ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΚΑΤΑ ΠΛΑΚΑΣ: ΤΑ ΠΙΟ ΚΟΙΝΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Με αφορμή τις εξελίξεις στην υγεία της ηθοποιού Κριστίνα Άπλγκεϊτ, καταγράφουμε τα πιο κοινά συμπτώματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας, που καλό είναι να γνωρίζουμε.
Τον Αύγουστο του 2021, στη διάρκεια της τρίτης σεζόν της σειράς του Netflix «Dead to Me», η Κριστίνα Άπλγκεϊτ ανακοίνωνε μέσω Twitter τη διάγνωσή της με μια μορφή Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας. Στις 14 Νοεμβρίου 2022, η ηθοποιός έκανε την πρώτη της δημόσια εμφάνιση στο Hollywood Walk of Fame, όπου έφτασε ξυπόλητη (σε ορισμένους ασθενείς τα παπούτσια εμποδίζουν την ισορροπία), με εμφανή πλέον τα συμπτώματα της νόσου.
Στην τελευταία αυτή σεζόν της σειράς, οι αλλαγές στην εμφάνισή της είναι αισθητές. Ωστόσο, η ίδια δεν ήθελε να σταματήσει τα γυρίσματα, τα οποία συνεχίστηκαν χάρη στην επιμονή της και την υποστήριξη των ανθρώπων στης παραγωγής: Ένα αναπηρικό αμαξίδιο την μετέφερε στο σετ, κατά τη διάρκεια ορισμένων σκηνών ένας τεχνικός ήχου και φίλος της βρισκόταν στο πάτωμα, κρατώντας της τα πόδια, ενώ υπήρξαν προσαρμογές στο σενάριο, όπως το ότι η Τζεν είναι πάντα εκείνη που ανοίγει τις πόρτες, ώστε να μπορεί να στηρίζεται πάνω τους.
Ποια είναι, όμως, η πάθηση που άλλαξε τη ζωή της Άπλγκεϊτ, όπως και χιλιάδων άλλων ανθρώπων σε όλον τον κόσμο; Η Σκλήρυνση κατά Πλάκας (ΣκΠ) είναι μία χρόνια αυτοάνοση νευρολογική πάθηση. Η ακριβής αιτία παραμένει άγνωστη, αν και ξέρουμε πλέον ότι το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται σε στοιχεία του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ), με αποτέλεσμα να προκαλούνται βλάβες στον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό του ασθενούς. Ειδικότερα, η βλάβη που προκαλείται στη μυελίνη (το στρώμα που περιβάλλει και προστατεύει τους νευράξονες και εξασφαλίζει την μετάδοση των ερεθισμάτων) διαταράσσει τη μετάδοση των σημάτων προς και από τον εγκέφαλο.
Περίπου 2,8 εκατ. άνθρωποι παγκοσμίως υπολογίζεται ότι ζουν με σκλήρυνση κατά πλάκας. Συνήθως η διάγνωση γίνεται στις ηλικίες μεταξύ 20 και 40 ετών και η νόσος είναι πιο συχνή στις γυναίκες.
Αν και προς το παρόν δεν υπάρχει θεραπεία που να οδηγεί σε ίαση, η σύγχρονη διαχείριση της νόσου με την κατάλληλη για τον κάθε ασθενή αγωγή μπορεί να είναι αρκετά αποτελεσματική στην πρόληψη της αναπηρίας και στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η κατά το δυνατόν πιο έγκαιρη διάγνωση και έναρξή της θεραπείας, καθώς αυτή εγγυάται την καλύτερη πρόληψη της αναπηρίας μελλοντικά.
Τα κοινά συμπτώματα της Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας
Όπως δήλωσε η Άπλγκεϊτ, κοιτώντας πίσω μπορεί τώρα να αναγνωρίσει τα προειδοποιητικά σημάδια: γυρίζοντας μια χορευτική σεκάνς κατά τη διάρκεια της πρώτης σεζόν έχανε την ισορροπία της, ενώ αργότερα άρχισε να χειροτερεύει ο τρόπος που έπαιζε τένις. Η ΣκΠ εμφανίζει, όμως, ποικιλία συμπτωμάτων. Ποια είναι τα πιο κοινά;
Πριν περάσουμε σε αυτά, βέβαια, θα πρέπει να τονίσουμε ότι κανένα από τα παρακάτω συμπτώματα δεν παρατηρείται αποκλειστικά στη ΣκΠ, αλλά μπορεί να έχουν και άλλες εξηγήσεις. Η διάγνωση της ΣκΠ μπορεί να γίνει από πεπειραμένους νευρολόγους, που θα βασιστούν σε μεγάλο βαθμό στην απεικόνιση του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού, με τη βοήθεια της μαγνητικής τομογραφίας, καθώς και σε άλλες εργαστηριακές μεθόδους.
1. Κόπωση: Εμφανίζεται περίπου στο 80% των ασθενών. Δεν μιλάμε για την κόπωση που νιώθουμε οι περισσότεροι μετά από μια φορτωμένη μέρα, αλλά για μια κατάσταση που μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη λειτουργικότητά τους στο σπίτι και την εργασία.
2. Μούδιασμα (ή μυρμήγκιασμα): Το μούδιασμα του προσώπου, του σώματος ή των άκρων είναι συχνά το πρώτο σύμπτωμα που βιώνουν όσοι τελικά διαγνωστούν με ΣκΠ.
3. Προβλήματα όρασης: Ορισμένα από τα συνηθισμένα συμπτώματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας σχετίζονται με βλάβες στην όραση, όπως π.χ. θολή όραση, οπτική νευρίτιδα, πόνος κατά την κίνηση των ματιών. Σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να παρουσιαστεί μέχρι και απώλεια όρασης στο ένα μάτι ή και στα δύο.
4. Δυσχέρεια στη περπάτημα: Μπορεί να οφείλεται σε απώλεια μυϊκής δύναμης στο ένα ή και στα δύο κάτω άκρα, ή και σε διαταραχή της ισορροπίας. Επίσης, μπορεί να κυμαίνεται από απλή αστάθεια μέχρι και πλήρη αδυναμία ορθοστάτησης και βάδισης.
5. Ζάλη και ίλιγγος: Η αίσθηση ότι ο κόσμος γυρίζει γύρω σου και δεν μπορείς να σταθείς ούτε να κρατήσεις τα μάτια σου ανοιχτά είναι συνήθως αποτέλεσμα της διαταραχής ή της απώλειας του αισθήματος ισορροπίας.
6. Προβλήματα ούρησης: Η δυσλειτουργία της ουροδόχου κύστης εμφανίζεται σε σημαντικό ποσοστό των ατόμων με σκλήρυνση κατά πλάκας, αλλά τις περισσότερες φορές μπορεί να αντιμετωπιστεί με φάρμακα, διαχείριση υγρών και αυτοκαθετηριασμό.
7. Σπαστικότητα: Πρόκειται για μια ακόμα επιπλοκή που στην ουσία προκαλεί συνεχή ακούσια σύσπαση συγκεκριμένων μυϊκών ομάδων των άνω ή κάτω άκρων. Η επιπλοκή αυτή προκαλεί πόνο, διαταραχές στην κινητικότητα και σε γενικές γραμμές επηρεάζει την καθημερινότητα του ασθενή.
8. Πόνος: Σύμφωνα με τους ειδικούς, περίπου το 50% των ασθενών με ΣκΠ ταλαιπωρείται από επώδυνα σύνδρομα. Ο κυρίαρχος τύπος πόνου είναι ο καυστικός-διαξιφιστικός, που συνήθως παρουσιάζεται στα άκρα αλλά και στον κορμό, και χαρακτηρίζεται σαν δυσαισθησία. Επίσης, οι νευραλγίες τριδύμου (σύνδρομο χρόνιου νευροπαθητικού πόνου στην περιοχή του προσώπου) και οι ημικρανίες δεν είναι σπάνιες.
9. Γνωστικές δυσλειτουργίες: Η ικανότητα επεξεργασίας πληροφοριών, εκμάθησης, απομνημόνευσης, οργάνωσης, επίλυσης προβλημάτων, εστίασης της προσοχής και αντίληψης του περιβάλλοντος είναι μερικές από τις γνωστικές λειτουργίες που επηρεάζονται σε πολλά άτομα με ΣκΠ.
10. Σεξουαλική δυσλειτουργία: Η σεξουαλική υγεία είναι ένα θέμα που δεν θέλουμε να συζητάμε. Πόσο μάλλον στην περίπτωση που αντιμετωπίζουμε κάποιο πρόβλημα. Κι όμως, είναι ζήτημα που απασχολεί μεγάλο ποσοστό ασθενών, μιας και η σεξουαλική ζωή μπορεί να επηρεαστεί από κάποια βλάβη στο κεντρικό νευρικό σύστημα, καθώς και από συμπτώματα, όπως π.χ. η σπαστικότητα, αλλά και από ψυχολογικούς παράγοντες.
11. Συναισθηματικές αλλαγές: Τα άτομα με Σκλήρυνση κατά Πλάκας συχνά αναφέρουν διακυμάνσεις της ψυχολογικής τους κατάστασης, άγχος, ευερεθιστότητα. Η φύση της νόσου και η αβεβαιότητα για την πορεία της επηρεάζουν σημαντικά την ψυχική υγεία των ασθενών.
12. Γαστρεντερολογικά προβλήματα: Η δυσκοιλιότητα και η απώλεια ελέγχου του εντέρου είναι προβλήματα που ταλαιπωρούν τα άτομα με Σκλήρυνση κατά Πλάκας. Ωστόσο, μπορούν συνήθως να αντιμετωπιστούν μέσω της διατροφής, της επαρκούς πρόσληψης υγρών, της σωματικής άσκησης και της φαρμακευτικής αγωγής.
Ο Δημήτρης Παπαδόπουλος είναι νευρολόγος - νευροανοσολόγος, Αναπληρωτής Καθηγητής Νευρολογίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Διευθυντής Τμήματος Πολλαπλής Σκλήρυνσης στο Ιατρικό Αθηνών (κλινική Παλαιού Φαλήρου).