ΤΑ FAKE NEWS ΣΤΑ SOCIAL MEDIA ΑΠΕΙΛΟΥΝ (ΚΑΙ) ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

Η παραπληροφόρηση έκανε έντονη την εμφάνισή της την περίοδο της πανδημίας. Τι συνέπειες μπορεί να έχει η απουσία πολιτικών ελέγχου περιεχομένου στα κοινωνικά δίκτυα;

Από τη μία, η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης συνδέεται με αύξηση της πολιτικής συμμετοχής. Από την άλλη, συνδέεται και με αύξηση της πόλωσης, του λαϊκισμού και της δυσπιστίας προς τους θεσμούς. Από τη μία, τα social media επιτρέπουν την πρόσβαση σε ιατρικές πληροφορίες και ειδήσεις. Από την άλλη, επιτρέπουν την ανεξέλεγκτη διασπορά ψευδών ή λανθασμένων ιατρικών ειδήσεων.

Λογικό, υποθέτω, η απόφαση του Twitter (δηλαδή του Elon Musk) να μην εφαρμόζει πλέον την πολιτική που απαγορεύει την παραπληροφόρηση για την COVID-19 στην πλατφόρμα να έχει ανησυχήσει ερευνητές και ειδικούς σε θέματα δημόσιας υγεία. Το Twitter είχε θέσει σε εφαρμογή την πολιτική αυτή το 2020. Έκτοτε, η εταιρεία είχε αναστείλει περισσότερους από 11.000 λογαριασμούς και είχε αφαιρέσει περισσότερες από 100.000 αναρτήσεις για λόγους παραβίασής της. Ωστόσο, από τις 23 Νοεμβρίου 2022 αυτή η πολιτική δεν ισχύει πια.

Η αύξηση των περιστατικών παραπληροφόρησης κατά τη διάρκεια της πανδημίας έχει χαρακτηριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως infodemic. Όπως αναφέρει ο ΠΟΥ, αυτή η κυκλοφορία –μεταξύ άλλων– ψευδών ή παραπλανητικών πληροφοριών σε ψηφιακό και φυσικό περιβάλλον προκαλεί σύγχυση και υιοθέτηση συμπεριφορών υψηλού κινδύνου, που μπορούν να βλάψουν την υγεία. Οδηγεί, επίσης, σε δυσπιστία προς τις υγειονομικές αρχές και υπονομεύει την αντίδραση σε επίπεδο δημόσιας υγείας. Έτσι, μπορεί να συμβάλλει στην ένταση ή σε παράταση του προβλήματος.

Κλασικό παράδειγμα infodemic είναι η ιστορία για την υποτιθέμενη σχέση μεταξύ εμβολίου MMR (ιλαράς-παρωτίτιδας-ερυθράς) και αυτισμού, βάσει μελέτης που δημοσιεύθηκε το 1998. Επίσης, οι χώρες με ισχυρότερα κινήματα κατά των εμβολίων διφθερίτιδας-τετάνου-κοκκύτη (DTP) αντιμετώπισαν υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης κοκκύτη στα τέλη του 20ού αιώνα.

«Ο περιορισμός στον έλεγχο περιεχομένου είναι ένα βήμα προς τη λάθος κατεύθυνση, ειδικά υπό το φως της δύσκολης μάχης που αντιμετωπίζουν οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης», τονίζει η Anjana Susarla, καθηγήτρια Πληροφοριακών Συστημάτων στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν.

Η ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΨΕΥΔΩΝ Ή ΠΑΡΑΠΛΑΝΗΤΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΣΥΓΧΥΣΗ ΚΑΙ ΥΙΟΘΕΤΗΣΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΩΝ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ.

Η παραπληροφόρηση στα κοινωνικά δίκτυα

Όπως εξηγεί η ειδικός, υπάρχουν τρεις βασικές διαφορές μεταξύ των προηγούμενων μορφών παραπληροφόρησης και της παραπληροφόρησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:

• Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπουν την εξάπλωση περιεχομένου σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα και με μεγαλύτερη ταχύτητα.
• Το περιεχόμενο που κάνει έκκληση στο συναίσθημα είναι πιο πιθανό να γίνει viral, με αποτέλεσμα τα ψεύδη να διαδίδονται ευκολότερα από την αλήθεια.
• Ορισμένες ψηφιακές πλατφόρμες διαδραματίζουν ρόλο θεματοφύλακα όσον αφορά τη συγκέντρωση, διαχείριση και αναπαραγωγή περιεχομένου. Η παραπληροφόρηση σχετικά με θέματα που προκαλούν συναισθηματική αντίδραση μπορεί εύκολα να κερδίσει την προσοχή των χρηστών.

Οι πολιτικές ελέγχου περιεχομένου που ακολουθούν οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και οι στάσεις απέναντι στην παραπληροφόρηση είναι ζωτικής σημασίας για την καταπολέμησή της. Ελλείψει αυτών στο Twitter, ο αλγόριθμος είναι πιθανό να ενισχύσει τη διάδοση ψευδών ή παραπλανητικών πληροφοριών. Η αλγοριθμική μεροληψία θα μπορούσε, επίσης, να ενισχύσει περαιτέρω τις παγκόσμιες ανισότητες στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και τις φυλετικές ανισότητες στη λήψη εμβολίων, συνεχίζει η ειδικός.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι ορισμένες λιγότερο ρυθμιζόμενες πλατφόρμες ενδέχεται να ενισχύσουν τον αντίκτυπο αναξιόπιστων πηγών. Υπάρχουν, επίσης, στοιχεία ότι το οικοσύστημα παραπληροφόρησης μπορεί να παρασύρει άτομα που βρίσκονται σε πλατφόρμες που επενδύουν στη μετριοπάθεια να αποδεχτούν την παραπληροφόρηση από λιγότερο ελεγχόμενες πλατφόρμες. Έτσι, όχι μόνο θα υπάρξει μεγαλύτερος λόγος κατά των εμβολίων στο Twitter, αλλά μια τέτοια τοξική κουλτούρα μπορεί να διαχυθεί σε πλατφόρμες που επενδύουν στην καταπολέμηση της ιατρικής παραπληροφόρησης.

Fake news στην Ελλάδα

Με σκοπό την καταπολέμηση ψευδών ή παραπλανητικών πληροφοριών, πρόσφατα ανακοινώθηκε στην Ελλάδα η συνεργασία του Κέντρου Ψηφιακής Καινοτομίας της Pfizer στην Θεσσαλονίκη με το Τμήμα Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Η συνεργασία αυτή εστιάζει στο πεδίο της Επαλήθευσης Γεγονότων γύρω από την υγεία, ένα ερευνητικό πεδίο γύρω από τη διακίνηση κατασκευασμένων, ψευδών ειδήσεων και παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο, που δυσχεραίνουν ή απειλούν την ικανότητα ιατρών και ασθενών να λαμβάνουν αποφάσεις, αλλά και των παρόχων υγειονομικών υπηρεσιών να εκτελούν πρωτόκολλα και πολιτικές υγείας.

«Όταν η πληροφορία αφορά θέματα υγείας, η επαλήθευσή της είναι κρίσιμη. Η ομάδα μας θα αναπτύξει μια σειρά από καινοτόμα εργαλεία για τον χαρακτηρισμό της εγκυρότητας των αναρτήσεων και τη στοχευμένη διάδοση έγκυρης πληροφορίας ως “αντίδοτο” στην παραπληροφόρηση», δήλωσε η Ευαγγελία Πιτουρά, Καθηγήτρια του Τμήματος, Διευθύντρια του Εργαστηρίου Κατανεμημένης Διαχείρισης και Επεξεργασίας Δεδομένων και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Προγράμματος.