«ΝΑΙ, ΕΙΜΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ ΖΩΝΤΑΝΟΙ. ΚΑΙ ΜΙΛΑΜΕ»: ΜΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΔΕΙΝΑ ΤΗΣ ΓΑΖΑΣ

Μια έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «Είναι κανείς ζωντανός; Η γλώσσα επικοινωνίας στη Γάζα» μας φέρνει αντιμέτωπους με την χειρότερη πλευρά της ανθρωπότητας, ενώ παράλληλα αποτελεί κάλεσμα συμπαράστασης και κατανόησης.

Έχω μέσα μου θυμό και αγανάκτηση. Δεν θα αναφερθώ σε λεπτομέρειες, γιατί όποιος είναι άνθρωπος γνωρίζει ήδη τι συμβαίνει στη Λωρίδα της Γάζας. Θα πω μόνο τι πιστεύω: ότι εν έτη 2025 δεν μας επιτρέπεται πια να επιλέγουμε τη σιωπή και την αδράνεια. Δεν έχουμε τη δικαιολογία «δεν γνωρίζαμε».

Κι ενώ γύρω μου βλέπω να επικρατεί το «μην ασχολείσαι» και το «τίποτα δεν αλλάζει», υπάρχουν άνθρωποι και ομάδες, που προσπαθούν να αλλάξουν το παρόν και να σώσουν το μέλλον, που με τις κινήσεις και τις δράσεις τους ξεπλένουν σε έναν βαθμό τα χέρια των υπολοίπων.

Ψάχνοντας, λοιπόν, να βρω κάτι που θα μου αναπτερώσει την πίστη ότι ένα ποσοστό του ανθρώπινου είδους δεν έχει έρθει στον πλανήτη τούτο μόνο για να καταναλώνει ή να αναπαράγεται, έπεσα πάνω στην έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «Είναι κανείς ζωντανός; Η γλώσσα επικοινωνίας στη Γάζα» (Is anyone alive? The language of Communication in Gaza).

Αγώνας για ελευθερία

Πρόκειται για μια πρωτοβουλία της Παλαιστινιακής Παροικίας Ελλάδος, που σκοπό έχει να φωτίσει όσα υφίστανται οι Παλαιστίνιοι στη Γάζα μέσα από τον φακό των φωτορεπόρτερ της περιοχής, να προσφέρει «ένα παράθυρο προς τη σκληρή πραγματικότητα που βιώνει ο Παλαιστινιακός λαός και μια πρόσκληση συμπαράστασης στον αγώνα του για ελευθερία», όπως λέει χαρακτηριστικά η επιμελήτρια της έκθεσης Μιρέιγ Ελ Σαγιέντ.

Ο τίτλος της έκθεσης ξεκάθαρος, δεν αφήνει περιθώρια για ταξίδια. «Είναι κανείς ζωντανός;» Ένα ερώτημα που αποτυπώνει την προσπάθεια των Παλαιστινίων να μάθουν για την τύχη των δικών τους ανθρώπων. «Είναι κανείς ζωντανός;» και ένα ολόκληρος λαός περιμένει να ακούσει μια φωνή, μια απάντηση από την άλλη πλευρά του τηλεφώνου ή κάτω από τα χαλάσματα κάποιου βομβαρδισμένου κτιρίου.

Οι φωτογραφίες της έκθεσης έχουν τραβηχτεί από τον Σεπτέμβριο του 2023 μέχρι σήμερα και εντάσσονται σε 7 κεφάλαια: Πυροκρότηση, Αντίσταση, Αλληλεγγύη, Θρήνος ή Οδύνη, Ζωή, Καταστροφή και Τζανάζα (κηδεία), δείχνοντάς μας τι βίωσαν και βιώνουν οι Παλαιστίνιοι με την ανοχή της διεθνούς κοινότητας και των δυτικών κυβερνήσεων.

Με αφορμή, λοιπόν, την έκθεση αυτή, η Παλαιστινιακή Παροικία Ελλάδας και η Ομάδα του Αντιρατσιστικού Φεστιβάλ Αγίου Νικολάου, βρήκαν τον χρόνο να απαντήσουν σε λίγες ερωτήσεις.

Τι μας απαντούν οι άνθρωποι από την Παλαιστινιακή Παροικία Ελλάδος

– Τι σημαίνει για εσάς και για την παροικία η πραγματοποίηση αυτής της έκθεσης στην Κρήτη;

Είναι για εμάς μια πράξη μεγάλης σημασίας. Υπάρχει μια βαθύτερη, σχεδόν αόρατη συγγένεια ανάμεσα στους λαούς μας. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, Κρήτη και Παλαιστίνη υπήρξαν γέφυρες πολιτισμού, αλλά και τόποι που γνώρισαν την απώλεια και την αντίσταση. Δεν μιλάμε για καταγωγή ή ιστορική διαδρομή, αλλά για κοινή μνήμη – μια μνήμη που διασώζεται στο βλέμμα όσων επιμένουν να ονειρεύονται την ελευθερία. Γι’ αυτό, αυτή η έκθεση δεν είναι απλώς μια πολιτιστική πράξη. Είναι ένα αντάμωμα.

– Ο τίτλος της έκθεσης αγγίζει την υπαρξιακή αγωνία ενός λαού. Τι σας προκαλεί; Θυμίζει κάτι από τις προσωπικές ή συλλογικές μνήμες;

Αυτός ο τίτλος μοιάζει με ψίθυρο κάτω από τα ερείπια της Γάζας. Είναι η φωνή ενός πατέρα που φωνάζει το όνομα του παιδιού του. Είναι το ερώτημα που μένει όταν καταρρέει ένα σπίτι. Είναι και δικό μας ερώτημα, γιατί κάθε φορά που χάνεται ένα παιδί στη Γάζα, χάνεται κάτι από εμάς. Αλλά είναι και μια κραυγή επιμονής: Ναι, είμαστε ακόμη ζωντανοί. Και μιλάμε.

– Ποια είναι η σχέση της Παλαιστινιακής Παροικίας Ελλάδος με την ελληνική κοινωνία σε τέτοιες στιγμές; Βρίσκετε συμπαράσταση, σιωπή ή αμηχανία;

Αυτό που βιώνουμε είναι κυρίως συγκίνηση και στήριξη. Ο ελληνικός λαός, που έχει γνωρίσει πόλεμο, κατοχή και προσφυγιά, μας καταλαβαίνει σε ένα βαθύτερο επίπεδο. Η στήριξή του δεν είναι πάντα φανταχτερή, αλλά είναι αληθινή. Υπάρχει βέβαια και αμηχανία, κυρίως όταν οι εικόνες είναι ασήκωτες, και κάποιες φορές, ακόμη και εχθρότητα. Όμως δεν στεκόμαστε εκεί. Γιατί ακόμη και η σιωπή, όταν γεννιέται από ανθρώπινο πόνο, μπορεί να κουβαλά κατανόηση. Δεν ζητάμε μόνο φωνές, ζητάμε συνείδηση.

– Πώς βιώνουν τα μέλη της Παροικίας, ιδίως οι νεότερες γενιές, την αναπαράσταση του πόνου τους μέσα από το φωτορεπορτάζ;

Ζούμε σε έναν κόσμο που κατακλύζεται από φωτογραφίες. Το κάθε «κλικ» είναι πια εύκολο, άμεσο, στιγμιαίο. Μαζί του χάνεται συχνά η βαρύτητα της εικόνας, ως τεκμήριο, ως πράξη μνήμης, ως εργαλείο κατανόησης. Γι’ αυτό αισθανόμαστε πως είναι σημαντικό να υπενθυμίζουμε την αξία του. Να επαναφέρουμε το βάρος του «κλικ» που δεν τραβήχτηκε για να εντυπωσιάσει, αλλά για να θυμίσει, να αποκαλύψει, να σταθεί απέναντι στη λήθη. Στην εποχή της ψηφιακής υπερπληροφόρησης, το να σταθείς και να κοιτάξεις πραγματικά μια φωτογραφία είναι μια πράξη αντίστασης και τα μέλη μας το γνωρίζουν αυτό. Αυτές οι εικόνες δίνουν βάθος στον χρόνο, μας βάζουν μέσα σε αυτές, όχι σαν παρατηρητές, αλλά σαν μέρη της ιστορίας που αφηγούνται. Επιβεβαιώνουν, κατά κάποιο τρόπο, την ταυτότητά μας.

– Η τέχνη μπορεί να φέρει αλληλεγγύη, αλλά δεν αντικαθιστά τη δικαιοσύνη. Πώς βλέπετε τη θέση της τέχνης στον αγώνα για την Παλαιστίνη;

Η τέχνη δεν είναι η απάντηση, αλλά είναι η υπενθύμιση ότι η ερώτηση παραμένει. Είναι το μέσο για να αποκαλυφθεί αυτό που δεν φαίνεται στα ρεπορτάζ: η ανθρώπινη ψυχή που αντιστέκεται. Η τέχνη ανοίγει καρδιές, σπάει στερεότυπα, καλλιεργεί ενσυναίσθηση. Ποιος είναι ο καθολικός στόχος της τέχνης; Να εγείρει συναισθήματα, να πει την αλήθεια, να μεταδώσει την ανθρώπινη εμπειρία. Η τέχνη δεν έχει έναν μόνο σκοπό. Είναι καθρέφτης, καταγγελία, παρηγοριά ή κάλεσμα. Δεν αποδίδει δικαιοσύνη, αλλά οδηγεί προς αυτήν. Είναι ένα όπλο άοπλο, γι’ αυτό τόσο δυνατό. Γι’ αυτό η θέση της στον παλαιστινιακό αγώνα διαφέρει για τον καθένα. Για άλλους είναι φωνή, για άλλους καταφύγιο.

– Αν μπορούσατε να στείλετε ένα μήνυμα μέσα από αυτή την έκθεση στον κόσμο που δεν γνωρίζει τη Γάζα, τι θα λέγατε;

Η Γάζα δεν είναι μόνο ερείπια και στατιστικά. Είναι αγκαλιές μέσα στα συντρίμμια, είναι ψίθυροι προσευχής, είναι παιχνίδι στην άμμο, είναι επιμονή στη ζωή. Η Γάζα είναι το παράλογο της σιωπηλής γενοκτονίας και το θαύμα της συλλογικής καρδιάς που συνεχίζει να χτυπά. Μη μας κοιτάτε μόνο με λύπηση. Δείτε μας με ευθύνη. Γιατί όταν ένας λαός ρωτά «είναι κανείς ζωντανός;» η πιο δυνατή απάντηση είναι: είμαστε μαζί σου.

ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ Η ΣΙΩΠΗ, ΟΤΑΝ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΠΟΝΟ, ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΟΥΒΑΛΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ. ΔΕΝ ΖΗΤΑΜΕ ΜΟΝΟ ΦΩΝΕΣ - ΖΗΤΑΜΕ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ.

Τι μας απαντά η Ομάδα του Αντιρατσιστικού Φεστιβάλ Αγίου Νικολάου

– Πώς γεννήθηκε η ιδέα για την έκθεση «Είναι κανείς ζωντανός;»

Με την Παλαιστινιακή Παροικία Ελλάδος συνεργαζόμαστε από πέρυσι, στο πρώτο Φεστιβάλ Παλαιστινιακού Κινηματογράφου (Piff) που οργανώσαμε στην πόλη του Αγίου Νικολάου. Όταν μάθαμε για την συλλογή των φωτογραφιών, θελήσαμε να εντάξουμε την έκθεση στις φετινές προφεστιβαλικές εκδηλώσεις. Ήταν ένας ακόμα τρόπος να επικοινωνήσουμε τι συμβαίνει στη Γάζα. Μέσα από τέτοια καλέσματα θέλουμε να δώσουμε φωνή στους ίδιους τους Παλαιστινίους να πουν τις ιστορίες τους, χωρίς μεσολαβητή, αφιλτράριστα. Για εμάς, η τέχνη είναι το πιο δυνατό εργαλείο για να ευαισθητοποιήσουμε και να κινητοποιήσουμε τον κόσμο να εναντιωθεί στην φρίκη, στη γενοκτονία ενός λαού που του κλέβουν τη γη, του στερούν κάθε ελευθερία και του σκοτώνουν το μέλλον.

– Πώς ανταποκρίθηκε η τοπική κοινωνία στην έκθεση;

Αρκετοί είναι σοκαρισμένοι από τη φρίκη που απεικονίζουν οι φωτογραφίες, εικόνες που σταμάτησαν να αποτελούν «είδηση» στα συμβατικά μέσα. Άλλοι δεν μπορούν να συγκρατήσουν τα δάκρυα τους, δίνουν ίσως μέσα τους την υπόσχεση ότι δεν θα ξεχάσουν αυτή την ωμή βία και ότι θα σταθούν αλληλέγγυοι. Κάποιοι αποχωρούν βουβοί, χαμένοι στις σκέψεις τους. Είναι κι εκείνοι που μπαίνουν σε διάλογο μαζί μας, μας συγχαίρουν για την πρωτοβουλία και προσπαθούν μέσα από συζητήσεις να απαντήσουν και οι ίδιοι στο ερώτημα γιατί συμβαίνει αυτό και τι μπορούν να κάνουν για να αντισταθούν.

– Η Κρήτη είναι ένας τόπος με δικές του μνήμες αντίστασης και βίας. Αυτή η ιστορική εμπειρία επηρεάζει τον τρόπο που προσεγγίζεται η έκθεση;

Η Κρήτη είναι ένας τόπος που γνωρίζει καλά, όχι μόνο από εγκλήματα αντεκδίκησης, κατοχή και καταπίεση, αλλά και από αντίσταση, αγώνα για την ελευθερία, την αξιοπρέπεια. Έτσι, υπάρχει ένα αρκετά δραστήριο και μαζικό κίνημα, το οποίο φέρει αυτό το αγωνιστικό πνεύμα στο DNA του, προσπαθεί να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο, καθώς η γενοκτονία του παλαιστινιακού λαού έχει πλέον λάβει δραματικές διαστάσεις.

– Η έκθεση κάνει ανοιχτά μια πολιτική δήλωση. Πώς τοποθετείστε απέναντι στην κατηγορία του «ακτιβισμού μέσω τέχνης»;

Ως ομάδα του Αντιρατσιστικού Φεστιβάλ Αγίου Νικολάου Κρήτης, θεωρούμε την τέχνη ένα σημαντικό εργαλείο για την ευαισθητοποίηση του κόσμου, ένα διαχρονικό μέσο αντίστασης, που μας υπενθυμίζει τη βαθιά ανθρώπινη πλευρά μας. Η τέχνη δεν μπορεί να είναι ουδέτερη. Ανέκαθεν έπαιρνε θέση για τα ερωτήματα που θέτει η ίδια η ζωή, ώστε να αλλάζει τον ρου της ιστορίας.

– Υπάρχει κάποια φωτογραφία στην έκθεση που σας συγκλόνισε;

Η φωτογραφία με ένα νεογέννητο μωρό σε θερμοκοιτίδα και απ' έξω ένα χέρι να προσπαθεί να το κρατήσει στην επίγεια ζωή. Μείναμε εμβρόντητοι όταν ακούσαμε ότι η Παροικία είχε ζητήσει από την πολιτεία να μεταφέρει αυτά τα νεογνά σε νοσοκομεία της χώρας μας, με δικά της έξοδα και συνδρομή, αλλά δεν βρήκε θετική ανταπόκριση στο αίτημά της. Ως αποτέλεσμα, τα νεογέννητα βρήκαν τραγικό θάνατο και μαρτύρησαν αντιμετωπίζοντας την σκληρότητα και την απανθρωπιά αυτού του κόσμου.

*Η έκθεση φιλοξενείται μέχρι τις 8 Ιουνίου στο ΜUSEO ΤΖΟRΤΖΙ (Πρώην Δημοτική Πινακοθήκη Αγίου Νικολάου, 28ης Οκτωβρίου 10) και είναι ανοιχτή κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή (ώρες: 18.00-22.00). Διοργανώνεται στο πλαίσιο των προφεστιβαλικών εκδηλώσεων του 2ου Φεστιβάλ Ανεξάρτητου Παλαιστινιακού Κινηματογράφου Κρήτης - Λεμεσού που θα πραγματοποιηθεί στις 13, 14 και 15 Ιουνίου σε Άγιο Νικόλαο, Χανιά και Λεμεσό.