ΜΑΡΤΥΡΙΑ: Η ΑΝΑΔΟΧΗ ΕΙΝΑΙ Η ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΝΑ ΦΤΙΑΧΤΕΙ ΜΙΑ ΤΑΙΡΙΑΣΤΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ

Από την αναδοχή στην υιοθεσία: Η ιστορία μιας οικογένειας που άνοιξε στην αγκαλιά της για να υποδεχτεί ένα αγόρι 9 ετών είναι απλώς ανθρώπινη. Μια αληθινή ιστορία που διατρανώνει ότι ο θεσμός της οικογένειας ευτυχώς αλλάζει και διευρύνεται συνεχώς.

«Τον συναντήσαμε για πρώτη φορά στο γραφείο του κοινωνικού λειτουργού. Ήταν η εποχή της πανδημίας και εν μέσω απαγορεύσεων είχαμε ταξιδέψει σχεδόν από τη μία άκρη της Ελλάδας στην άλλη, σε μία από τις δομές των Παιδικών Χωριών SOS, όπου έμενε το παιδί.

»Καθίσαμε σε έναν καναπέ κι εκείνο απέναντί μας. Του είχαμε φέρει κάποια παιχνίδια. Μιλήσαμε λίγο, ήρθε και κάθισε ανάμεσά μας. Του δείξαμε τα παιχνίδια, του δείξαμε τον χάρτη, πού μένουμε εμείς και πού εκείνος, μας ευχαρίστησε πολύ ευγενικά και μας είπε ότι έπρεπε να φύγει, ήταν η ώρα του φαγητού και ήθελε να δείξει τα παιχνίδια στους φίλους του.

»Δεν πέρασαν ούτε 5 λεπτά και η πόρτα άνοιξε ξανά, μπήκε μέσα, έτρεξε και αγκάλιασε τον άντρα μου κι ύστερα εμένα. Δεν θα την ξεχάσω ποτέ αυτή την αγκαλιά. Δεν ήξερα πώς να αντιδράσω. Να τον σφίξω πολύ ή όχι; Αυτή η στιγμή ήταν για μένα ο τοκετός μου».

Με σπασμένη από τη συγκίνηση φωνή, η Ειρήνη μού διηγείται τη δική της διαφορετική γέννα. Είναι 52 χρονών και εδώ και 4 χρόνια μητέρα ενός αγοριού, που αν και δεν το έχει υιοθετήσει επίσημα, ωστόσο το αισθάνεται απόλυτα δικό της.

Η αγκαλιά της Ειρήνης και του Γιάννη έμεινε ανοιχτή από εκείνη την πρώτη συνάντηση με τον γιο τους, που ήρθε να μείνει μαζί τους στα 9 του και σήμερα είναι ένας μαθητής Γυμνασίου, που ζει μια εντελώς τυπική οικογενειακή ζωή στον τόπο τους.

Υιοθεσία μέσω αναδοχής: Ποια είναι η διαδικασία;

Η υιοθεσία μέσω της αναδοχής είναι ο δρόμος που επέλεξε το ζευγάρι για να δημιουργήσει τη δική του οικογένεια. Τα είδη της αναδοχής είναι τρία:

1. Η λεγόμενη «πρώτη αγκαλιά», που αφορά την πολύ σύντομη παραμονή ενός μωρού στην ανάδοχη οικογένεια, με σκοπό να επιστρέψει στους βιολογικούς του γονείς.
2. Η βραχύχρονη αναδοχή, όπου υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες ένα λίγο μεγαλύτερο παιδί να επιστρέψει στη βιολογική του οικογένεια.
3. Η μακρόχρονη αναδοχή, με σκοπό την υιοθεσία.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Η υιοθεσία από νομικής άποψης αφορά τυπικά μόνο τα ορφανά παιδιά. «Στην Ελλάδα όμως δεν υπάρχουν πολλά ορφανά παιδιά, πράγμα που ο πολύς κόσμος δεν γνωρίζει, έτσι μπορεί να χρειαστεί να περιμένεις για πολύ μεγάλο διάστημα. Ο δικηγόρος μας μας έδωσε να καταλάβουμε ότι ο δρόμος για την υιοθεσία περνάει μέσα από την αναδοχή. Μιας και δεν θέλαμε ένα μωρό παιδί, όπως τα περισσότερα ζευγάρια, τα πράγματα έγιναν πιο εύκολα», μου λέει η Ειρήνη.

Αξιολογήσεις, επαφές και «ταίριασμα»: Όλα τα βήματα προς την αναδοχή

Η διαδικασία την εποχή που έκανε την αίτηση το ζευγάρι «περνούσε» μέσα από το Υπουργείο Εργασίας, αλλά τώρα πια από το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας. Τόσο τα παιδιά προς υιοθεσία όσο κι εκείνα προς αναδοχή παίρνουν έναν αριθμό μητρώου, το ίδιο και οι υποψήφιοι γονείς.

«Παλιά, έκανες αίτηση σε κάθε ίδρυμα κι αν ήσουν τυχερός ή είχες κάποιον να προωθήσει την αίτησή σου, είχε καλώς. Τώρα, τα πράγματα γίνονται με μια σειρά. Περνάς τα διάφορα στάδια των αξιολογήσεων, το ταίριασμα παιδιού και οικογένειας γίνεται μέσω υπολογιστή και έπειτα έρχεται η προσωπική επαφή με τους φορείς του ιδρύματος», εξηγεί.

Στη διαδικασία περιλαμβάνεται 6μηνη εκπαίδευση των υποψήφιων γονέων, με επισκέψεις κοινωνικού λειτουργού στο σπίτι, καταγραφή μιας σχετικής έκθεσης, εποπτεία ψυχολόγου, ιατρικό έλεγχος κ.λπ., ώστε να στοιχειοθετηθεί ένας φάκελος. Αντίστοιχο φάκελο έχει και το παιδί.

«ΔΕΝ ΘΑ ΞΕΧΑΣΩ ΠΟΤΕ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΜΑΣ ΑΓΚΑΛΙΑ. ΔΕΝ ΗΞΕΡΑ ΠΩΣ ΝΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΩ. ΝΑ ΤΟΝ ΣΦΙΞΩ ΠΟΛΥ Ή ΟΧΙ; ΑΥΤΗ Η ΣΤΙΓΜΗ ΗΤΑΝ ΓΙΑ ΜΕΝΑ Ο ΤΟΚΕΤΟΣ ΜΟΥ».

«Όλα αυτά τα στοιχεία μπαίνουν στο σύστημα, μαζί με ένα ερωτηματολόγιο στο οποίο καλείσαι να απαντήσεις. Σκεφτείτε ότι σε κάποια φάση, σε ρωτάνε: Τι παιδί θέλετε; Μπορεί να ακούγεται ψυχρό, αλλά έχει τεράστια σημασία και είναι μια σωστή, τελικά, ερώτηση. Διότι πρόκειται για μια πραγματική ευκαιρία να φτιαχτεί μια ταιριαστή οικογένεια από την αρχή, που τα μέλη της να “δένουν” μεταξύ τους, όπως μας είπε και ο κοινωνικός λειτουργός».

Μετά την αξιολόγηση και την εκπαίδευση των υποψήφιων γονέων, αφού ολοκληρωθεί το «ταίριασμα», το Υπουργείο δίνει εντολή στην εκάστοτε Περιφέρεια και εκείνη αναλαμβάνει την επαφή με το ίδρυμα. Η Ειρήνη και ο Γιάννης είχαν για περίπου 6 μήνες συναντήσεις και βιντεοκλήσεις με τον αρμόδιο κοινωνικό λειτουργό, ο οποίος παράλληλα προετοίμαζε το παιδί για τη συνάντησή τους.

Μετά την πρώτη γνωριμία, ο επόμενες συναντήσεις είχαν λίγο μεγαλύτερη διάρκεια και έγιναν όλες στον χώρο του παιδιού. «Κάποια φορά ήρθε λίγη ώρα μαζί μας στο ξενοδοχείο και πήγαμε μια βόλτα. Ακολούθησαν κι άλλες βιντεοκλήσεις και μετά η δική του επίσκεψη. Τον έφερε ο κοινωνικός λειτουργός κι έμεινε στο σπίτι μας ένα τριήμερο. Το κάναμε αυτό μια-δυο φορές ακόμη και μετά ήρθε μόνιμα», θυμάται η Ειρήνη. Η περίοδος των αξιολογήσεων διήρκεσε περίπου 3 χρόνια και εκείνη της γνωριμίας μεταξύ παιδιού και ανάδοχης οικογένειας 7 μήνες.

Η νόμιμη οδός είναι απελευθερωτική

Η ίδια επισημαίνει πόσο σημαντικό είναι να γίνουν όλα με νόμιμο τρόπο: «Αυτά τα παιδιά προστατεύονται από το κράτος. Είναι πολύ σημαντικό αυτό, διότι στις δύσκολες στιγμές και στα όποια προβλήματα υπάρχει από πίσω ο κρατικός μηχανισμός, ο κοινωνικός λειτουργός, οι άνθρωποι που θα υποστηρίξουν και θα βοηθήσουν την ανάδοχη οικογένεια και το ίδιο το παιδί.

»Αλλά υπάρχει και κάτι ακόμη στη νόμιμη διαδικασία που είναι απελευθερωτικό: η αλήθεια. Ο νόμος λέει ότι πρέπει το παιδί να έρθει δοκιμαστικά για λίγο μέσα στην οικογένεια, ότι πρέπει να γνωρίζει τα πάντα, ότι είναι δική του επιλογή αν τελικά θα υιοθετηθεί. Δεν χρειάστηκε ποτέ να κρύψουμε κάτι, ούτε από το ίδιο το παιδί, ούτε από τον περίγυρο, ούτε από το σχολείο και την τοπική κοινωνία. Όλοι ξέρουν την αλήθεια. Κανένα ψέμα, καμία δεύτερη σκέψη. Ξέρετε πόσο απελευθερωτικό είναι αυτό;»

«Δεν ήθελα ποτέ δικό μου παιδί»

Αν την ώρα που διαβάζετε αυτό το κείμενο αναρωτηθείτε μέσα σας πόσο δυσκολεύτηκε η Ειρήνη και ο άντρας της να αποκτήσουν βιολογικά παιδιά, μη νιώσετε ενοχές, θα σας το απαντήσουμε: Καθόλου. Στην πραγματικότητα, ποτέ δεν θέλησαν και ποτέ δεν προσπάθησαν να αποκτήσουν απογόνους.

«ΔΕΝ ΜΑΣ ΚΑΙΕΙ ΤΟ ΤΥΠΙΚΟ. ΔΕΝ ΜΑΣ ΝΟΙΑΖΟΥΝ ΟΙ ΕΠΙΣΗΜΟΤΗΤΕΣ. ΞΕΡΩ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΓΙΟΣ ΜΟΥ ΚΑΙ ΕΙΜΑΙ Η ΜΑΝΑ ΤΟΥ. ΜΟΥ ΑΝΕΒΑΖΕΙ ΤΟ ΑΙΜΑ ΣΤΟ ΚΕΦΑΛΙ!»

Αν και στο ταξίδι τους προς την υιοθεσία συνάντησαν πολλά ζευγάρια που ταλαιπωρήθηκαν και τα σέβονται, η ίδια θυμάται: «Όταν ξεκινήσαμε τη διαδικασία με τον δικηγόρο μας, του είπα ότι δεν με νοιάζει να με πούνε μάνα. Δεν είχα την αγωνία να αποκτήσω δικό μου παιδί. Ήθελα μόνο ό,τι θα καταφέρναμε –μπορεί και τίποτα– να γίνει με αξιοπρέπεια και αγάπη».

Τον Αύγουστο του 2025 η τριμελής οικογένεια θα συμπληρώσει 4 χρόνια συμβίωσης. Η τελική απόφαση για την υιοθεσία ανήκει στο μικρότερο μέλος. Μόνο όταν το παιδί δώσει το πράσινο φως, θα υπογραφούν τα σχετικά έγγραφα και θα αποκτήσει νέο επίθετο.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Μέχρι τότε, υπάρχει ένα τυπικό συμβόλαιο το οποίο έχουν υπογράψει οι ανάδοχοι γονείς με το ίδρυμα όπου διέμενε το παιδί και είναι υποχρεωμένοι να ενημερώνουν τους αρμόδιους για τις πολύ σημαντικές αποφάσεις, για ταξίδια στο εξωτερικό (για τα οποία χρειάζονται συγκεκριμένα έγγραφα) και διάφορα άλλα.

«Δεν μας καίει το τυπικό. Δεν μας νοιάζουν οι επισημότητες. Εμείς εδώ οικογένεια είμαστε, κανόνες έχουμε και λειτουργούμε όπως κάθε οικογένεια. Ξέρω ότι είναι ο γιος μου και είμαι η μάνα του. Έχω την αγωνία του. Μου ανεβάζει το αίμα στο κεφάλι. Μου λέει ότι είμαι μια φοβιτσιάρα μάνα και γελάμε. Το παραδέχομαι, είμαι. Για μένα έχει τελειώσει το θέμα της υιοθεσίας. Κανένα χαρτί δεν θα μου πάρει την οικογένειά μου, ούτε θα μου τη δώσει. Θέλουμε να είναι καλά το παιδί, να είμαστε χαρούμενοι όλοι μαζί και να έχει περισσότερες ελπίδες για το μέλλον. Δηλαδή, να τον βοηθήσουμε να πάει ένα σκαλί παραπάνω από ό,τι βοήθησαν εμάς οι δικοί μας γονείς», λέει.

Οι δυσκολίες της νέας οικογένειας

Ποιο ήταν και ποιο είναι το πιο δύσκολο κομμάτι στην ιστορία τους; «Στην αρχή έπρεπε να μάθει σε νέες συνήθειες. Ακόμη και τα πιο απλά πράγματα, όπως το να πάμε στο σούπερ μάρκετ ή να αγοράσουμε ρούχα, ήταν πρωτόγνωρα για εκείνον, διότι μέχρι τα 9 του όλα αυτά τα αγαθά προέρχονταν από χορηγίες. Έπρεπε να προσαρμοστεί. Τις πρώτες μέρες έψαχνε να βρει πώς ασφαλίζει το σπίτι και τι επιτρέπεται να φάει από το ψυγείο. Όταν τον πήγαινα στην προπόνηση, η αγωνία του ήταν αν θα είμαι εκεί να τον πάρω στο τέλος. Το πιο δύσκολο κομμάτι, όμως, ήταν και παραμένει η αποδοχή από τον κοινωνικό περίγυρο. Ορισμένοι συνομήλικοι τον χλευάζουν, έχει μάλιστα τύχει να υποστεί και ξυλοδαρμό», διηγείται.

Η ΤΕΛΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΙΟΘΕΣΙΑ ΑΝΗΚΕΙ ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ. ΜΟΝΟ ΟΤΑΝ ΕΚΕΙΝΟ ΔΩΣΕΙ ΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΦΩΣ, ΘΑ ΥΠΟΓΡΑΦΟΥΝ ΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΚΑΙ ΘΑ ΑΠΟΚΤΗΣΕΙ ΝΕΟ ΕΠΙΘΕΤΟ.

Η κοινωνική αποδοχή και η έννοια της αποϊδρυματοποίησης είναι αυτά που ενοχλούν και θυμώνουν τη μαμά Ειρήνη: «Είναι άσχημη η λέξη αποϊδρυματοποίηση που χρησιμοποιεί πολύς κόσμος. Δεν είναι ένα κακόμοιρο παιδάκι. Δεν είναι κακό. Ούτε το παιδάκι που κάνει φασαρία. Μπορεί αυτά τα παιδιά να μην έχουν την καλύτερη κοινωνική μόρφωση, διότι έχουν μεγαλώσει μέσα σε δομές, αλλά είναι μεγαλωμένα με αρχές και με κανόνες. Ίσως δεν έκατσε κάποιος δίπλα τους να τα μελετήσει στις πρώτες τάξεις του δημοτικού, γιατί δεν μπορούσε, όμως παραβατικές συμπεριφορές δεν έχουν. Μάλιστα, επειδή ίσως μπορούν να τις διακρίνουν καλύτερα, τις αποφεύγουν. Και ξέρετε, αν αυτά τα παιδιά δεν ήταν μέσα σε αυτές τις δομές, θα ήταν στον δρόμο. Έχουν μάθει να εκτιμούν πράγματα που για τους υπόλοιπους είναι δεδομένα».

Το παιδί της ανάδοχης οικογένειας: Πώς το βλέπει η κοινωνία;

Η Ειρήνη μού διηγείται πόσο τους έχει δυναμώσει η ανάγκη τους να αντιμετωπίσουν τον κοινωνικό περίγυρο, μου μιλάει για τους ανθρώπους που αγκάλιασαν τη νέα τους οικογένεια και έκαναν κολλητό φίλο τον μικρό τους γιο, και προσπαθεί να ανακεφαλαιώσει την εμπειρία της με μια παρομοίωση.

«Ας πούμε ότι αυτά τα παιδιά είναι σαν τα μαργαριτάρια, αλλά βρίσκονται κλεισμένα μέσα σε ένα όστρακο. Για να βρεις το όστρακο, πρέπει να μάθεις καταδύσεις, να αποκτήσεις όλον τον απαραίτητο εξοπλισμό, δηλαδή να περάσεις από τη διαδικασία αξιολόγησης που θα κρίνει αν μπορείς να γίνεις καλός γονέας και θα σε βοηθήσει να καταλήξεις αν είναι κάτι που πραγματικά θέλεις.

»Αφού λοιπόν βρεις εσύ το στρείδι, θα πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός στο πώς θα το ανοίξεις. Η πρώτη επαφή με το παιδί είναι κρίσιμη. Το στρείδι κλείνει, δεν σε εμπιστεύεται εύκολα. Όταν όμως σε εμπιστευτεί, ανοίγει και τότε βλέπεις το μαργαριτάρι. Και ξέρεις, το μαργαριτάρι έχει φτιαχτεί από έναν κόκκο άμμου, που με τον χρόνο πήρε αυτή τη μορφή. Αυτά τα παιδιά ήταν κόκκοι άμμου και έγιναν μαργαριτάρια. Πολύτιμα και με ανεκτίμητη αξία».