ΜΕ ΠΟΣΟΥΣ ΦΟΒΟΥΣ ΠΙΣΤΕΥΕΙΣ ΟΤΙ ΓΕΝΝΙΟΜΑΣΤΕ;

Ερχόμαστε στον κόσμο μόλις με δύο φυσικούς φόβους. Τους υπόλοιπους τους μαθαίνουμε στην πορεία και μπορούμε να τους... ξεμάθουμε.

Πώς θα ένιωθες αν σου λέγαμε ότι η πλειοψηφία των φόβων σου δεν είναι στην πραγματικότητα δική σου; Αν σου αποκαλύπταμε πως οι περισσότερες από τις φοβίες που μπορεί να σε ταλαιπωρούν δεν είναι έμφυτες, αλλά τις έχεις… ξεσηκώσει από το περιβάλλον σου;

Σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα (με τη βοήθεια της νευροβιολογίας και της εξελικτικής ψυχολογίας), ο άνθρωπος γεννιέται με δύο βασικούς, φυσικούς φόβους: την πτώση από μεγάλο ύψος και τους ξαφνικούς δυνατούς θορύβους. Αυτό σημαίνει ότι είναι οι μόνοι που υπάρχουν μέσα μας από τη γέννησή μας. Σημαίνει, επίσης, ότι όλοι οι υπόλοιποι είναι «σουβενίρ» που αποκτάμε στην πορεία της ζωής μας. Με άλλα λόγια, δεν γεννηθήκαμε για να φοβόμαστε το σκοτάδι, τις κατσαρίδες, το πλήθος. Όλα αυτά... μάθαμε να τα φοβόμαστε.

Οι έμφυτοι φόβοι μας

Από τα πρώτα στάδια της ζωής (ακόμα και από τη βρεφική ηλικία) ο οργανισμός μας αντιδρά με τρόμο, όταν έρχεται αντιμέτωπος με δύο πράγματα: έναν δυνατό, ξαφνικό ήχο και την πτώση από μεγάλο ύψος. Οι επιστήμονες παρατήρησαν πως τα μωρά, όταν τοποθετούνται κοντά σε γυάλινο πάτωμα που δίνει την οπτική ψευδαίσθηση του κενού, διστάζουν ή αρνούνται να προχωρήσουν, ακόμα και αν δεν έχουν ποτέ πέσει. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση ενός ξαφνικού θορύβου. Σκέψου πώς αντιδράς όταν ακουστεί ένας δυνατός ήχος. Μπορεί να πεταχτείς από τη θέση σου, να νιώσεις τον καρδιακό σου παλμό να επιταχύνει και τους μυς σου να συστέλλονται. Είναι η φυσική αντίδραση του ανθρώπινου οργανισμού απέναντι σε μια πιθανή απειλή.

Ο φόβος της πτώσης και ο φόβος του ξαφνικού θορύβου θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελούν εξελικτικά απομεινάρια που μας κρατάνε ασφαλείς. Μπορείς να φανταστείς τι θα γινόταν αν δεν είχαμε αυτά τα βιολογικά καμπανάκια κινδύνου; Κάποτε, αυτά τα καμπανάκια ήταν απαραίτητα για την επιβίωσή του είδους μας και σήμερα μας υπενθυμίζουν ότι κάποιες αντιδράσεις είναι προγραμματισμένες στο σώμα.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Μπορούμε να... ξεμάθουμε τους φόβους μας;

Αν εξαιρέσουμε αυτά τα δύο ένστικτα, όλα τα υπόλοιπα που μας προκαλούν φόβο ή άγχος αποκτώνται μέσα από εμπειρίες, παραδείγματα και κοινωνικές επιρροές. Ο φόβος για τα φίδια, τις δημόσιες ομιλίες, την αποτυχία, την εγκατάλειψη, μαθαίνεται. Πολλές φορές, μάλιστα, χωρίς να το καταλάβουμε. Οι φόβοι αυτοί μπορεί να προκύψουν από ένα τραυματικό γεγονός, από την επανάληψη ενός αρνητικού σεναρίου ή ακόμα και από τις αντιδράσεις των γονιών μας όταν ήμασταν παιδιά. Όταν ένα παιδί βλέπει έναν από τους γονείς του να πανικοβάλλεται στη θέα ενός εντόμου, είναι πολύ πιθανό να αναπτύξει κι εκείνο φόβο για τα έντομα, επειδή έμαθε πως είναι τρομακτικά.

Το παρήγορο είναι ότι, όπως μάθαμε να φοβόμαστε, έτσι μπορούμε και να... ξεμάθουμε. Μέσα από την ψυχοθεραπεία, την αυτοπαρατήρηση και το βίωμα νέων εμπειριών, μπορούμε να ξαναγράψουμε την αφήγηση του φόβου μέσα μας, να τον αναγνωρίσουμε, να τον αποδεχτούμε και ίσως να τον αποχαιρετίσουμε.

Το να θυμόμαστε ότι μόνο δύο φόβοι είναι εγγεγραμμένοι στο DNA μας μπορεί να είναι ανακουφιστικό. Μας δίνει πίσω τη δύναμη να ξεχωρίζουμε τον πραγματικό κίνδυνο από τον φανταστικό και να αναλάβουμε δράση.