Η «ΤΖΟΚΟΝΤΑ» ΕΡΧΕΤΑΙ ΝΑ ΓΟΗΤΕΥΣΕΙ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

Η όπερα «Τζοκόντα» έρχεται στην Εθνική Λυρική Σκηνή, φέρνοντας μαζί της έρωτα, εκδίκηση και χορό. Πίσω από τη δυναμική κίνηση των σωμάτων βρίσκεται η Λούσυ Μπερτζ, μια χορογράφος με διεθνή πορεία και μια ξεχωριστή ανάμνηση από την Αθήνα.

Στον χώρο της τέχνης, η διασημότερη «Τζοκόντα» είναι μάλλον ο θρυλικός πίνακας του Λεονάρντο ντα Βίντσι, που προσελκύει πλήθη στο Λούβρο. Υπάρχει όμως και μια «Τζοκόντα» πιο ακριβοθώρητη: είναι η όπερα του Αμίλκαρε Πονκιέλλι, με την οποία η Εθνική Λυρική Σκηνή ανοίγει τη σεζόν 2025/26 – και είναι ήδη sold out.

Σε περίπτωση που αναρωτιέσαι αν υπάρχει κάποια σύνδεση ανάμεσα στη Μόνα Λίζα και τη συγκεκριμένη όπερα, η απάντηση είναι αρνητική. Η υπόθεση βασίζεται στο έργο «Άγγελος, τύραννος της Πάδοβας» του Βικτόρ Ουγκό, με την Τζοκόντα να είναι μια πλανόδια τραγουδίστρια παγιδευμένη σε έναν ατελέσφορο έρωτα. Η παγκόσμια πρεμιέρα της δόθηκε το 1876 στη Σκάλα του Μιλάνου, ενώ το 1947 αποτέλεσε το ντεμπούτο της Μαρίας Κάλλας στην Αρένα της Βερόνας, σηματοδοτώντας την έναρξη της διεθνούς καριέρας της.

Πλούσια σε μοναδικές μελωδίες, διάσημες άριες και υπέροχα χορωδιακά μέρη, η «Τζοκόντα» συμπεριλαμβάνει και ένα από τα πιο διάσημα μπαλέτα όλων των εποχών: είναι ο «Χορός των ωρών», με μια μελωδία που πέρασε στην ποπ κουλτούρα όταν χρησιμοποιήθηκε το 1940 στην ταινία «Φαντασία» του Ντίσνεϋ.

Φωτογραφία: Γιάννης Αντώνογλου / ΕΛΣ

Μια χορογράφος στην όπερα

Η παράσταση που θα δούμε στην Αθήνα αποτελεί μια νέα διεθνή συμπαραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με το Πασχαλινό Φεστιβάλ του Ζάλτσμπουργκ και τη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου, σε σκηνοθεσία του Όλιβερ Μίερς, καλλιτεχνικού διευθυντή του Κόβεντ Γκάρντεν.

Τη χορογραφία υπογράφει η Λούσυ Μπερτζ, που ξεκίνησε την καριέρα της ως χορεύτρια – έχει μάλιστα μια ιδιαίτερη «ελληνική» στιγμή να μοιραστεί μαζί μου. «Η Ελλάδα είναι πολύ κοντά στην καρδιά μου, καθώς μια από τις τελευταίες μου εμφανίσεις ως χορεύτρια ήταν στο έργο Isadora Waltzes του Φρέντερικ Άστον, με φόντο την Ακρόπολη», μου λέει η βραβευμένη πλέον χορογράφος. «Ήταν μια πραγματικά αξέχαστη εμπειρία – αν και συνέβη πριν από πολλά, πολλά χρόνια!»

Αν υπάρχουν όπερες όπου η δουλειά του χορογράφου μπορεί, αν όχι να περάσει απαρατήρητη, τουλάχιστον να μην είναι τόσο εμφανής στο κοινό, δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο στην «Τζοκόντα».

«Η χορογραφία παίζει μεγάλο ρόλο σ’ αυτή την παραγωγή», εξηγεί η Λούσυ Μπερτζ. «Βρίσκομαι στο πλευρό του σκηνοθέτη από την πρώτη στιγμή, προσπαθώντας να ανταποκριθώ σε όποια πρόκληση προκύπτει».

Η Λούσυ Μπερτζ.

Όπως μου λέει, απολαμβάνει να συνεργάζεται με χορευτές που «είναι ευφυείς, ευέλικτοι, ανοιχτοί σε ιδέες και που πάνω απ’ όλα διαθέτουν μια υπέροχη ευαισθησία. Χωρίς αυτή, δεν έχεις τίποτα». Βέβαια, δεν δουλεύει μόνο με αυτούς, αλλά και με τους μονωδούς, τους οποίους βοηθάει να αποκτήσουν «σωματική αυτοπεποίθηση», όπως και με τα μέλη της χορωδίας, για τα οποία αξιοποιεί ως βάση διάφορα κοινωνικά είδη χορού.

«ΣΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΟΠΕΡΑΣ, Η ΤΖΟΚΟΝΤΑ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΜΕΝΗ ΝΑ ΕΚΔΙΚΗΘΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΠΟΥ ΥΠΕΣΤΗ. ΩΣ ΕΝΗΛΙΚΗ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΗ ΚΑΙ ΠΑΝΙΣΧΥΡΗ».

Την επηρεάζει το γεγονός ότι δουλεύει σε μια συμπαραγωγή που θα παρουσιαστεί σε τρεις χώρες, στην Αυστρία, τη Μεγάλη Βρετανία και την Ελλάδα; Τροφοδοτούν κάπως οι τόποι την έμπνευσή της; «Δεν ξέρω πώς να απαντήσω σ’ αυτή την ερώτηση», μου λέει με απόλυτη ειλικρίνεια. «Το γεγονός ότι πολλές παραγωγές ταξιδεύουν ανά τον κόσμο δεν επηρεάζει ιδιαίτερα τον τρόπο που δουλεύω. Προσαρμόζομαι ανάλογα με τις ανάγκες. Πρέπει, πάντως, να αναφέρω ότι έχω μια θαυμάσια βοηθό, τη Ροϊζίν Γουίλαν, που φροντίζει για την Τζοκόντα όταν δεν μπορώ να είμαι παρούσα».

Ο «Χορός των ωρών» στην «Τζοκόντα»

Το ότι ο «Χορός των ωρών» είναι πασίγνωστος χάρη σε ένα φιλμ κινουμένων σχεδίων έβαλε έναν ιδιαίτερο παράγοντα δυσκολίας, παραδέχεται η Λούσυ Μπερτζ: «Μου πήρε καιρό να αποστασιοποιηθώ από την εικόνα της ταινίας. Ο Όλιβερ ήθελε το μπαλέτο να απεικονίζει την τραγική παιδική ηλικία της Τζοκόντα. Αυτή ήταν η κεντρική ιδέα και προσπάθησα να κινηθώ μέσα σε αυτό το πλαίσιο – από το παιδί στην έφηβη και από εκεί στην ενήλικη γυναίκα».

Φωτογραφία: Γιάννης Αντώνογλου / ΕΛΣ

«Στη συγκεκριμένη παραγωγή, η Τζοκόντα καταδιώκεται από τον άντρα που την κακοποίησε όταν ήταν παιδί, οπότε παρουσιάζω αυτό στο μπαλέτο», προσθέτει η χορογράφος. «Ο πατέρας της πεθαίνει, αφήνοντας εκείνη και τη μητέρα της απροστάτευτες και εκτεθειμένες στις επιθυμίες του Μπάρναμπα. Αποφάσισα να το αποδώσω ως ένα “αντεστραμμένο” τανγκό – αντί η Τζοκόντα να είναι σε αρμονία με τον παρτενέρ της, προσπαθεί διαρκώς να ξεφύγει».

Ένα ακόμα σημαντικό σημείο χορογραφικά έρχεται στο τελευταίο μέρος της όπερας, όταν η Τζοκόντα φαίνεται «αποφασισμένη να εκδικηθεί για την κακοποίηση που υπέστη. Ως ενήλικη είναι δυνατή και πανίσχυρη. Εκεί δημιούργησα μια πολύ γρήγορη, απαιτητική κλασική παραλλαγή, κατά την οποία σκοτώνει τους θύτες της. Αυτό το κομμάτι έχει και μια δόση μαύρης κωμωδίας».

Φωτογραφία: Βαλέρια Ισάεβα / ΕΛΣ

Υπάρχει κάποια στιγμή στην πορεία της δημιουργικής διαδικασίας που άγγιξε προσωπικά τη Λούσυ Μπερτζ; «Μάλλον το ντουέτο ανάμεσα στην έφηβη Τζοκόντα και τον χορευτή που υποδύεται τον κακοποιητικό Μπάρναμπα», απαντάει. «Απαιτεί απόλυτη χρονική ακρίβεια, μουσικότητα, τεχνική και ερμηνευτική ευαισθησία. Όταν συνδυάζονται όλα αυτά, το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικά ικανοποιητικό για μένα».

Η «Τζοκόντα» του Αμίλκαρε Πονκιέλλι παρουσιάζεται στις 19, 22, 25, 29 Οκτωβρίου και 1, 4, 7 Νοεμβρίου 2025 στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ. Διευθύνει ο Φαμπρίτσιο Βεντούρα. Στους βασικούς ρόλους οι διεθνώς αναγνωρισμένοι πρωταγωνιστές Άννα Πιρότσι, Αλίσα Κολόσοβα, Τάσος Αποστόλου, Ανίτα Ρατσβελισβίλι, Φραντσέσκο Πίο Γκαλάσσο και Δημήτρης Πλατανιάς.