ΠΩΣ ΝΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΕΙΣ ΤΟ ΣΤΡΕΣ ΕΝΟΣ ΠΑΙΔΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΙΑΤΡΟ

Γιατί τα παιδιά φοβούνται τον γιατρό και πώς μπορούν οι γονείς να μειώσουν το άγχος τους; Δες τι προτείνουν οι ειδικοί για να γίνει η ιατρική εμπειρία πιο ήρεμη, προβλέψιμη και ασφαλής για το παιδί.

Στο άκουσμα και μόνο της φράσης «πάμε στον γιατρό», τα περισσότερα παιδιά αναπτύσσουν ιδιαίτερη ανησυχία και στρες, που εκδηλώνονται με διάφορους τρόπους. Μια απλή ιατρική εξέταση, ένα εμβόλιο ή πολύ περισσότερο μια χειρουργική επέμβαση, φαντάζουν πολλές φορές απειλητικά στα παιδικά μάτια.

Το ευχάριστο σύμφωνα με τους ειδικούς είναι ότι γονείς και κηδεμόνες μπορούν να βοηθήσουν την κατάσταση, καθώς ο τρόπος που ένα παιδί θα βιώσει μια ιατρική εμπειρία δεν εξαρτάται μόνο από τον ίδιο τον γιατρό ή τη διαδικασία, αλλά σε μεγάλο βαθμό από τη στάση των ενήλικων οικείων του. Με την κατάλληλη συναισθηματική στήριξη, οι συναντήσεις με τους γιατρούς μπορούν να γίνουν λιγότερο τρομακτικές και πιο προβλέψιμες για τα παιδιά.

Τι προκαλεί στρες στα παιδιά όταν έρχονται σε επαφή με γιατρό

Όταν επισκεπτόμαστε έναν γιατρό για το παιδί μας, οι περισσότεροι γονείς και κηδεμόνες ανησυχούμε συνήθως για τη διάγνωση, για το αν θα πονέσει και ποια θα είναι η έκβαση της ασθένειάς του. Αυτό που συχνά παραβλέπουμε είναι ότι οι μικροί ασθενείς έχουν συνήθως άλλα «θέματα»: τη θέα της βελόνας, την άσπρη ποδιά του γιατρού, το άγνωστο περιβάλλον του ιατρείου/νοσοκομείου κ.λπ. Όλα αυτά προκαλούν στα παιδιά στρες, που είναι ικανό να επηρεάσει όχι μόνο τη διάθεσή τους αλλά ακόμα και την πορεία της ανάρρωσης.

Έρευνα των Kain, Z. N., Caldwell-Andrews, A. A., et al., που δημοσιεύθηκε το 2006 και αφορούσε 241 παιδιά ηλικίας 5 έως 12 ετών που υποβλήθηκαν σε προγραμματισμένη εξωτερική αμυγδαλεκτομή και αδενοειδεκτομή («αμυγδαλές» και «κρεατάκια», δηλαδή) έδειξε τα εξής: «Τα αγχώδη παιδιά παρουσίασαν σημαντικά μεγαλύτερο πόνο τόσο κατά τη διάρκεια της νοσηλείας όσο και κατά τις πρώτες 3 ημέρες στο σπίτι, κατανάλωσαν μετεγχειρητικά περισσότερα παυσίπονα σε σύγκριση με τα παιδιά που δεν ήταν αγχώδη και είχαν κάποιες δυσκολίες στην αφύπνιση μετά την αναισθησία».

iStock

Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, ένα παιδί που νιώθει απροετοίμαστο, απομονωμένο ή μπερδεμένο σε μια ιατρική πράξη έχει πολύ μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξει γενικότερα:

• αυξημένο άγχος για τους γιατρούς,
• φοβίες σχετικές με το σώμα του ή τον πόνο και την ανάμνησή του,
• συμπεριφορά αποφυγής εξετάσεων στην εφηβεία ή στην ενήλικη ζωή.

Ας δούμε τι προτείνουν οι ειδικοί να κάνουμε ώστε να προετοιμάσουμε κατάλληλα τα παιδιά και να περιορίσουμε το στρες που νιώθουν για τον γιατρό.

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΠΛΗΡΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΤΙ ΤΟΥΣ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ, ΑΛΛΑ ΣΥΝΤΟΜΕΣ ΚΑΙ ΑΚΡΙΒΕΙΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ, ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΕΣ ΣΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΥΣ.

Ξεκινάμε από τα συναισθήματα, όχι από τις πληροφορίες

Οι γονείς συχνά τείνουμε να αρχίζουμε τη συζήτηση, κάπως έτσι:

• Μην ανησυχείς, δεν είναι τίποτα…
• Θα πάρει μόνο ένα λεπτό…
• Ο γιατρός ξέρει τι κάνει…

Φράσεις όπως αυτές πιστεύουμε ότι θα κάνουν καλό, αλλά συχνά περνούν στο παιδί το μήνυμα ότι τα συναισθήματά του δεν είναι σημαντικά. Τι χρειάζεται να γίνει πρώτα; Να ακούσουμε. Μπορούμε να ρωτήσουμε το παιδί:

• Πώς νιώθεις που θα πάμε στον γιατρό;
• Τι σε φοβίζει περισσότερο;
• Τι φαντάζεσαι ότι θα συμβεί;

Τα δεδομένα της έρευνας των Lieberman, M. D., Eisenberger, N. I., et al. (2007) κατέδειξαν ότι όταν ονοματίζονται τα συναισθήματα (affect labeling), μειώνεται η δραστηριότητα της αμυγδαλής, της περιοχής του εγκεφάλου που ευθύνεται κυρίως για τον φόβο, την αγωνία, τη λύπη, και αυτό βοηθάει (τα παιδιά εν προκειμένω) να ηρεμήσουν.

iStock

Στις μικρότερες ηλικίες, ίσως χρειάζεται να βοηθήσουμε κι εμείς με φράσεις όπως:

• Μήπως φοβάσαι τη βελόνα;
• Μάλλον ανησυχείς για το πώς θα αισθανθείς…

Δεν πειράζει εάν δεν το πετύχουμε ακριβώς. Το παιδί αισθάνεται ανακουφισμένο όταν κάποιος προσπαθεί να το βοηθήσει να καταλάβει τι αισθάνεται.

Δίνουμε απλές και κατανοητές πληροφορίες

Αρχικά, θα πρέπει να ενημερωθούμε εμείς για το τι ακριβώς συμβαίνει με την υγεία του παιδιού και να διαχειριστούμε κατά το δυνατόν το δικό μας –δικαιολογημένο– στρες, πριν το «περάσουμε» στους μικρότερους.

Τα παιδιά βέβαια, όπως λένε οι ειδικοί, δεν χρειάζονται πλήρη ιατρική ενημέρωση για το τι τους συμβαίνει, αλλά σύντομες και ακριβείς πληροφορίες, προσαρμοσμένες στην ηλικία τους, ώστε να αισθανθούν ασφάλεια.

O Evan Shopper, ψυχοθεραπευτής και δημιουργός της ιστοσελίδας Deep Dive Parenting, λέει χαρακτηριστικά: «Όταν ένα 6χρονο παιδί ρωτάει τι είναι η αναισθησία, πιθανότατα θέλει απλώς διαβεβαίωση ότι εμείς (ή ο γιατρός που εμπιστεύεται) θα είμαστε εκεί και θα το φροντίζουμε όσο είναι κοιμισμένο».

ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΓΙΑ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΝΑ ΦΟΒΑΤΑΙ ΤΟΝ ΓΙΑΤΡΟ ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ ΜΑΤΑΙΟ ΝΑ ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΟΥΜΕ ΝΑ ΤΟΥ ΕΠΙΒΑΛΛΟΥΜΕ ΤΟ ΑΝΤΙΘΕΤΟ.

Τα μεγαλύτερα παιδιά, συνεχίζει ο ειδικός, ηλικίας 9-10 ετών και άνω, συνήθως είναι σε θέση να διαχειριστούν το στρες τους καλύτερα όταν γνωρίζουν περισσότερα για την ασθένειά τους και προτείνει να χρησιμοποιήσουμε απλά παραδείγματα και σκίτσα που θα το βοηθήσουν να οπτικοποιήσει τι συμβαίνει.

Το κυριότερο όλων είναι το παιδί να σιγουρευτεί πως οτιδήποτε συμβαίνει στο σώμα του ο γιατρός θα το διαχειριστεί.

iStock

Δείχνουμε στο παιδί την εμπιστοσύνη που έχουμε στον γιατρό

Είναι απολύτως φυσιολογικό για ένα παιδί να φοβάται τον γιατρό και γι’ αυτό, όπως λέει ο Evan Shopper, είναι μάταιο να προσπαθήσουμε να του επιβάλλουμε να μην φοβάται. Η δική μας όμως εμπιστοσύνη στον συγκεκριμένο άνθρωπο είναι αυτή που θα το καθησυχάσει. Μπορούμε π.χ. να πούμε: Καταλαβαίνω ότι σε τρομάζει ο γιατρός. Εγώ όμως τον γνωρίζω και τον εμπιστεύομαι και ξέρω ότι έχει βοηθήσει πολλά παιδιά.

Σε έρευνά της, η Ruth Feldman, καθηγήτρια κοινωνικής νευροεπιστήμης, περιγράφει, μεταξύ άλλων, πώς η συναισθηματική ρύθμιση του παιδιού επιτυγχάνεται μέσω του ενήλικα.

Συζητάμε μετά από τη διαδικασία

Ο ειδικός τονίζει ότι η συζήτηση με το παιδί μετά την επαφή του με κάποιο γιατρό είναι πολύ σημαντική και χρήσιμη, ώστε να συνειδητοποιήσει πώς ακριβώς αισθάνθηκε, με ερωτήσεις όπως:

• Πώς ένιωσες τώρα που τελείωσε;
• Τι σε δυσκόλεψε περισσότερο;
• Τι σε ξάφνιασε;

Αλλά και φράσεις που επιβραβεύουν την προσπάθειά του:

• Παρόλο που φοβήθηκες, έμεινες ήρεμος και άκουγες τις οδηγίες του γιατρού!
• Ήταν πολύ γενναίο εκ μέρους σου να ζητήσεις βοήθεια.
• Τα κατάφερες καλύτερα από ό,τι πίστευες.

Έπειτα, χρειάζεται να απαντήσουμε κι εμείς σε τυχόν ερωτήσεις του για το τι ακριβώς έγινε και ποιο ήταν το αποτέλεσμα, και να επαναλάβουμε τη συζήτηση τις επόμενες μέρες, ώστε να εδραιωθεί στο παιδί η εμπειρία με τον γιατρό ως θετική.

iStock

Πρακτικές τεχνικές για τους γονείς

Καθώς οι ιατρικές διαδικασίες δεν μπορούν να αποκλειστούν από τη ζωή των παιδιών, οι ειδικοί συμφωνούν ότι ο τρόπος που ένας μικρός ή έφηβος ασθενής θα τις βιώσει εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη στάση γονέων/κηδεμόνων και προτείνουν μερικούς τρόπους διαχείρισης:

• Ρουτίνα και προβλεψιμότητα. Εξηγούμε στο παιδί τη διαδικασία, αναφέροντας τι θα γίνει πρώτα και τι θα ακολουθήσει.
• Δικαίωμα επιλογής. Του επιτρέπουμε να διαλέξει ένα παιχνίδι για να πάρει μαζί του ή το αφήνουμε να επιλέξει σε συνεννόηση με τον γιατρό, π.χ. σε ποιο χέρι θα κάνει εμβόλιο.
• Χαλάρωση. Πριν από τη συνάντηση με το γιατρό, κάνουμε βαθιές αναπνοές χαλάρωσης, ακούμε την μουσική που του αρέσει ή διαβάζουμε το αγαπημένο του παραμύθι για να αισθανθεί πιο άνετα.
• Οπτικά βοηθήματα. Βιβλία, ζωγραφιές, παιχνίδια-«γιατροί», που το εξοικειώνουν με τη διαδικασία, είναι πολύ χρήσιμα.
• Σταθερή παρουσία. Μένουμε δίπλα στο παιδί, του κρατάμε το χέρι, του μιλάμε με υπομονή και ηρεμία.