ΣΕΞ: ΠΟΤΕ ΛΑΜΒΑΝΟΥΜΕ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ ΕΠΑΦΗ

Γνωρίζεις τι πρέπει να κάνεις αν το σεξ μιας βραδιάς σου ανακοινώσει την επόμενη ημέρα ότι έχει γονόρροια ή χλαμύδια; Η δερματολόγος-αφροδισιολόγος Φωτεινή Στεργίου απαντά.

Θα μπορούσαμε να περιγράψουμε τις επικίνδυνες σεξουαλικές επαφές μέσα από τις φυσικές ιδιότητες των υλικών. Να πούμε για τα προφυλακτικά που ενίοτε σπάνε και τις αντιστάσεις που συχνά λυγίζουν. Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις που τα όχι και μη αγνοήθηκαν, αλλά ας μείνουμε στο συναινετικό σεξ. Έχει κι αυτό τους τρόπους του να μας βάλει σε μπελάδες, ευτυχώς όμως οι επιστήμονες μας έχουν δώσει προστατευτικές λύσεις.

Στα τέλη της δεκαετίας του '80 και υπό τη σκιά του AIDS, η ιατρική κοινότητα εφάρμοσε τη χρήση της post exposure profylaxis (PEP) αγωγής, μιας αντιρετροϊκής θεραπείας για έναν μήνα, η οποία μπορούσε να προλάβει τη λοίμωξη μετά από πιθανή έκθεση στον ιό HIV. Ξεκίνησε από το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό και επεκτάθηκε στον γενικό πληθυσμό.

Τον Ιούνιο του 2024, τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων στις ΗΠΑ (CDC) επέκτειναν τη λύση της PEP και για τα βακτηριακά σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ), όπως η σύφιλη. Μέσα από σχετική σύσταση, πρότειναν σε άτομα υψηλού κινδύνου και όσους είχαν νοσήσει από σύφιλη, χλαμύδια ή γονόρροια τον τελευταίο χρόνο να λαμβάνουν μια δόση 200 mg του αντιβιοτικού δοξυκυκλίνη μέσα σε 72 ώρες από την απροφύλακτη σεξουαλική επαφή (κολπική, πρωκτική, στοματική) για πρόληψη των ΣΜΝ.

Έρευνες για λεγόμενη doxyPEP έδειξαν ότι μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο μόλυνσης από σύφιλη κατά 87%, από χλαμύδια κατά 88% και από γονόρροια κατά 55%, με ελάχιστες ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως στομαχικές ενοχλήσεις, φωτοευαισθησία, σπάνιες αλλεργικές αντιδράσεις και, αναπόδραστα, τον κίνδυνο ανάπτυξης ανθεκτικών βακτηρίων. Το αγκάθι της μικροβιακής αντοχής είναι ο λόγος που οι ειδικοί διαφωνούν μέχρι σήμερα.

Στην Ελλάδα δεν υπάρχει αντίστοιχη οδηγία. Για τον λόγο αυτό ζήτησα από τη δερματολόγο-αφροδισιολόγο Φωτεινή Στεργίου, Α’ Επιμελήτρια Γ’ Παθολογικής κλινικής - Μονάδα Λοιμώξεων Γ.Ν.Α «Κοργιαλένειο - Μπενάκειο, Ε.Ε.Σ», να μας εξηγήσει τι κάνουμε σε περίπτωση που η ασφάλεια στο σεξ ξέφυγε από τον έλεγχό μας, ενώ ακολουθεί μια σύνοψη των οδηγιών του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) για την PEP στον HIV.

The young couple kissing in the bed

Πότε να πάρω αντιβίωση;

«Όταν ενημερωθούμε από τον/τη σεξουαλικό/ή μας σύντροφο ότι έχει διαγνωστεί με κάποιο βακτηριακό ΣΜΝ, το πρώτο βήμα είναι να απευθυνθούμε σε ειδικό γιατρό», λέει η κ. Στεργίου και εξηγεί ότι η απόφαση για το αν θα χορηγηθεί θεραπεία και ποια, εξαρτάται από την κρίση του γιατρού -όταν δεν είναι δυνατή η άμεση διενέργεια εργαστηριακού ελέγχου- και βασίζεται στους εξής παράγοντες:

• Επιβεβαιωμένη έκθεση. Όταν υπάρχει γνωστή διάγνωση στον/στη σύντροφο, ακόμη κι αν δεν έχουμε συμπτώματα, χορηγείται προληπτική θεραπεία (επιδημιολογική). Εφόσον υπάρχουν συμπτώματα, συνιστάται να γίνει εργαστηριακός έλεγχος (καλλιέργεια-αντιβιόγραμμα, μοριακός έλεγχος) για πιο στοχευμένη θεραπεία βάσει των νέων αποτελεσμάτων
• Ισχυρή υποψία έκθεσης. Όταν δεν υπάρχει διάγνωση αλλά έχουμε συμπτώματα, τότε ο γιατρός μπορεί επίσης να συστήσει εμπειρική θεραπεία προς κάποια συγκεκριμένα ΣΜΝ, λαμβάνοντας υπ' όψιν το ιστορικό του ατόμου (π.χ. πολλαπλοί σεξουαλικοί σύντροφοι). Και σε αυτήν την περίπτωση, θα πρέπει να ακολουθήσει εργαστηριακός έλεγχος, όπως παραπάνω».

Η κ. Στεργίου αναφέρει ότι η επιδημιολογική και εμπειρική θεραπεία χορηγούνται για τρεις κύριους λόγους:

1. Να σταματήσει η μετάδοση του νοσήματος.
2. Να προληφθούν πιθανές επιπλοκές, καθώς μπορεί να έχουμε μολυνθεί χωρίς να εμφανίζουμε συμπτώματα.
3. Να αποφευχθεί η επαναμόλυνση, δηλαδή να μην μεταδώσουμε εκ νέου το νόσημα στον/στη σύντροφο που έχει ήδη θεραπευτεί.

Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, πρέπει να αποφεύγεται η σεξουαλική επαφή μέχρι να ολοκληρωθεί η αγωγή, ενώ συστήνεται έλεγχος και για άλλα ΣΜΝ εφόσον διαγνώσουμε με κάποιο. 

PEP για πρόληψη μόλυνσης HIV

Η PEP είναι αντιρετροϊκή αγωγή (φαρμακευτικό σχήμα) που χορηγείται μετά από πιθανή έκθεση στον ιό HIV, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος μόλυνσης. Είναι συνδυασμός 2–3 φαρμάκων σε μορφή χαπιών, διαρκεί 28 ημέρες και πρέπει να λαμβάνεται καθημερινά, την ίδια ώρα, χωρίς διακοπές. Υπάρχουν διάφορα φαρμακευτικά σχήματα, ανάλογα με το ατομικό προφίλ ατόμου και τον κίνδυνο έκθεσης.

Δεν είναι εμβόλιο, ούτε θεραπεία. Είναι επείγουσα προφύλαξη που μπορεί να χορηγηθεί από οποιοδήποτε εφημερεύον δημόσιο νοσοκομείο, ανεξάρτητα από το αν έχει ειδική Μονάδα Λοιμώξεων, είτε από ιδιωτικό θεραπευτήριο/κλινική, εφόσον έχουν προμηθευτεί απόθεμα προφυλακτικής αντιρετροϊκής θεραπείας. Κοντολογίς, δεν χρειάζεται να πας σε ειδικό νοσοκομείο, απλώς ενημέρωσε αμέσως ότι πρόκειται για πιθανή έκθεση στον HIV.

Πότε πρέπει να ξεκινήσει - Σε ποιες περιπτώσεις χορηγείται

Όσο πιο άμεσα αρχίζει η αγωγή PEP, τόσο το καλύτερο. Ιδανικά συστήνεται εντός 4 ωρών, το μέγιστο 72 ώρες από την έκθεση. Μετά από αυτό το διάστημα, η PEP δεν είναι αποτελεσματική και δεν χορηγείται. Ωστόσο, δεν είναι κάθε σεξουαλική επαφή λόγος για έναρξη PEP. Οι ειδικοί εκτιμούν τρεις βασικούς παράγοντες για να αποφασίσουν τη χορήγηση της:

• Το HIV status του ατόμου με το οποίο έγινε η επαφή. Αν είναι θετικό στον HIV, εξετάζεται εάν έχει ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο (HIV-RNA). Αν είναι μη ανιχνεύσιμο, τότε ο κίνδυνος μετάδοσης θεωρείται μηδενικός και δεν απαιτείται PEP.
• Τα σωματικά υγρά. Τα υγρά που ενέχουν σημαντικό κίνδυνο μετάδοσης HIV είναι το αίμα, το σπέρμα/προσπερματικά υγρά, οι κολπικές και πρωκτικές εκκρίσεις, οποιοδήποτε υγρό με αίμα. Αντίθετα, ούρα, ιδρώτας, ρινικές εκκρίσεις, σάλιο, δάκρυα κ.ά., προσμεμιγμένα με αίμα, δεν μεταδίδουν HIV και η PEP δεν ενδείκνυται.
• Tον τρόπο έκθεσης. Ως υψηλού κινδύνου επαφές κρίνονται η παθητική πρωκτική ή κολπική επαφή χωρίς προφυλακτικό και η παθητική στοματική επαφή με εκσπερμάτιση.

Το φυλλάδιο του ΕΟΔΥ υπογραμμίζει ότι ακόμη και αν η επαφή φαίνεται μέτριου κινδύνου, η πιθανότητα μόλυνσης αυξάνεται αν:

• Υπήρχε εκσπερμάτιση εντός του σώματος.
• Υπήρχαν τραυματισμοί ή φλεγμονές στα γεννητικά όργανα ή στο στόμα.
• Υπήρχαν έλκη ή ΣΜΝ (όπως γονόρροια ή σύφιλη).
• Ο αρνητικός στον HIV παρτενέρ δεν έχει κάνει περιτομή και είχε ενεργητικό ρόλο.

Σε γενικές γραμμές, μετά από μια επικίνδυνη επαφή:

• Πλένεις το πέος με ήπιο σαπούνι και νερό.
• Ουρείς και κάνεις ήπιο πλύσιμο του κολπικού βλεννογόνου με νερό.
• Όχι βαθύς και έντονος καθαρισμός του κόλπου ή του πρωκτού, γιατί μπορεί να προκαλέσεις μικροτραυματισμούς του βλεννογόνου και να αυξηθεί ο κίνδυνος μόλυνσης.

Η PEP δεν είναι PrEP

Ο ΕΟΔΥ διευκρινίζει ότι η PEP:

• Δεν είναι υποκατάστατο του προφυλακτικού.
• Δεν προλαμβάνει άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ).
• Δεν προστατεύει αν ξεκινήσει καθυστερημένα ή δεν ληφθεί σωστά.
• Είναι θεραπεία έκτακτης λύσης. Αν το ρίσκο είναι επαναλαμβανόμενο, απευθύνσου σε γιατρό για τον έλεγχο έναρξης PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis), της προφυλακτικής αντιρετροϊκής αγωγής πριν από την έκθεση στον ιό HIV, με πάνω από 99% αποτελεσματικότητα (διάβασε περισσότερα εδώ).

Βρες χρήσιμα τηλέφωνα επικοινωνίας και περισσότερες πληροφορίες για την PEP στον οδηγό του ΕΟΔΥ εδώ.