ΠΟΣΟ ΩΦΕΛΙΜΗ ΕΙΝΑΙ Η ΦΙΝΛΑΝΔΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΣΑΟΥΝΑΣ;

Πόσο βοηθάει τελικά η φινλανδική παράδοση της σάουνας; Ειδικοί μιλούν για τα υπέρ και τα κατά μιας τάσης που εξαπλώνεται και σε άλλα μέρη του κόσμου.

Όποιος έχει δει κάποια ταξιδιωτική εκπομπή αφιερωμένη στη Φινλανδία ή φινλανδικές κινηματογραφικές παραγωγές, θα έχει παρατηρήσει την παράδοση των κατοίκων της να βουτούν στα παγωμένα νερά μιας λίμνης ή ενός ποταμού (ή να κυλιούνται στο χιόνι), αφού έχουν περάσει λίγη ώρα μέσα στη σάουνα. Πρόκειται για μια παραδοσιακή τελετουργία που αποτελεί κομμάτι του σκανδιναβικού τρόπου ζωής. Μάλιστα, οι σάουνες έχουν συμπεριληφθεί στον Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Η αλληλουχία κρύου, ζεστού και ξανά κρύου (στην αθλητιατρική χρησιμοποιείται ο όρος contrast therapy) κάνει πολλούς να νιώθουν γεμάτοι ενέργεια, να αισθάνονται μια έντονη ζωντάνια. Για άλλους, η διαδικασία αυτή αγγίζει τα όρια του βασανιστηρίου. Παρ’ όλα αυτά, πρόκειται για μια τάση που πλέον εξαπλώνεται πέρα από τα σκανδιναβικά σύνορα, σε άλλα μέρη του κόσμου.

Μπορεί η σάουνα να σε βοηθήσει;

«Οι Φινλανδοί πηγαίνουν στη σάουνα τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα και περνούν από πέντε έως 30 λεπτά σε θερμοκρασίες περίπου 80 με 100 βαθμών Κελσίου», λέει ο Heikki Junkkari, γιατρός και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Φινλανδικής Εταιρείας Σάουνας (ενός οργανισμού που προωθεί την κουλτούρα της φινλανδικής σάουνας από το 1937). Οι άνθρωποι συνήθως εναλλάσσουν το ζεστό με το κρύο αρκετές φορές.

Πολλές ιατρικές μελέτες έχουν εξετάσει τα πιθανά οφέλη αλλά και τους κινδύνους για την υγεία από τις σάουνες και τα κρύα λουτρά. Ωστόσο, ο Junkkari προειδοποιεί ότι αρκετές από αυτές στερούνται επαρκούς επιστημονικής ποιότητας.

pexels

Η σάουνα και η καρδιά μας

Η μετάβαση από τη ζέστη στον πάγο είναι μια έντονη εμπειρία που επηρεάζει την κυκλοφορία του αίματος, εξηγεί ο Setor Kunutsor, επιδημιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Μανιτόμπα. Στη σάουνα τα αιμοφόρα αγγεία διαστέλλονται, αρχίζεις να ιδρώνεις και αυτό οδηγεί σε μείωση της αρτηριακής πίεσης. Από την άλλη, κατά την εμβύθιση σε κρύο νερό τα αγγεία συστέλλονται και η αρτηριακή πίεση αυξάνεται.

Υπάρχουν αναφορές για ανθρώπους που αρρώστησαν ή ακόμη και πέθαναν αφού βούτηξαν κατευθείαν μετά τη ζέστη της σάουνας σε παγωμένο νερό. Ωστόσο, τέτοια περιστατικά φαίνεται να είναι σπάνια και, στις περισσότερες περιπτώσεις, αφορούν άτομα που είχαν καταναλώσει αλκοόλ ή είχαν προϋπάρχουσες παθήσεις.

Από την άλλη, υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν ότι το λουτρό στη σάουνα μπορεί να έχει και προστατευτική δράση. Έρευνα του Kunutsor με τον καρδιολόγο και ερευνητή Jari Laukkanen, που βασίζεται σε δεδομένα 20 ετών τα οποία αφορούν πάνω από δύο χιλιάδες μεσήλικες και ηλικιωμένους άνδρες, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «η επίσκεψη στη σάουνα μερικές φορές την εβδομάδα συνδέεται με μειωμένο κίνδυνο υψηλής αρτηριακής πίεσης, καρδιοπάθειας και αιφνίδιου καρδιακού θανάτου». Αυτό ενδέχεται να σχετίζεται με τις γρήγορες διαστολές και συστολές των αιμοφόρων αγγείων, που μειώνουν την αρτηριακή δυσκαμψία και συμβάλλουν στον έλεγχο παραγόντων κινδύνου, όπως η φλεγμονή και το στρες, εικάζουν οι ειδικοί.

pexels

Πώς επιδρά στον εγκέφαλο

Το 2017, ο Kunutsor και οι συνεργάτες του δημοσίευσαν μελέτη που έδειξε ότι όσοι έκαναν σάουνα δύο έως τρεις φορές την εβδομάδα είχαν 20% χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης νόσου Αλτσχάιμερ και 22% χαμηλότερο κίνδυνο άνοιας, σε σύγκριση με όσους περιορίζονταν σε μία επίσκεψη την εβδομάδα. Το όφελος αυξανόταν όσο πιο συχνή ήταν η χρήση της σάουνας. Ωστόσο, η συγκεκριμένη μελέτη έχει τους περιορισμούς της και τα αποτελέσματα δεν υποστηρίζουν απαραίτητα άμεση σχέση αιτίου και αποτελέσματος.

Η σχέση της σάουνας με την ψυχική ευεξία

Οι Kunutsor και Laukkanen έχουν, επίσης, εντοπίσει ενδείξεις ότι η συχνή χρήση της σάουνας μπορεί να σχετίζεται με βελτίωση της ψυχικής ευεξίας. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι το να κάθεται κανείς σε έναν ζεστό χώρο προκαλεί βραχυπρόθεσμες ορμονικές αλλαγές που συνδέονται με τη χαλάρωση. «Όταν πηγαίνεις στη σάουνα, αυξάνονται οι ορμόνες που ανταποκρίνονται στο φυσιολογικό στρες. Τα επίπεδα των ενδορφινών ανεβαίνουν», λέει ο Ilpo Huhtaniemi, ενδοκρινολόγος στο Imperial College London. Η ζεστή και ήρεμη ατμόσφαιρα δημιουργεί ένα αίσθημα χαλάρωσης, που σε βοηθά αν ζεις μέσα σε ένα περιβάλλουν διαρκούς έντασης.

ΤΟ ΝΑ ΚΑΘΕΤΑΙ ΚΑΝΕΙΣ ΣΕ ΕΝΑΝ ΖΕΣΤΟ ΧΩΡΟ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΕΣ ΟΡΜΟΝΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΧΑΛΑΡΩΣΗ.

Βουτώντας σε παγωμένα νερά

Όταν ένα άτομο μπαίνει σε κρύο νερό, παρατηρείται αύξηση του καρδιακού ρυθμού και της αρτηριακής πίεσης. Συνήθως, και τα δύο επανέρχονται σε φυσιολογικά επίπεδα λίγο μετά την έξοδο από το νερό. Ωστόσο, η τακτική έκθεση στο κρύο μπορεί μακροπρόθεσμα να οδηγήσει στο αντίθετο αποτέλεσμα, στη μείωση και των δύο αυτών παραμέτρων. Σύμφωνα με τον Huhtaniemi, το κρύο πυροδοτεί επίσης ορμονικές αντιδράσεις, όπως την απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών που σχετίζονται με την αντίδραση «μάχης ή φυγής», αυξάνοντας την εγρήγορση και τα επίπεδα ενέργειας.

Τι συμβαίνει με το μυαλό μας

Τα παγωμένα λουτρά μπορούν να επηρεάσουν τόσο το σώμα όσο και το μυαλό, λέει ο Antti Lindfors, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι και χειμερινός κολυμβητής. Σύμφωνα με τα ευρήματά του, πολλοί χειμερινοί κολυμβητές αναφέρουν ότι νιώθουν περισσότερη τόλμη και μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Ο Lindfors υποθέτει ότι το να μαθαίνεις να χαλαρώνεις ενώ βιώνεις τον πόνο που προκαλεί το κρύο μπορεί να σε βοηθήσει να διαχειρίζεται καλύτερα το στρες και σε άλλους τομείς της ζωής σου.

Σε δημόσια λουτρά στο Ελσίνκι, Μάρτιος 2025. AP Photo/Sergei Grits

Τι να έχεις κατά νου

Η κολύμβηση σε πολύ κρύο νερό ενέχει κινδύνους, π.χ. λόγω φαινομένων όπως το cold shock (ψυχρό σοκ). Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι μπορεί να αυξήσει την αρτηριακή πίεση σε επικίνδυνα επίπεδα, ιδιαίτερα σε άτομα με αδιάγνωστες καρδιακές παθήσεις, και συνιστούν να υπάρχει πάντα επίβλεψη ή βοήθεια για άμεση επέμβαση σε περίπτωση που χρειαστεί. Υπάρχει, επίσης, ο κίνδυνος υποθερμίας, αν μείνεις πολλή ώρα μέσα στο νερό. Η σταδιακή εξοικείωση είναι απαραίτητη, για να μπορέσει το σώμα να προσαρμοστεί.

Εν κατακλείδι, καθώς δεν υπάρχουν ακόμη μακροχρόνιες μελέτες που να εξετάζουν την επίδραση της σάουνας και του κρύου νερού στο σώμα μας, καλό είναι να απευθυνόμαστε σε ειδικούς πριν πειραματιστούμε.