ΠΩΣ ΝΑ ΜΗΝ ΣΕ ΚΑΤΑΒΑΛΛΟΥΝ ΟΣΑ ΒΛΕΠΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ
Πολλές φορές ανοίγεις την τηλεόραση και νιώθεις ότι έχεις μπροστά σου μια μαύρη τρύπα, η οποία είναι έτοιμη να σε καταπιεί. Και θέλεις να πατήσεις πάλι το κουμπί και να την κλείσεις. Αλλά δεν μπορείς. Καταναλώνεις όσα προβάλλονται, που δεν είναι και λίγα, και τότε αναστατώνεσαι, φοβάσαι, θυμώνεις. Δεν είσαι (ο) μόνος.
«Κλείσε επιτέλους την τηλεόραση». «Μην διαβάζεις τόσες ειδήσεις». «Και τι καταλαβαίνεις που τα βλέπεις όλα αυτά;» Αυτές είναι μόνο μερικές από τις φράσεις που έχω ακούσει τις τελευταίες εβδομάδες και όχι αδίκως. Οι ώρες που περνάω καταναλώνοντας ειδήσεις δεν είναι λίγες και, δυστυχώς, όταν δεν τις βρίσκω εγώ το κάνουν εκείνες, με τις επαναλαμβανόμενες ειδοποιήσεις στο κινητό μου. Κάποια στιγμή, τίθεται το ερώτημα: μήπως έχω πάθει overdose αρνητικής (υπερ)πληροφόρησης;
Δέκα χρόνια οικονομικής κρίσης, δύο χρόνια πανδημίας, αστάθεια σε όλα τα επίπεδα και, πριν από μερικές μέρες, η επιστροφή ενόπλων συρράξεων σε ευρωπαϊκό έδαφος. Όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε ότι το γεγονός αυτό σηματοδότησε την έναρξη μιας νέας εποχής.
Έκτοτε, αυτό που βιώνουμε είναι ένας καταιγισμός αρνητικών ειδήσεων: φωτογραφίες που συγκλονίζουν και ταυτόχρονα συγκινούν, τίτλοι ειδήσεων και άρθρα που προκαλούν πανικό, δυσοίωνες πολιτικές αναλύσεις. Είναι σαφές σε όλους ότι δεν ζούμε το καλύτερο σενάριο για τη Δύση: η ιδέα των πυρηνικών όπλων, ο γερμανικός επανεξοπλισμός, η επισιτιστική κρίση που ενδεχομένως να ακολουθήσει, η ενεργειακή κρίση που όλοι απευχόμαστε.
«Ο πόλεμος είναι μια συλλογική κρίση, που συνεπάγεται και προσωπική κρίση γιατί υπάρχει η άμεση απειλή μιας βίαιης ανατροπής των γνωστών συντεταγμένων της καθημερινότητας που έχουμε. Του προσωπικού μας μικρόκοσμου, δηλαδή», εξηγεί ο ψυχοθεραπευτής και συγγραφέας Πέτρος Θεοδώρου. «Αυτό γεννά πάρα πολύ βαθιά πρωτογενή συναισθήματα, που είναι δηλαδή κάτω από τα βασικά συναισθήματα, γιατί πρώτα απ’ όλα γεννιέται ένας τρόμος (ανάλογος με εκείνον) που είχε ο πρωτόγονος άνθρωπος στα φυσικά φαινόμενα, τα οποία δεν τα ήλεγχε. Μπαίνουμε σε μια ματαιότητα, γιατί δεν ελέγχουμε τίποτα από όσα γίνονται. Υπάρχει επίσης ένας τυφλός θυμός. Τυφλός σημαίνει ότι δεν έχει αποδέκτη. Υπάρχει μια απογοήτευση από τις καταστάσεις και την πραγματικότητα, και αυτό οδηγεί και σε παραίτηση».
Πρώτο βήμα η αποδοχή και η συνειδητοποίηση
Αυτό που συμβαίνει όταν βλέπουμε ειδήσεις είναι κατά βάση μια προσπάθεια ελέγχου. Νομίζουμε ότι όσα παραπάνω δούμε ή γνωρίσουμε αναφορικά με το τι γίνεται, τόσο περισσότερο θα μπορέσουμε να ελέγξουμε την έκβαση των γεγονότων. Κάτι τέτοιο φυσικά δεν συμβαίνει. Συζητήσαμε με τον κ. Θεοδώρου, ο οποίος κατά τη διάρκεια της πανδημίας δημιούργησε μια σειρά από βίντεο με θέμα την κρίση, πώς μπορούμε να μετριάσουμε το άγχος που προκαλείται από τη συνεχή παρακολούθηση ειδήσεων.
Όπως μας εξήγησε, «σε ένα πεδίο ευρύτερης προετοιμασίας για να επιβιώσουμε στη διάρκεια της κρίσης αυτής, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να δεχτούμε ότι ναι, όντως συμβαίνει. Ακούγεται απλό αλλά δεν είναι. Είναι μάταιο να λέμε ότι θα περάσει και όλα θα επανέλθουν, όπως με την πανδημία. Τίποτα δεν θα είναι ίδιο, ούτε μετά από τον πόλεμο αυτόν θα είναι τίποτα ίδιο. Θα γίνουν αλλαγές και αυτό δεν σημαίνει αναγκαστικά καταστροφές, αν μάθουμε να ζούμε με τη ροή των αλλαγών, να προσαρμοζόμαστε».
Δράση, πρωτοβουλία και προσωπική νοηματοδότηση
Σε πρακτικό επίπεδο, ο κ. Θεοδώρου λέει ότι είναι σημαντικό να μην βλέπουμε διαρκώς ειδήσεις. Καλό είναι να έχουμε μόνο μια στοιχειώδη, γενική και περιοδική ενημέρωση για το τι συμβαίνει, αλλά να μην αναλωνόμαστε σε εκατομμύρια αναλύσεις. Ιδιαίτερα η κατανάλωση πολλών ειδησεογραφικών βίντεο μπορεί να γίνει «καταστροφική, αφού γινόμαστε θεατές εκ του ασφαλούς μιας ολόκληρης κατάστασης, συνηθίζουμε στην ιδέα του πολέμου και μπορούμε να τον παρακολουθούμε από το σπίτι μας σαν να είναι reality show. Και αυτό είναι ασέβεια».
ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΟΥΜΕ ΟΤΙΔΗΠΟΤΕ ΕΧΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΜΕ ΝΟΗΜΑΤΑ ΕΞΩ ΑΠΟ ΕΜΑΣ. ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΝΟΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ, ΝΑ ΜΗΝ ΚΑΤΑΦΕΥΓΟΥΜΕ ΣΕ ΕΤΟΙΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΙΔΕΟΛΟΓΗΜΑΤΑ.
«Επιπλέον, είναι σημαντικό να κρατήσουμε –όσο μπορούμε κι όσο κι αν δεν το θέλουμε– μικρές ρουτίνες, σημαντικές για εμάς. Να μαγειρεύουμε, να φροντίζουμε κάποια πράγματα, να υπάρχει μια σταθερότητα σε ασχολίες που είχαμε και που έχουμε», συμβουλεύει. Οι δράσεις στον δικό μας προσωπικό μικρόκοσμο είναι καίριας σημασίας, και δεν εννοούμε μόνο τον ατομικό μικρόκοσμο, αλλά γενικότερα το περιβάλλον που συνιστά την καθημερινότητά μας, «ένα ελεγχόμενο οικόπεδο προσωπικής ύπαρξης», όπως το χαρακτηρίζει. Τις μικρές ρουτίνες καλό θα είναι να συνοδεύει και η δημιουργικότητα, οτιδήποτε δηλαδή μπορεί να μας δώσει την αίσθηση ότι από σκόρπια πράγματα φτιάχνουμε κάτι.
Η σωματική κίνηση είναι σημαντική και γενικότερα οτιδήποτε έχει να κάνει με το σώμα, όπως για παράδειγμα οι χειροτεχνίες. «Το σώμα μας επικεντρώνεται ακριβώς στο εδώ και τώρα και στην απτή πραγματική μας ύπαρξη», εξηγεί ο κ. Θεοδώρου.
Επιπλέον, σημαντική είναι η αποφυγή –όσο μπορούμε– των τυπικών σχέσεων. Σχέσεις στις οποίες πρέπει να εμφανιζόμαστε με «μάσκα» ξοδεύουν πάρα πολύ από την ενέργειά μας και δεν έχουν ουσία. Αντιθέτως, είναι ωφέλιμο να ζητάμε στήριξη από σημαντικούς για εμάς ανθρώπους, από ανθρώπους με τους οποίους έχουμε ουσιαστικές σχέσεις και να μοιραζόμαστε μαζί τους όχι μόνο σκέψεις και αναλύσεις, αλλά και συναισθήματα, συζητώντας το πώς μας επηρεάζουν.
Η δράση, η κινητοποίηση, η πρωτοβουλία και η προσωπική νοηματοδότηση είναι θεμελιώδους σημασίας σε περιόδους κρίσης. Θα πρέπει «να αποφεύγουμε οτιδήποτε έχει να κάνει με έτοιμα, έξω από εμάς νοήματα», τονίζει ο κ. Θεοδώρου. «Χρειάζεται προσωπική νοηματοδότηση, δηλαδή να μην καταφεύγουμε σε έτοιμα πολιτικά και θρησκευτικά ιδεολογήματα». Για παράδειγμα, όπως μας εξήγησε, θα πρέπει να συμμετέχουμε στα γεγονότα –σε καμία περίπτωση να μην μένουμε απαθείς– αλλά με τρόπο που να ανταποκρίνεται στις δικές μας νοηματοδοτήσεις. Με άλλα λόγια, να μην αναλωνόμαστε σε μάταιες κινητοποιήσεις και πράγματα που γίνονται τυπικά. Να κάνουμε κάτι επειδή εμείς οι ίδιοι το πιστεύουμε, επειδή συνάδει με τη δική μας ιδεολογία, όχι επειδή απαραίτητα θα μας φέρει ένα αποτέλεσμα.