ΠΩΣ ΝΑ ΜΗΝ ΑΦΗΝΕΙΣ ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΣΟΥ ΝΑ ΣΕ ΚΑΤΑΠΙΝΟΥΝ

Ο Sam Harris προτείνει έναν τρόπο να αντιμετωπίζουμε συναισθήματα όπως ο θυμός και η θλίψη, βρίσκοντας ηρεμία μέσα από τη δύναμη της συνείδησης.

Νιώθεις πως σε κατακλύζει ένα θετικό συναίσθημα, όπως η χαρά. Αν δεν έχεις άλυτα θέματα (π.χ. να μην ξέρεις πώς να τη διαχειριστείς, επειδή δεν την είχες γνωρίσει ποτέ ως παιδί), δεν κάνεις κάτι για να διακόψεις την ευφορία. Όταν όμως θυμώνεις, κάνεις, και συνήθως τα πράγματα γίνονται χειρότερα. Χειρότερα τόσο για εσένα (βλ. προβλήματα υγείας που προκύπτουν όταν τα κρατάμε όλα μέσα μας) όσο και για τους άλλους, οι οποίοι θα πληγούν από την έκρηξη που προκαλείται όταν το «μπουκάλι» της υπομονής ξεχειλίζει.

Ο Sam Harris, φιλόσοφος, νευροεπιστήμονας, διαλογιστής και συγγραφέας πέντε βιβλίων που έγιναν best sellers στη λίστα των New York Times, έχει να προτείνει κάτι που μπορεί να βοηθήσει να ζήσουμε όλοι καλύτερα. Η δουλειά του ακουμπάει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως η νευροεπιστήμη, η ηθική φιλοσοφία, η θρησκεία, η πρακτική διαλογισμού, η ανθρώπινη βία και η ορθολογικότητα.

Ο Harris δίνει έμφαση στο πώς η καλύτερη κατανόηση του εαυτού μας και του κόσμου μπορεί να αλλάξει την αίσθηση που έχουμε για το πώς «πρέπει» να ζούμε. Σε αυτό το πλαίσιο, εμφανίστηκε σε βίντεο του Big Think, για να προτείνει έναν τρόπο να μην αφήνουμε τα συναισθήματά μας να μας «καταπιούν».

Ο ίδιος εξηγεί πώς όταν βιώνουμε κάποιο συναίσθημα που δεν μας αρέσει ιδιαίτερα, ο διαλογισμός και η άμεση προσοχή μπορούν να ανακουφίσουν τον πόνο και να μας απελευθερώσουν από τη φυλακή όσων πονούν την ψυχή μας.

Αν νιώθουμε ένα αρνητικό συναίσθημα, πώς μπορούμε να πιστέψουμε πως περνάμε υπέροχα;

Αρχικά, ο Harris λέει ότι «το εκπληκτικό με τις περιστάσεις μας είναι ότι καθένας μας βρίσκεται σε μια θέση που, κατά κάποιο τρόπο, είναι ελεύθερη, βαθιά και σε επαφή με την πραγματικότητα, όπως οποιαδήποτε άλλη θέση μέσα στο σύμπαν. Όπου στέκεστε, το σύμπαν φωτίζεται όπως εσείς, όπως η εμπειρία σας σε αυτή τη δεδομένη χρονική στιγμή. Αυτό το υπόστρωμα εμπειρίας το ονομάζουμε συνείδηση, ελλείψει καλύτερης λέξης. Αυτό που εννοούμε με τον όρο συνείδηση είναι σαν κάτι να είστε εσείς».

«ΔΕΝ ΛΕΩ ΟΤΙ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΕΚΕΙ ΕΞΩ. ΣΧΕΔΟΝ ΣΙΓΟΥΡΑ ΥΠΑΡΧΕΙ. ΩΣΤΟΣΟ, Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΜΑΣ ΑΠΟ ΑΥΤΟΝ ΕΙΝΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΜΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ».

Όπως εξηγεί, με βάση το πού βρισκόμαστε και τι συμβαίνει μπορεί να έχουμε διαφορετικές αναμνήσεις, διαφορετικές δεξιότητες, διαφορετικές αντιλήψεις, αλλά το σημαντικό είναι «η εμπειρία του να βρισκόμαστε σε αυτόν τον κόσμο». Σε έναν κόσμο όπου τα πράγματα αλλάζουν συνεχώς, λέει, ακόμα και το πρόσωπό μας στον καθρέφτη όσο μεγαλώνουμε, δεν υπάρχει τρόπος να σταματήσουμε ό,τι βλέπουμε και βιώνουμε ανά πάσα στιγμή.

«Δεν είμαστε περιτριγυρισμένοι από πράγματα, αλλά από διαδικασίες, και είμαστε μέρος αυτών των διαδικασιών», τονίζει. «Όλα αυτά εμφανίζονται στη συνθήκη που ονομάζουμε συνείδηση. Και είναι ήδη ελεύθερη από όλα τα προβλήματα που επιχειρούμε να λύσουμε».

«Δεν λέω ότι δεν υπάρχει πραγματικός κόσμος εκεί έξω», προσθέτει. «Σχεδόν σίγουρα υπάρχει. Ωστόσο, η εμπειρία μας από αυτόν είναι πραγματικά μια οραματική εμπειρία. Αυτό που βιώνετε τώρα, με ανοιχτά τα μάτια σας, είναι κάτι που συμβαίνει στον εγκέφαλό σας, ο οποίος και σας το παρουσιάζει. Είναι ένα φυσιολογικά διαμεσολαβούμενο όραμα, πολύ παρόμοιο με ένα όνειρο. Τι προσφέρει αυτό; Ένα εξαιρετικά ευρύ πεδίο, για να βιώσουμε ευεξία, ανεξάρτητα από το τι συμβαίνει στον κόσμο».

Ο ίδιος θεωρεί ότι είναι πιθανό να αναγνωρίσουμε ότι μέσα μας η επίγνωση της θλίψης είναι το ίδιο πράγμα με την επίγνωση της χαράς – και μπορούμε να επιστρέψουμε σε αυτή την κατάσταση επίγνωσης, «αναγνωρίζοντας ότι έχει αυτή την εγγενή ποιότητα ανοίγματος, ηρεμίας και απελευθέρωσης από κάθε είδους συστολή».

Πώς το θλιβερό δεν θα είναι μόνο θλιβερό

Ο ειδικός εξηγεί ότι μπορούμε να έχουμε επίγνωση της θλίψης από μια οπτική γωνία που δεν είναι απλώς θλιβερή. Ότι μπορούμε να έχουμε επίγνωση του φόβου από μια οπτική γωνία που δεν είναι απλώς φοβισμένη.

«Δεν κάνω μεταφυσικούς ισχυρισμούς, ότι η συνείδηση ​​προηγείται της φυσικής των πραγμάτων ή είναι ξεχωριστή από τον εγκέφαλο», εξηγεί. «Μπορούμε να είμαστε αγνωστικιστές ή αβέβαιοι για όλα αυτά, επειδή η επιστήμη εξακολουθεί να είναι. Δεν γνωρίζουμε πώς προκύπτει η συνείδηση ​ από την ασυνείδητη πολυπλοκότητα του σύμπαντος. Δεν γνωρίζουμε σε ποιο επίπεδο προκύπτει. Κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι δεν γνωρίζουμε καν ότι προκύπτει. Ή ότι ίσως είναι μια θεμελιώδης ιδιότητα της ύλης. Ακόμα δεν υπάρχουν διαπιστώσεις ως προς αυτά.

»Αυτό που δεν γίνεται να αμφισβητηθεί, είναι πως η συνείδηση ​​είναι το μόνο πράγμα που δεν μπορεί να είναι ψευδαίσθηση. Είναι το μόνο πράγμα με το οποίο είμαστε ανά πάσα στιγμή πανομοιότυποι, ακόμα κι αν κάνουμε λάθος για τα πάντα. Ακόμα κι αν είμαστε μπερδεμένοι για τα πάντα, ή ψυχωτικοί, ή βρισκόμαστε στο Matrix, ή ονειρευόμαστε, ή ό,τι ζούμε είναι μια προσομοίωση σε κάποιον εξωγήινο υπερυπολογιστή».

«ΤΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΕΠΙΤΡΕΨΟΥΜΕ ΣΤΟΝ ΘΥΜΟ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΑΙΣΘΗΤΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΠΛΗΡΕΣΤΕΡΟ ΔΥΝΑΤΟ ΤΡΟΠΟ, ΩΣΤΕ ΝΑ “ΕΞΑΤΜΙΣΤΕΙ”».

Μπερδευτήκατε; Ο ειδικός αναγνώρισε πως υπάρχει αυτό το ενδεχόμενο. Ωστόσο, επέμεινε ότι «για εκείνο που δεν μπορείτε να αμφιβάλλετε είναι ότι κάτι φαίνεται να συμβαίνει. Όποιο κι αν είναι το πραγματικό status, υπάρχει μια έκφανση της συνείδησης, η οποία παραδέχεται ορισμένες εγγενείς ιδιότητες που αποτελούν καταφύγιο για εμάς. Είναι ένα αντίδοτο στη συνηθισμένη πορεία του πόνου.

»Όταν εξετάζετε τις μηχανικές του ψυχολογικού πόνου, όταν εξετάζετε την οδυνηρότητα του πόνου και τον τρόπο με τον οποίο προκύπτουν διάφορες αρνητικές νοητικές καταστάσεις και σκοτεινές διαθέσεις, η συνείδηση ​​είναι η βασική προϋπόθεση για όλα».

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Μια βαθύτερη αντίληψη των συναισθημάτων

«Δεν είναι ότι απορρίπτετε την εμπειρία, δεν απομακρύνεστε από τα συναισθήματά σας. Δεν γίνεστε ζόμπι. Στην πραγματικότητα, η μέθοδος του διαλογισμού που θα σας επέτρεπε να αναγνωρίσετε όλα αυτά σχετικά με τη συνείδηση ​​απαιτεί να νιώσετε τα συναισθήματά σας ακόμη πιο βαθιά από ό,τι το κάνετε συνήθως. Για παράδειγμα, την επόμενη φορά που θα νιώσετε θυμό, αφήστε τον εαυτό σας να γίνει έξω φρενών. Να νιώσει τον θυμό σε μοριακό επίπεδο, σε κάθε κύτταρο του σώματος. Νιώστε το.

»Προσέξτε, επίσης, ότι η σκέψη είναι κάτι ξεχωριστό. Υπάρχει η απλή φυσιολογία του θυμού, και μετά οι σκέψεις γι' αυτόν. Παρατηρήστε τη διαφορά μεταξύ των δύο και αφήστε τις σκέψεις να προκύψουν και να περάσουν. Παρακολουθήστε τη φυσιολογία και δείτε τι κάνει. Θα διαπιστώσετε ότι κι αυτή προκύπτει και μετά περνάει.

»Η αλήθεια είναι ότι τη στιγμή που “σπάτε τα μάγια” της σκέψης ως προς τον λόγο για τον οποίο είστε θυμωμένοι, και απλά νιώθετε την ακατέργαστη φυσιολογία ως επίδειξη ενέργειας στο μυαλό και το σώμα σας, σε κάποιο βασικό επίπεδο ο θυμός παύει να είναι θυμός. Παύει να έχει το ίδιο είδος ψυχολογικής σημασίας που είχε πριν από λίγο, ή που φαινόταν να έχει».

«ΔΕΝ ΛΕΩ ΠΩΣ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΤΙ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ. ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΕΙΝΑΙ ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟΝ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ, ΕΝΩ ΚΑΘΑΡΙΖΟΥΜΕ ΟΛΗ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΑΤΑΞΙΑ».

Δεν είναι κάτι πιο ουσιαστικό ή επιτακτικό από έναν πόνο στο στομάχι ή έναν πόνο στον αγκώνα. Μπορεί να είναι κάτι πολύ έντονο και να μην έχει καμία πραγματική ψυχολογική επίπτωση.

«Θα επαναλάβω ότι δεν πρόκειται για θέμα απομάκρυνσης από ό,τι μας συμβαίνει. Το ζητούμενο είναι να επιτρέψουμε στον θυμό να γίνει αισθητός με τον πληρέστερο δυνατό τρόπο, ώστε να “εξατμιστεί”», τονίζει ο Harris. «Αυτό συμβαίνει και με οποιαδήποτε άλλη ψυχολογική κατάσταση απόρριψης ή κάποιο κλασικά αρνητικό συναίσθημα. […] Όσο περισσότερο τα αναγνωρίζετε, τόσο περισσότερο απελευθερώνεστε από τα φανταστικά σας προβλήματα».

Ολοκληρώνοντας, επανέλαβε: «Δεν λέω πως δεν υπάρχει κάτι να αλλάξει στον κόσμο. Τουναντίον, υπάρχουν πολλές σκέψεις και πολλά πράγματα που αξίζει να κάνουμε. Το ερώτημα είναι αν είναι δυνατόν να είμαστε ελεύθεροι, ενώ καθαρίζουμε όλη αυτή την αταξία. Είναι δυνατόν να είμαστε ευτυχισμένοι, πριν συμβεί το επόμενο καλό πράγμα; Πριν υλοποιηθεί ο επόμενος στόχος; Για χιλιάδες χρόνια, οι άνθρωποι έχουν αναγνωρίσει ότι η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα είναι  “ναι”».