ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΓΝΟΕΙΣ ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΤΟΠΙΚΗΣ ΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΑΣ

Ξηρό δέρμα και συχνός κνησμός; Πότε πίσω από αυτά τα συμπτώματα κρύβεται η ατοπική δερματίτιδα και τι χρειάζεται να κάνεις για να ανακόψεις την πορεία της;

Πίσω από τη συχνή φαγούρα στο σώμα και το ξηρό δέρμα είναι πολύ πιθανό να κρύβεται η ατοπική δερματίτιδα, την οποία πολλές φορές (ειδικά όταν τα συμπτώματα δεν είναι έντονα και συχνά), αμελούμε.

Μιλάω εκ πείρας. Τα σημάδια που εμφάνιζαν στο σώμα τους κατά διαστήματα τα παιδιά μου αποδείχθηκαν ατοπική δερματίτιδα, την οποία έχω κι εγώ χωρίς ποτέ να το γνωρίζω – είχα αποδώσει τον συχνό κνησμό και διάφορα σημάδια που έβλεπα στο δέρμα μου σε ευαισθησία που δεν είχα λόγο να μοιραστώ με ειδικό. Λάθος; Σίγουρα. Γιατί αν καταφέρεις να δώσεις στο δέρμα σου αυτό που χρειάζεται από την παιδική κιόλας ηλικία, είναι πολύ πιθανό να ελέγξεις την ατοπική δερματίτιδα και να περιορίσεις κατά πολύ τις εξάρσεις της.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της ατοπικής δερματίτιδας στις 14 Σεπτεμβρίου, επικοινώνησα με την δερματολόγο, Δρ. Παναγιώτα Ρήγα, για να της θέσω όλα μου τα ερωτήματα.

– Ισχύει ότι τα τελευταία χρόνια αυξάνονται τα περιστατικά ατόμων με ατοπική δερματίτιδα; Γιατί; Ευθύνεται το περιβάλλον;

Πράγματι τα περιστατικά ατοπικής δερματίτιδας φαίνεται να έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, ειδικά στις βιομηχανικές χώρες. Οι λόγοι δεν είναι εντελώς ξεκάθαροι, αλλά φαίνεται πως πρόκειται για συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Η γενετική προδιάθεση παίζει ρόλο, δηλαδή μεταλλάξεις σε γονίδια που σχετίζονται με τον επιδερμιδικό φραγμό κάνουν το δέρμα πιο ευάλωτο σε ξηρότητα και αλλεργιογόνα.

Επίσης, τα παιδιά σήμερα μεγαλώνουν κατά βάση σε πιο «αποστείρωμενα» περιβάλλοντα συγκριτικά με το παρελθόν, με μικρότερη έκθεση σε μικρόβια, γεγονός που φαίνεται να αυξάνει το ποσοστό αλλεργιών και αντιφλεγμονωδών αντιδράσεων.

Επιπλέον, τα σωματίδια από τα καυσαέρια ερεθίζουν το δέρμα και επιβαρύνουν το ανοσοποιητικό, ενώ τεράστια σημασία έχει η κακή διατροφή (αυξημένη κατανάλωση επεξεργασμένων τροφών, χαμηλή πρόσληψη ω-3 λιπαρών οξέων και βιταμίνης D), αλλά και το στρες.

ΤΟ 50-70% ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΒΕΛΤΙΩΝΟΝΤΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ Ή ΞΕΠΕΡΝΟΥΝ ΤΑ ΕΝΤΟΝΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΤΟΠΙΚΗΣ ΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΑΣ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ.

– Ένα παιδί που διαγιγνώσκεται με ατοπική δερματίτιδα τι χρειάζεται να κάνει για να απαλλαγεί από τη νόσο στο μέλλον; Αν εντοπίσεις τη νόσο σε νεαρή ηλικία, μπορείς να την «ξεφορτωθείς»; Επανέρχεται στην εφηβεία;

Η ατοπική δερματίτιδα είναι μία χρόνια, υποτροπιάζουσα νόσος με εξάρσεις και υφέσεις. Στα περισσότερα παιδιά τα συμπτώματα εμφανίζονται μέσα στα πρώτα 5 χρόνια της ζωής τους και περίπου το 50-70% των παιδιών βελτιώνονται σημαντικά ή ξεπερνούν τα έντονα συμπτώματα μέχρι την εφηβεία.

Ωστόσο, η «γενετική προδιάθεση» παραμένει, άρα μπορεί να επανεμφανιστεί αργότερα, π.χ. στην εφηβεία ή στην ενήλικη ζωή, συχνά με πιο ήπια μορφή (ξηρό δέρμα, δερματίτιδα στα χέρια, ευαισθησία σε αλλεργιογόνα).

Δεν υπάρχει κάποια οριστική «θεραπεία» που να εξαφανίζει την προδιάθεση. Αυτό που μπορεί να επιτευχθεί είναι μακρές περίοδοι ύφεσης χωρίς συμπτώματα. Η σωστή πρόληψη είναι απαραίτητη προκειμένου οι εξάρσεις να είναι πιο σπάνιες και πιο ήπιες.

iStock

– Τι χρειάζεται να κάνει ένα παιδί με ατοπική δερματίτιδα;

Το πιο βασικό μέτρο πρόληψης είναι η συστηματική ενυδάτωση με ειδικά μαλακτικά/κρέμες. Σημαντική είναι επίσης η αποφυγή ερεθιστικών παραγόντων (όπως τα καθαριστικά, το μαλλί, τα αρώματα, ο καπνός, η σκόνη). Όταν υπάρχουν εξάρσεις χρειάζεται φαρμακευτική αγωγή που θα συστήσει ο/η γιατρός (συνήθως δίνονται τοπικά κορτικοστεροειδή ή αντιφλεγμονώδη).

Η διατήρηση ενός υγιούς μικροβιώματος δέρματος βοηθάει πολύ, επομένως πείτε «όχι» στα υπερβολικά συχνά μπάνια και επιλέξτε ήπια σαπούνια. Μία ισορροπημένη διατροφή είναι επίσης σημαντική.

Πολλά παιδιά ξεπερνούν την ατοπική δερματίτιδα, ειδικά αν η διάγνωση γίνει νωρίς και υπάρξει η απαραίτητη φροντίδα. Η προδιάθεση όμως, όπως είπαμε, παραμένει και μπορεί να εμφανιστεί και πάλι, ιδιαίτερα στην εφηβεία (λόγω ορμονών και στρες).

– Μπορεί να εξελιχθεί σε κάτι άλλο η ατοπική δερματίτιδα στο μέλλον; Συνδέεται με το έκζεμα;

Η ατοπική δερματίτιδα είναι ουσιαστικά μια μορφή εκζέματος. Όταν λέμε «έκζεμα» εννοούμε διάφορες καταστάσεις (επαφής, σμηγματορροϊκό, επαγγελματικό κ.λπ.), αλλά το ατοπικό έκζεμα είναι η συχνότερη χρόνια μορφή στα παιδιά. Σε πολλά παιδιά με ατοπική δερματίτιδα παρατηρείται μια ακολουθία αλλεργικών νοσημάτων, που ονομάζεται ατοπική πορεία:

1. Ατοπική δερματίτιδα στην παιδική ηλικία
2. Τροφικές αλλεργίες
3. Αλλεργική ρινίτιδα
4. Άσθμα

Δεν σημαίνει ότι θα εμφανιστούν όλα τα παραπάνω, αλλά η προδιάθεση είναι αυξημένη. Στην ενήλικη ζωή μπορεί να υποχωρήσει τελείως ή να παραμείνει με τη μορφή ξηρού δέρματος, εκζέματος στα χέρια ή σε σημεία τριβής. Συνήθως σχετίζεται με υπερευαισθησία σε σαπούνια, απορρυπαντικά και καλλυντικά.

– Υπάρχει συγκεκριμένη αιτία που την προκαλεί; Παίζει ρόλο η κληρονομικότητα;

Η κληρονομικότητα θέτει το υπόβαθρο, αλλά το περιβάλλον και οι συνήθειες πυροδοτούν ή επιδεινώνουν την εκδήλωση της νόσου.

– Υπάρχουν διαφορετικές μορφές ατοπικής δερματίτιδας με διαφορετικά συμπτώματα;

Η ατοπική δερματίτιδα μπορεί να εμφανιστεί με διαφορετικές μορφές, ανάλογα με την ηλικία και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε ασθενούς. Στα βρέφη έως 2 ετών συνήθως εμφανίζεται με τη μορφή κόκκινων, υγρών βλαβών (π.χ. φουσκάλες με πύον, εκζέματα που «τρέχουν») ή και με έντονο κνησμό που διαταράσσει τον ύπνο. Στην παιδική ηλικία (μέχρι 12 ετών) οι βλάβες είναι πιο ξηρές και παχιές και εμφανίζονται συνήθως πίσω από τα γόνατα, στις κνήμες, στους αγκώνες ή στον αυχένα. Στην περίοδο της εφηβείας και στην ενήλικη ζωή μιλάμε για ξηρό δέρμα, συχνά στα χέρια, στα βλέφαρα και στον αυχένα. Επιπλέον, είναι συχνή η δερματίτιδα στα χέρια λόγω επαφής με σαπούνια/καθαριστικά.

Υπάρχουν και ειδικές μορφές ατοπικής δερματίτιδας, όπως η δερματίτιδα στα χέρια (πολύ συχνή σε ενήλικες), η δερματίτιδα στα βλέφαρα (κοκκίνισμα, πρήξιμο, ευαισθησία), ο νυχτερινός κνησμός (θεωρείται διαταραχή ύπνου), το νομισματοειδές έκζεμα (κυκλικές, ξηρές πλάκες στο δέρμα), τα έντονα κνησμώδη οζίδια από χρόνιο ξύσιμο και η εκζεματοειδής ερυθροδερμία (πιο σπάνια μορφή).

Κοινά συμπτώματα σε όλες τις μορφές είναι ο έντονος κνησμός (πρόκειται για το πιο χαρακτηριστικό σύμπτωμα), η ξηρότητα του δέρματος και οι υποτροπιάζουσες εξάρσεις και υφέσεις.

– Είναι η ατοπική δερματίτιδα αυτοάνοσο νόσημα ή κάποιας μορφής αλλεργική αντίδραση; Σχετίζεται με τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος; Δείχνει μια τάση αυτοανοσίας;

Η ατοπική δερματίτιδα θεωρείται ανοσολογικά μεσολαβούμενη χρόνια φλεγμονή του δέρματος. Έχει χαρακτηριστικά αλλεργικής αντίδρασης, αλλά δεν είναι αυτοάνοσο νόσημα. Δείχνει περισσότερο μια τάση υπερ-αντίδρασης του ανοσοποιητικού σε εξωτερικά ερεθίσματα, παρά «επίθεση στον ίδιο τον οργανισμό», όπως συμβαίνει στα αυτοάνοσα.

ΤΟ ΠΙΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΣΥΜΠΤΩΜΑ ΤΗΣ ΑΤΟΠΙΚΗΣ ΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΑΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΝΗΣΜΟΣ.

– Ο ρόλος του στρες ποιος είναι;

Το στρες δεν προκαλεί από μόνο του την ατοπική δερματίτιδα, αλλά πυροδοτεί εξάρσεις και κάνει τις υπάρχουσες βλάβες πιο έντονες και πιο ανθεκτικές. Η διαχείρισή του (καλός ύπνος, τεχνικές χαλάρωσης, σωματική άσκηση, ψυχολογική υποστήριξη όταν χρειάζεται) αποτελεί κομμάτι της συνολικής θεραπείας.

– Τι ρόλο παίζει η διατροφή στην ατοπική δερματίτιδα; Πόσο ρόλο παίζει το εντερικό μικροβίωμα στη διαχείριση της νόσου; Βοηθούν τα προβιοτικά;

Η σωστή διατροφή και το υγιές εντερικό μικροβίωμα παίζουν ρόλο στη ρύθμιση της φλεγμονής. Τα προβιοτικά έχουν κάποια επιστημονική βάση, κυρίως σε παιδιά, αλλά δεν αντικαθιστούν τη βασική θεραπεία (συστηματική ενυδάτωση και φαρμακευτική αγωγή όταν χρειάζεται). Το σημαντικότερο είναι να μην μπαίνει το παιδί σε αυστηρές δίαιτες χωρίς λόγο, γιατί αυτό μπορεί να οδηγήσει σε διατροφικές ελλείψεις.

Οι τροφές που βοηθούν είναι τα φρούτα και τα λαχανικά, τα λιπαρά ψάρια που περιέχουν ω-3 λιπαρά οξέα, καθώς και τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε προβιοτικά. Αντίθετα, τα επεξεργασμένα τρόφιμα, η ζάχαρη και τροφές που προκαλούν αλλεργία ή δυσανεξία σε έναν άνθρωπο είναι πιθανό να επιδεινώσουν την κατάσταση.

– Υπάρχουν καθημερινές συνήθειες που, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, επιδεινώνουν την ατοπική δερματίτιδα; Από το μαλακτικό ρούχων μέχρι το τι τρώμε; Ποιες συνήθειες πρέπει να αλλάξει ένας άνθρωπος από τη στιγμή που μαθαίνει ότι έχει ατοπική δερματίτιδα;

Υπάρχουν πολλές «κρυφές» καθημερινές συνήθειες που μπορούν να χειροτερέψουν την ατοπική δερματίτιδα χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Αν κάποιος μάθει ότι έχει ατοπία, καλό είναι να προσαρμόσει τον τρόπο ζωής του σε μερικά βασικά πράγματα:

• Τα μαλακτικά ρούχων και τα έντονα απορρυπαντικά ερεθίζουν το δέρμα. Προτιμήστε τα υποαλλεργικά απορρυπαντικά χωρίς άρωμα.
• Τα μάλλινα, συνθετικά και σκληρά υφάσματα προκαλούν τριβή και ενδεχομένως κνησμό. Προτιμήστε τα βαμβακερά και μαλακά υφάσματα.
• Όταν πλένετε τα ρούχα κάντε ένα έξτρα ξέβγαλμα.
• Τα καθημερινά ντους με πολύ ζεστό νερό αφαιρούν το φυσικό προστατευτικό λίπος του δέρματος, αφυδατώνοντας το δέρμα. Προτιμήστε σύντομα χλιαρά ντους, χρησιμοποιώντας ήπια καθαριστικά προϊόντα χωρίς σαπούνι.
• Ενυδατώστε το δέρμα σας μέσα σε 3 λεπτά από το ντους.
• Η συχνή χρήση αντισηπτικών/αλκοολούχων προϊόντων ερεθίζουν το δέρμα.
• Την ατοπική δερματίτιδα επιβαρύνει  ο πολύ ξηρός αέρας από το καλοριφέρ και το air condition, καθώς και η μεγάλη εναλλαγή θερμοκρασιών. Προσπαθήστε να έχετε μια σταθερή θερμοκρασία μέσα στο σπίτι και χρησιμοποιήστε υγραντήρα σε δωμάτια με θέρμανση ή κλιματισμό.
• Αποφύγετε την υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης, επεξεργασμένων τροφών και trans λιπαρών που ενισχύουν τη φλεγμονή.
• Δεν χρειάζονται αυστηρές δίαιτες χωρίς λόγο, οι οποίες οδηγούν σε ελλείψεις απαραίτητων για τον οργανισμό στοιχείων.
• Μια ισορροπημένη μεσογειακή διατροφή πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα, βιταμίνη D και φυτικές ίνες είναι το ζητούμενο.
• Αν υπάρχει υποψία τροφικής αλλεργίας, χρειάζεται αξιολόγηση από αλλεργιολόγο – μην «πειραματιστείτε» μόνοι σας.
• Το έντονο στρες πυροδοτεί εξάρσεις μέσω του ανοσοποιητικού συστήματος και ο κακός ύπνος επιβαρύνει ενδεχόμενο κνησμό. Φτιάξτε ένα σταθερό πρόγραμμα ύπνου και δοκιμάστε τεχνικές χαλάρωσης (π.χ. αναπνοές, γιόγκα, περπάτημα).
• Ανάμεσα στα προϊόντα που ερεθίζουν το δέρμα είναι και τα αρώματα, τα αιθέρια έλαια (όταν χρησιμοποιούνται απευθείας πάνω στο δέρμα και όχι μαζί με κάποιο έλαιο βάσης), οι κρέμες που περιέχουν οινόπνευμα, καθώς και οι «βαριές» κρέμες και το υπερβολικό μακιγιάζ επειδή επιβαρύνει το δέρμα με πολλά χημικά. Επιλέξτε υποαλλεργικά, fragrance-free προϊόντα.

– Μπορεί ένα σωστό skincare routine να υποκαταστήσει ή να περιορίσει τη φαρμακευτική αγωγή σε ήπιες περιπτώσεις ατοπικής δερματίτιδας; Πότε δίνεται φαρμακευτική αγωγή;

Ναι, σε ήπιες περιπτώσεις, μία σωστή ρουτίνα περιποίησης μπορεί ακόμα και να «υποκαταστήσει» την ανάγκη φαρμάκων. Η φαρμακευτική αγωγή μπαίνει στο παιχνίδι σε περιόδους έξαρσης ή σε πιο σοβαρές μορφές ατοπικής δερματίτιδας. Η ιδανική κίνηση είναι η καθημερινή ενυδάτωση, ενώ τα φάρμακα χρησιμοποιούνται τοπικά ως «εργαλείο» για τις εξάρσεις.

ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΝΑ ΕΝΥΔΑΤΩΝΕΤΕ ΤΟ ΔΕΡΜΑ ΣΑΣ ΜΕΣΑ ΣΕ 3 ΛΕΠΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΝΤΟΥΣ.

– Ποια είναι η άποψή σας για τα «φυσικά» ή «οικολογικά» καλλυντικά που διαφημίζονται ως κατάλληλα για ατοπικό δέρμα; Είναι ασφαλή ή παραπλανητικά;

Η αγορά είναι γεμάτη προϊόντα που φέρουν ταμπέλες όπως «φυσικό», «organic», «eco-friendly», «κατάλληλο για ατοπικό δέρμα», και εύκολα μπερδεύουν. Οι όροι «φυσικό» και «οικολογικό» δεν είναι αυστηρά ρυθμισμένοι στη βιομηχανία καλλυντικών. Δηλαδή, ένα προϊόν μπορεί να διαφημίζεται ως «φυσικό» χωρίς να έχει συγκεκριμένα επιστημονικά κριτήρια για το ατοπικό δέρμα. Το γεγονός ότι ένα συστατικό είναι «φυσικό» δεν σημαίνει αυτόματα ότι είναι και ασφαλές για το ευαίσθητο δέρμα. Το ασφαλές προϊόν για ατοπικό δέρμα είναι αυτό που έχει σωστή σύνθεση. Είναι σημαντικό να επιλέγουμε προϊόντα με την ένδειξη «fragrance-free», «hypoallergenic», «dermatologically tested in atopic skin». Επίσης, καλό είναι να προτιμάμε δερμοκαλλυντικά από φαρμακείο (π.χ. A-Derma, Avène, La Roche-Posay, Eucerin, CeraVe), γιατί έχουν δοκιμαστεί σε ατοπικά δέρματα.