ΓΙΑΤΙ ΗΤΑΝ ΤΟΣΟ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΠΟΥ ΑΝΟΙΞΕ ΣΤΟ ΡΟΤΕΡΝΤΑΜ;
Σε μια περίοδο που η Ευρώπη μοιάζει να διέπεται από έντονο αντιμεταναστευτικό αίσθημα, το ολοκαίνουργιο Μουσείο Fenix στο Ρότερνταμ ήταν μια απαραίτητη υπενθύμιση.
Μια εντυπωσιακά λαμπερή, σπειροειδής σκάλα που φτάνει ως την οροφή της παλιάς αποθήκης στο λιμάνι του Ροτερντάμ ελάχιστα παραπέμπει εκ πρώτης στη λέξη «μετανάστευση». Κι όμως, εκεί που σήμερα φιγουράρει το νέο Μουσείο Μετανάστευσης Fenix, μερικές δεκαετίες πριν απέπλεαν με προορισμό τις Η.Π.Α. πλοία γεμάτα Ευρωπαίους, που αναζητούσαν εκεί καλύτερες ευκαιρίες διαβίωσης.
Οι απότομες στροφές της σκάλας συμβολίζουν τις απροσδόκητες και όχι πάντα ομαλές διαδρομές των ανθρώπων αυτών, πολλοί εκ των οποίων πράγματι κατάφεραν να βιοποριστούν και να προκόψουν.
Το Μουσείο λέει την ιστορία της Μετανάστευσης με εκθέματα που περιλαμβάνουν χιλιάδες βαλίτσες ταξιδιωτών, πορτρέτα προσφύγων και ένα αστικό λεωφορείο σε πραγματικό μέγεθος.
«Όσο υπάρχουμε ως άνθρωποι, θα κινούμαστε και θα μεταναστεύουμε»
Το Μουσείο Μετανάστευσης Fenix, το οποίο άνοιξε τις πόρτες του στις 16 Μαΐου 2025, δημιουργήθηκε από τους MAD Architects με επικεφαλής τον αρχιτέκτονα Ma Yansong, ο οποίος είπε στο Associated Press ότι ήθελε ένα κτίριο που να μην εξυπηρετεί μόνο ως μουσείο, αλλά και ως «ανάμνηση».
Σε μια εποχή που το αντιμεταναστευτικό κύμα στην Ευρώπη μεγαλώνει, στόχος των δημιουργών είναι να μην ξεχνάμε ότι ο αριθμός των ανθρώπων που αναγκάζονται να ζουν μακριά από τον τόπο γέννησής τους ξεπερνά τα 300 εκατομμύρια, ενώ σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη έχει διπλασιαστεί από το 1990 και μετά.
«Όσο υπάρχουμε ως άνθρωποι, θα κινούμαστε και θα μεταναστεύουμε. Και θα συνεχίσουμε για πάντα να το κάνουμε αυτό. Αυτό είναι που δείχνουμε στο Fenix», είπε η διευθύντρια του μουσείου, Anne Kremers. Με αυτή τη λογική επιλέχθηκε και το όνομά του: «Fenix», ο φοίνικας δηλαδή που αναγεννάται από τις στάχτες του.
Το μήνυμά της απευθύνεται σίγουρα και στην ακροδεξιά ολλανδική κυβέρνηση που, όσο κατασκευαζόταν το Μουσείο, ανακοίνωσε ορισμένα πρωτοφανή μέτρα με στόχο τον περιορισμό της μετανάστευσης, μεταξύ των οποίων και την επαναφορά των συνοριακών ελέγχων. Μετά τις αποφάσεις αυτές, η Ολλανδία έπαψε έπειτα από πολλά χρόνια να έχει την εικόνα ενός κράτους φιλόξενου στις νέες αφίξεις.
Κι όμως, το Μουσείο στέκει πλέον αγέρωχο στο μεγαλύτερο λιμάνι της Ευρώπης, αυτό που στεγάζει περισσότερους από 650.000 χιλιάδες κατοίκους, τουλάχιστον 170 διαφορετικών εθνικοτήτων.
ΕΙΝΑΙ ΣΠΟΥΔΑΙΟ Η ΤΕΧΝΗ ΝΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙ ΜΕΡΙΚΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ.
Κύριος οικονομικός υποστηρικτής του project Fenix είναι το ίδρυμα Droom en Daad (Όνειρο και Πράξη) της οικογένειας Van der Vorm, η οποία το 1873 ίδρυσε τη ναυτιλιακή εταιρεία Holland America Line, που κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα εκτελούσε υπερατλαντικά δρομολόγια από την Ολλανδία στην Αμερική. Η αποθήκη στην οποία στεγάζεται κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1920 και ανακαινίστηκε από το γραφείο συντήρησης και αποκατάστασης Bureau Polderma.
Η εναρκτήρια έκθεση του Μουσείο έχει τίτλο «All Directions: Art That Moves You» και θα φιλοξενεί έργα ιστορικών αλλά και σύγχρονων καλλιτεχνών, ενώ σε αυτήν θα περιλαμβάνεται και η συλλογή «Οικογένεια των Μεταναστών», με φωτογραφίες με θέμα τη μετανάστευση, εμπνευσμένη από την περίφημη έκθεση «Family of Man» του Edward Steichen το 1955 στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης.
«Είναι σπουδαίο η τέχνη να μπορεί πραγματικά να αντιμετωπίσει μερικά από τα πιο σημαντικά ζητήματα της εποχής μας», είπε ο Βρετανός καλλιτέχνης Yinka Shonibare, έργο του οποίου θα βρει κανείς στην έκθεση. «Και χαίρομαι που υπάρχει ένα μουσείο που θα εξετάσει το θέμα της μετανάστευσης».
Όσο για το τι ελπίζει να πάρουν μαζί οι επισκέπτες φεύγοντας, η διευθύντρια Kremers απάντησε: «Το πώς είναι το να αφήνεις το σπίτι σου, το να βρίσκεις ένα νέο σπίτι και το να λες αντίο».
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
