυθμία, παράλυση, τρόμο με δυσάρεστες ψευδαισθήσεις, επιληπτικές κρίσεις, ακραία καταστολή, απώλεια συνείδησης, κώμα, και αυξημένη αρτηριακή πίεση.
Στα παιδιά, αναφέρει ο κ. Παπαδημητριάδης, υπερβολική είναι δυνητικά ακόμα και η πιο μικρή δόση που λαμβάνουν οι ενήλικες. Ωστόσο, όπως εξήγησε, «δεν υπάρχει απολύτως καμία ένδειξη για τη χορήγηση σε παιδιά, ούτε ως αναισθητικού, ούτε ως αντικαταθλιπτικού φαρμάκου (και πολύ περισσότερο ως ψυχεδελικού ναρκωτικού για ψυχαγωγία)».
«Η υπερδοσολογία κεταμίνης μπορεί να είναι θανάσιμη», καταλήγει. «Αφενός εξαιτίας της αναπνευστικής ανακοπής και της καρδιακής δυσλειτουργίας, αφετέρου από πνιγμό εμετού, δεδομένου ότι η παράλυση και ο εμετός είναι δύο ταυτόχρονες και αναμενόμενες παρενέργειες».