ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙΣ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΒΛΕΠΕΙΣ ΤΙΣ ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ;

Μάθε με ποιον τρόπο η γνωστική αναπλαισίωση μπορεί να σε βοηθήσει να ενισχύσεις την ψυχολογική σου ανθεκτικότητα.

Ένα είναι σίγουρο: Το άγχος, οι αναποδιές και η αποτυχία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας. Δεν μπορούμε να τα αποφύγουμε όσο κι αν προσπαθήσουμε. Όμως, ο τρόπος με τον οποίο ανταποκρινόμαστε συναισθηματικά σε αυτά το απαιτητικά κομμάτια μπορεί να διαμορφώσει το μέλλον μας. Εδώ έρχεται να μας βοηθήσει η γνωστική αναπλαισίωση (cognitive reframing), αναδεικνύοντας κατά την Iris Mauss, καθηγήτρια ψυχολογίας, «μια σχεδόν άπειρη ικανότητα που έχουν οι άνθρωποι να αλλάζουν τις συναισθηματικές τους εμπειρίες».

Μπορεί να μην το έχεις προσέξει, αλλά μέσα στην καθημερινότητά μας συνεχώς αξιολογούμε καταστάσεις και τους βάζουμε... ταμπελίτσες, χαρακτηρίζοντάς τες είτε ως θετικές είτε ως αρνητικές, αναφέρει ο Richard Lopez, επίκουρος καθηγητής ψυχολογίας και νευροεπιστήμης. Συχνά, μάλιστα, οι αξιολογήσεις αυτές γίνονται αυτόματα και σχετικά ασυνείδητα.

Τα οφέλη της γνωστικής αναπλαισίωσης

Τα καλά νέα είναι ότι μπορούμε να επανεκτιμήσουμε την αρχική ερμηνεία μιας κατάστασης, τακτική που μπορεί να συμβάλει στο να καλλιεργήσουμε την ψυχολογική μας ανθεκτικότητα. Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι εύκολη η αλλαγή αυτή. Δεν μπορούμε πάντα και χωρίς προσπάθεια να αλλάξουμε άμεσα τις συναισθηματικές μας αντιδράσεις. Όμως, αναπλαισιώνοντας το τι σήμαινε μια κατάσταση για εμάς, μπορούμε να αλλάξουμε πώς νιώθουμε στη συνέχεια.

Πώς θα το καταφέρουμε; Ο ένας τρόπος είναι μέσω της επανερμηνείας μιας κατάστασης και του να βρούμε τη «φωτεινή πλευρά» της κατά τον Bryan Denny, αναπληρωτή καθηγητή ψυχολογικών επιστημών. Ας το δούμε μέσα από ένα παράδειγμα: το να εμπλακούμε σε ένα μικρό αυτοκινητιστικό ατύχημα μπορεί να είναι αγχωτικό ή τρομακτικό. Πώς μπορούμε να το αναπλαισιώσουμε; Μπορούμε να σκεφτούμε ότι απλώς χτυπήσαμε λίγο τον προφυλακτήρα και κανείς δεν τραυματίστηκε. Η αλλαγή αυτή στην οπτική μπορεί να μην αλλάζει την κατάσταση, αλλά θα μας κάνει να τη σκεφτούμε διαφορετικά.

Ο άλλος τρόπος είναι η ψυχολογική απόσταση, που πρακτικά σημαίνει ότι δεν αλλάζουμε το νόημα ενός γεγονότος, αλλά το πόσο σημαντικό είναι αυτό για μας στο μακρινό μέλλον, ή αν βρισκόμασταν χιλιόμετρα μακριά από αυτό. Με άλλα λόγια, θα θυμόμαστε άραγε αυτόν τον τσακωμό με τον φίλο μας σε 10 χρόνια;

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Όπως αντιλαμβάνεσαι, στην αρχή του ταξιδιού τα οφέλη είναι βραχυπρόθεσμα. Θέλει επανάληψη για να καλλιεργήσουμε τις τακτικές αυτές. Αν όμως καταφέρουμε να τις αναπαραγάγουμε σταθερά, τότε σε βάθος χρόνου μπορούν να μας προσφέρουν ψυχολογικά κέρδη.

Έχει και η γνωστική αναπλαισίωση τα όριά της

Μην περιμένεις θαύματα. Υπάρχουν όρια στη γνωστική αναπλαισίωση, μιας και πρέπει να παραμένει συμβατή με την πραγματικότητα. Μερικές φορές λέμε ψέματα στον εαυτό μας για να νιώσουμε καλύτερα, αλλά τότε κινδυνεύουμε να πέσουμε στην παγίδα της τοξικής θετικότητας.

Επιπλέον, η στρατηγική αυτή δεν είναι πάντα χρήσιμη. Αν βρισκόμαστε σε μια κακοποιητική σχέση, για παράδειγμα, η αναπλαισίωση είναι το τελευταίο «όπλο» ρύθμισης συναισθημάτων που θα θέλαμε να χρησιμοποιήσουμε. Γιατί; Επειδή, αν και τα αρνητικά συναισθήματα είναι δυσάρεστα, μπορεί να μας ωθήσουν σε δράση.

ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΕΙΝΑΙ ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΑ. ΑΝ ΚΑΤΑΦΕΡΕΙΣ ΝΑ ΤΑ ΑΝΑΠΑΡΑΓΑΓΕΙΣ ΣΤΑΘΕΡΑ, ΣΕ ΒΑΘΟΣ ΧΡΟΝΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΣΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΚΕΡΔΗ.

Πώς να «δεις αλλιώς» τις αρνητικές εμπειρίες

Προφανώς, δεν υπάρχει μία στρατηγική που να ταιριάζει σε όλους. Η γνωστική αναπλαισίωση είναι ένα εργαλείο που καλό είναι να έχουμε στην «εργαλειοθήκη» μας, αλλά χρειάζεται να επιλέγουμε πότε θα το χρησιμοποιήσουμε. Τα παρακάτω βήματα θα μας φανούν χρήσιμα:

• Ας ξεκινήσουμε με την αποδοχή, δηλαδή αναγνωρίζουμε και αποδεχόμαστε χωρίς κριτική το πώς νιώθουμε τη στιγμή που το νιώθουμε.
• Εξασκούμαστε στην αυτογνωσία, γιατί είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ποια ερεθίσματα ή καταστάσεις μας επηρεάζουν και ποια μοτίβα αντιμετώπισης ακολουθούμε.
• Καλό είναι να κατανοήσουμε ότι μπορούμε να αλλάξουμε τα συναισθήματά μας. Αν και η διαδικασία είναι δύσκολη, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να τα καταφέρουμε.
• Κρατάμε ή όχι τα αρνητικά συναισθήματα; Αν πρόκειται για μια κατάσταση που μπορούμε να αλλάξουμε, ίσως αξίζει να κρατήσουμε την αρνητική ενέργεια, γιατί μπορεί να μας κινητοποιήσει. Αν όμως κάτι δεν αλλάζει, τότε μπορεί να είναι πιο χρήσιμο να βοηθήσουμε τον εαυτό μας να νιώσει καλύτερα.
• Ρωτάμε κάποιον δικό μας άνθρωπο πώς του φαίνεται η προσπάθεια που κάνουμε. Η τήρηση ημερολογίου μπορεί επίσης να βοηθήσει να αποτυπώσουμε σκέψεις και να πάρουμε απόσταση.
• Η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη γνωστική αναπλαισίωση και στην κατανόηση των αντιλήψεων και των αντιδράσεών μας.