ΟΝΤΩΣ Η ΑΣΚΗΣΗ ΒΕΛΤΙΩΝΕΙ ΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΜΑΣ ΥΓΕΙΑ; Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΑΠΑΝΤΑ

Νέα έρευνα δείχνει ότι η άσκηση δεν ωφελεί πάντα με τον ίδιο τρόπο την ψυχική μας υγεία. Δες ποιοι παράγοντες κάνουν τη διαφορά και πώς να τους αξιοποιήσεις.

Zoύμε μεν στο 2025, αγκαλιά με όλη τη γνώση του κόσμου (να πούμε κι ένα ευχαριστώ στα chatbot εξελιγμένης τεχνολογίας), ωστόσο εξακολουθούν να υπάρχουν άνθρωποι που δεν γνωρίζουν ότι η γυμναστική είναι το καλύτερο φυσικό αντικαταθλιπτικό. Το διαπίστωσα σε πρόσφατη επίσκεψή μου σε γιατρό, καθώς εξηγούσα στη βοηθό του ότι γυμνάζομαι τουλάχιστον 4 φορές την εβδομάδα και θεωρώ ότι η άσκηση επηρεάζει θετικά την ψυχική υγεία μου.

Της εξήγησα ότι είναι ο καλύτερος τρόπος που έχω βρει για να ξεφορτώνομαι το άγχος, να φτιάχνω τη διάθεσή μου (ενδορφίνες, σας ευχαριστώ) και να μην έχω κουράγιο να ασχοληθώ δευτερόλεπτο με όποιον με ενοχλεί αλλά δεν με ενδιαφέρει. Πράγμα που έκανα τότε που «σπαταλιόμουν». Τώρα έχω επιλέξει τη συντήρηση δυνάμεων, με τη διοχέτευσή τους μόνο σε ό,τι με νοιάζει.

Εν πάση περιπτώσει, υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία για τα πολλαπλά οφέλη της άσκησης στην ψυχική υγεία και την ευεξία. Χαρακτηριστικά, θα πω ότι έχει διαπιστωθεί πως:

• βελτιώνει τη διάθεση, χάρη στην έκκριση ενδορφινών που είναι γνωστές ως ορμόνες της ευτυχίας,
• μειώνει τα καταθλιπτικά συμπτώματα, μέσω της βελτίωσης της λειτουργίας του εγκεφάλου,
• μειώνει το άγχος, καθώς δρα ως αγχολυτικό και ενισχύει την αυτοπεποίθηση.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Νέα μελέτη έρχεται να κάνει μια διευκρίνιση: τα οφέλη της άσκησης στην ψυχική υγεία δεν εξαρτώνται μόνο από την ποσότητα της σωματικής δραστηριότητας, αλλά και από το πλαίσιο στο οποίο λαμβάνει χώρα. Δηλαδή, οι δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου, όπως η γιόγκα ή τα ομαδικά αθλήματα, φάνηκε να βελτιώνουν περισσότερο τη διάθεση από τις υποχρεωτικές εργασίες, όπως είναι οι δουλειές που κάνουμε στο σπίτι.

Οι ερευνητές κινησιολογίας από το University of Georgia, το University of Illinois Chicago και το Iowa State University είδαν πως τα οφέλη της άσκησης για την ψυχική υγεία μπορούν να εξαρτηθούν σε μεγάλο βαθμό από το περιβάλλον, το κίνητρο και το κοινωνικό πλαίσιο της δραστηριότητας. Ως εκ τούτου, είναι χρήσιμο να την προσαρμόζουμε στις προσωπικές προτιμήσεις για να έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Το κενό που κάλυψε πρόσφατη μελέτη για την άσκηση και την ψυχική υγεία

Ο Patrick O'Connor, εκ των συγγραφέων της εργασίας, εξήγησε ότι «ιστορικά, η έρευνα για τη σωματική δραστηριότητα έχει επικεντρωθεί στο πόσο καιρό ασκείται κάποιος ή στο πόσες θερμίδες καίγονται. Η “δόση” της άσκησης ήταν ο κυρίαρχος τρόπος με τον οποίο οι ερευνητές προσπάθησαν να κατανοήσουν πώς η σωματική δραστηριότητα μπορεί να επηρεάσει την ψυχική υγεία. Συχνά, όμως, αγνοούσαν εάν αυτά τα λεπτά αφιερώθηκαν στην άσκηση με έναν φίλο ή ως μέρος ενός παιχνιδιού».

«ΑΠΑΙΤΟΥΝΤΑΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΕΣ ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ, ΩΣΤΕ ΝΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΟΥΜΕ ΜΕ ΠΕΙΣΤΙΚΟ ΤΡΟΠΟ ΕΑΝ Η ΑΣΚΗΣΗ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ Ή ΟΧΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ».

Η δική του ομάδα ήρθε να καλύψει το κενό. Πολλαπλές μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι τα άτομα που ασχολούνται με τακτική σωματική δραστηριότητα στον ελεύθερο χρόνο τους τείνουν να αναφέρουν χαμηλότερα επίπεδα κατάθλιψης και άγχους. Αλλά αυτό είναι λιγότερο σαφές για άλλες μορφές δραστηριότητας, όπως το καθάρισμα του σπιτιού. Τα νέα ευρήματα δείχνουν πως το πλαίσιο μπορεί να έχει την ίδια σημασία που έχει η ένταση ή η ποσότητα της σωματικής δραστηριότητας.

«Για παράδειγμα, αν ένας ποδοσφαιριστής βάλει το νικητήριο γκολ για την ομάδα του, η ψυχική του υγεία είναι φανταστική. Αντίθετα, αν αστοχήσει, πιθανότατα θα αισθανθεί πολύ διαφορετικά», ενημέρωσε ο O'Connor.

Τι «κρίνει» ποια σωματική δραστηριότητα βοηθάει

Πολλαπλές τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές έχουν δείξει ότι το να υιοθετούμε τακτική ρουτίνα άσκησης ενισχύει την ψυχική υγεία, ειδικά στα άτομα με υπάρχουσες ψυχικές διαταραχές. Ωστόσο, αυτές οι μελέτες βασίζονταν συνήθως σε μικρά, βραχυπρόθεσμα και ομοιογενή δείγματα. Επομένως, τα αποτελέσματα πιθανότατα δεν είναι γενικεύσιμα σε μεγαλύτερες, πιο ποικιλόμορφες ομάδες.

Σύμφωνα με τον O’ Connor «οι μέσες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία είναι μικρές σε όλες τις τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες άσκησης. Εν μέρει αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι περισσότερες μελέτες επικεντρώθηκαν σε άτομα που δεν ήταν καταθλιπτικά ή αγχωμένα. Ενημερώνουμε λοιπόν τους επιστήμονες ότι απαιτούνται μεγαλύτερες και μακροπρόθεσμες ελεγχόμενες μελέτες, ώστε να υποστηρίξουμε με πειστικό τρόπο εάν η άσκηση επηρεάζει ή όχι πραγματικά την ψυχική υγεία».

Τα στοιχεία είναι ακόμα λιγότερα όσον αφορά την κατανόηση των παραγόντων του πλαισίου. «Η ίδια σωματική δραστηριότητα μπορεί να είναι πολύ διαφορετική ανάλογα με το ποιος την έκανε, πού, πότε και πώς», υποστηρίζουν οι συγγραφείς της πρόσφατης μελέτης που είδαν ότι το πλαίσιο μπορεί να κυμαίνεται από τη δυναμική των συνασκούμενων και το στιλ του προπονητή έως εξωτερικές συνθήκες, όπως ο καιρός ή η ώρα της ημέρας.

«Για παράδειγμα, είναι αλλιώς αν κάνει ζέστη και πρέπει να περπατήσετε. Ή αν πρόκειται να κάνετε ένα ομαδικό πρόγραμμα: κάποιοι προπονητές σας αρέσουν πολύ και άλλοι όχι. Αν προσπαθούμε να βοηθήσουμε την ψυχική υγεία των ανθρώπων με την άσκηση, τότε όχι μόνο πρέπει να σκεφτούμε τη δόση και τον τρόπο, αλλά και να αναρωτηθούμε ποιο είναι το πλαίσιο» σχολίασε ο O’Connor, καταλήγοντας στο ότι η κίνηση από μόνη της δεν αρκεί για να βελτιώσει την ψυχική υγεία. Παίζουν ρόλο το περιβάλλον, το νόημα και η εμπειρία.