«ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΞΕΠΕΡΑΣΑ ΤΟΝ ΦΟΒΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΓΝΟΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΗΡΙΑ»

Ο Γιώργος Ευγενειάδης είναι καθηγητής ειδικής αγωγής στο Εργαστήριο Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, στο Νέο Ηράκλειο. Λέει πως αν δεν αντιμετωπίσεις την αναπηρία στερεοτυπικά ή με φόβο, καταλαβαίνεις ότι κάποια πράγματα είναι πιο απλά από ό,τι πίστευες. Και με τη βοήθεια της μαγειρικής προσπαθεί να εξοπλίσει τους μαθητές με εφόδια που θα τους επιτρέψουν να προσφέρουν ουσιαστικά σε μια κοινωνία η οποία έχει την τάση να τους κρατά μακριά της.

Ο Γιώργος Ευγενειάδης είναι καθηγητής ειδικής αγωγής στο Εργαστήριο Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΕΕΕΕΚ) Νέου Ηρακλείου. Προσανατολίστηκε στο κομμάτι της εκπαίδευσης αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην τεχνολογία τροφίμων. «Έβλεπα την καθημερινότητα του πατέρα μου (σ.σ. είναι καθηγητής), την προετοιμασία που έκανε για την επόμενη μέρα, την επιρροή που είχε στους μαθητές του. Μεγάλωσα περιτριγυρισμένος από βιβλία, ανάμεσα σε γραφεία και μέσα σε ένα περιβάλλον που ευνοεί το διάβασμα. Έτσι το μήλο έπεσε κάτω από τη μηλιά», λέει.

Με την ειδική αγωγή ασχολήθηκε τυχαία, αλλά κατάλαβε αμέσως ότι τα παιδιά που τη χρειάζονται κρύβουν μεγάλα αποθέματα δημιουργικότητας. «Όταν ξεκίνησα, γνωρίζαμε ελάχιστα πράγματα, ή σχεδόν τίποτα σχετικά με το τι σημαίνει αναπηρία», διαπιστώνει. «Δεν μιλούσαμε για την δημιουργική πλευρά της ειδικής εκπαίδευσης, για το πώς μπορούν τα παιδιά με αναπηρία να εργαστούν. Από την αρχή της επαγγελματικής μου πορείας συνειδητοποίησα ότι τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά από ό,τι είχα στο μυαλό μου. Ο χώρος της ειδικής αγωγής ξεχειλίζει από δημιουργικότητα. Οι εκπαιδευτικοί έχουν όρεξη να κάνουν πράγματα με τους μαθητές τους. Και οι μαθητές ανταποκρίνονται. Αν δεν αντιμετωπίσεις με φόβο ή στερεοτυπικά την αναπηρία, καταλαβαίνεις ότι τα πράγματα είναι πιο απλά από ό,τι πίστευες».

Μέσα από τη συναναστροφή αυτή γεννήθηκε και η ιδέα για τα βιβλία του με τίτλο «Απλά και διαφορετικά», που είναι από τους λιγοστούς οδηγούς μαγειρικής που έχω στην κουζίνα μου. Πρώτον, γιατί οι συνταγές και οι οδηγίες είναι εξαιρετικά απλές (cooking for dummies, που λέμε) και, δεύτερον, γιατί πηγή έμπνευσης αποτέλεσαν συνάνθρωποί μας τους οποίους συχνά βάζουμε στο περιθώριο ή τους φοράμε ταμπέλες.

– Υπάρχει κάτι που θυμάσαι από το ξεκίνημά σου;

Θυμάμαι την πρώτη ημέρα πρακτικής άσκησης σε ειδικό δημοτικό σχολείο. Είδα παιδιά χαρούμενα, παιδιά που εκφράζονταν και έδειχναν την αγάπη τους σε έναν ξένο. Με πλησίασαν. Ήθελαν να με αγκαλιάσουν. Κατάλαβα ότι αυτοί που φοβούνται είμαστε εμείς. Εμείς δεν τα αφήνουμε να μας πλησιάσουν. Ο φόβος είναι δικός μας, όχι δικός τους.

Θυμάμαι, επίσης, όταν κλήθηκα πλέον να διδάξω στην Πρότυπη Βιοτεχνική Μονάδα Λακκιάς Θεσσαλονίκης, ένα ειδικό σχολείο για μαθητές που έχουν τελειώσει το Λύκειο και συνεχίζουν την εκπαίδευσή τους. Εκεί βρέθηκα με ανθρώπους ιδιαίτερα εκδηλωτικούς, αν και με σχετικά βαριές αναπηρίες. Ήταν μια ομάδα με την οποία μπόρεσα να κάνω πολλά πράγματα.

Ουσιαστικά, μέσα από τα ειδικά σχολεία ξεπέρασα τον φόβο και την άγνοιά μου γύρω από την αναπηρία.

– Ποιο στοιχείο θεωρείς σημαντικό για έναν δάσκαλο ειδικής αγωγής;

Θυμάμαι ένα περιστατικό, όταν το μάθημα της πληροφορικής που γινόταν μετά το δικό μου αναβλήθηκε και οι μαθητές μεταφέρθηκαν σε άλλη αίθουσα. Ένας μαθητής με αυτισμό αναστατώθηκε πολύ και παραλίγο να τραυματιστεί. Είναι, επομένως, σημαντικό να βρίσκεσαι πέντε βήματα μπροστά από τους μαθητές σου, να σκέφτεσαι προκαταβολικά τι μπορεί να τους βγάλει από τη ρουτίνα τους, πώς θα πρέπει να συμπεριφερθείς σε κάθε περίπτωση.

– Μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία τι αλλαγές έχεις εντοπίσει στους μαθητές σους;

Σχεδόν σε όλους τους μαθητές έχω παρατηρήσει αλλαγές στη συμπεριφορά τους. Όσο περνάει ο καιρός, μαθητές που δυσκολεύονται ή αρνούνται να συνεργαστούν, να επικοινωνήσουν, να εκφραστούν, αλλάζουν. Ακόμα και ένα βήμα είναι σημαντικό και πάνω σε αυτό χτίζεις.

– Τι σε έχουν διδάξει οι μαθητές σου όλα αυτά τα χρόνια; Σε έχει αλλάξει η δουλειά σου;

Κάθε μέρα με μαθαίνουν και κάτι διαφορετικό, κυρίως όμως ενσυναίσθηση, το να ξεπερνάς τον φόβο σου και να ρισκάρεις. Έχω αποκτήσει περισσότερη υπομονή και έχω μάθει να μην δίνω πλέον μεγάλη σημασία σε πράγματα που παλιότερα έδινα. Έμαθα, επίσης, να εμπιστεύομαι περισσότερο τον κόσμο, να εμπιστεύομαι τους μαθητές μου. Είμαστε ένα τμήμα μαγειρικής, χρησιμοποιούμε εργαλεία, μαχαίρια. Εστιάζοντας την αναπηρία, είναι πιθανό να μην ήθελα να αναλάβω κανένα ρίσκο, γιατί κάτι θα μπορούσε να πάει στραβά.

Από την άλλη, βέβαια, το να εκφράζεσαι χωρίς δεύτερες σκέψεις, όπως κάνουν οι μαθητές μας, δεν είναι κάτι που μπορούν όλοι να δεχθούν. Οι άνθρωποι έχουμε συνηθίσει στα φίλτρα. Δεν μπορείς να λειτουργήσεις στην καθημερινότητά σου όπως λειτουργείς στο σχολείο με τα παιδιά.

– Ματαίωση στο κομμάτι το εκπαιδευτικό βιώνεις;

Ματαίωση σε σχέση με τους μαθητές μου δεν βιώνω. Τον μαθητή θα τον εξελίξω, θα τον φτάσω σε ένα στάδιο άριστο. Όταν είμαι με τους μαθητές μου, μπορώ να κάνω τα πάντα.

Ματαίωση βιώνω από το σύστημα. Το να είμαι στριμωγμένος με πολλά παιδιά σε μία αίθουσα, να μην έχω εξοπλισμό, να μην μπορώ να βοηθήσω τους μαθητές αφού ολοκληρώσουν τις σπουδές τους. Ματαίωση βιώνω από τον έξω κόσμο, που δεν αναγνωρίζει την αναπηρία ως αυτό που είναι, που φοβάται. Όταν βλέπω παρκαρισμένα αμάξια στη ράμπα. Όταν βλέπω τους μαθητές μου να μην εργάζονται εκεί όπου κάλλιστα θα μπορούσαν. Τότε νιώθω ματαίωση.

– Όσον αφορά τις εκπαιδευτικές δομές στην Ελλάδα, υπάρχουν σημεία που χρειάζονται βελτίωση;

Το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζω ως εκπαιδευτικός είναι η έλλειψη υποδομών. Το σχολείο που εργάζομαι είναι μεν μεγάλο, αλλά έχει πάρα πολλούς μαθητές. Παρ’ όλα αυτά, έχουν γίνει σημαντικά βήματα τα τελευταία χρόνια στο κομμάτι της ειδικής εκπαίδευσης. Μέχρι πριν από δέκα χρόνια δεν γνωρίζαμε καλά καλά τι θα πει αναπηρία.

– Ποιο θα ήθελες να είναι το μέλλον των μαθητών σου στον τομέα της εκπαίδευσης, αλλά και της κοινωνικής ενσωμάτωσης;

Θέλω να υπάρξει ένας ουσιαστικός διάλογος με τους εκπαιδευτικούς, ώστε να στηρίξουμε τους μαθητές μας στα επόμενα βήματά τους. Κάποια στιγμή το σχολείο τελειώνει. Τι θα κάνει ένας μαθητής στη συνέχεια; Θα κλειστεί στο σπίτι; Θα βρεθεί σε κάποια δομή;

Χωρίς εναλλακτική, οι μαθητές μας κινδυνεύουν να επιστρέψουν στην κατάσταση που ήταν πριν έρθουν στο σχολείο. Ό,τι χτίζαμε τόσα χρόνια μπορεί να διαλυθεί μέσα σε έναν μήνα.

Πρέπει, όπως σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι μαθητές μας να εργάζονται, να συνεισφέρουν ουσιαστικά. Είναι απαραίτητες οι πολιτικές που θα στηρίξουν τέτοιες δράσεις. Αυτές οι κινήσεις είναι για μένα σημαντικές και κάνουν τη διαφορά.

Τα μεμονωμένα θετικά παραδείγματα κοινωνικής ενσωμάτωσης είναι σίγουρα ωραία. Θα μας κινητοποιήσουν, θα μας βοηθήσουν να αποβάλουμε την άγνοια και τον φόβο. Όσο κι αν επικροτούμε τα μεμονωμένα περιστατικά, έχουμε ακόμα πολύ δρόμο μπροστά μας. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι πολλοί μαθητές μας να βρουν εργασία και όχι ένας ή δύο.

– Το μπλε και το κίτρινο βιβλίο «Απλά και διαφορετικά» πώς προέκυψαν;

Προέκυψαν μέσα από τις ανάγκες της διδασκαλίας μου, γιατί στην ειδική αγωγή δεν υπάρχουν βιβλία αντίστοιχα με αυτά ενός τυπικού σχολείου. Στην ουσία, το διδακτικό εγχειρίδιο το δημιουργεί ο καθηγητής. Τι χρειαζόταν, λοιπόν, να κάνω; Να δημιουργήσω συνταγές που θα είναι κατανοητές στους μαθητές μου και θα έχουν μία επιστημονική βάση. Να πάρω αυτές τις πολύπλοκες συνταγές με τα δεκάδες περίεργα υλικά που κυκλοφορούν σε instagram, facebook και blogs, και να τις μεταφέρω με απλό και κατανοητό τρόπο στους μαθητές μου και ίσως στον κόσμο που δεν μαγειρεύει ή φοβάται να μαγειρέψει.

Ο ρεαλισμός βρίσκεται μέσα στο σχολείο, όχι στο ακριβό εστιατόριο. Φτιάξαμε, λοιπόν, συνταγές απλές, που να μπορούν να λειτουργήσουν σε ένα πλαίσιο όπως το δικό μας. Σε σχολεία που βρίσκονται σε κάποιο νησί και δεν έχουν πρόσβαση σε εξοπλισμό και υλικά.

Χρησιμοποίησα απλά υλικά, ελληνικά προϊόντα, και έβγαλα τις ζυγαριές και τους δοσομετρητές που μπορεί να μην υπάρχουν, να είναι χαλασμένοι, να μην έχουν μπαταρίες. Οπτικοποιήσαμε τις συνταγές βήμα βήμα, ώστε να είναι κατανοητές από ένα παιδί με αυτισμό.

– Στο ΕΕΕΕΚ έχετε «τρέξει» και τρία προγράμματα μαθητικής εικονικής επιχειρηματικότητας.

Τα προγράμματα έγιναν με την υποστήριξη του Σωματείου Επιχειρηματικότητας Νέων (Junior Achievement Greece). Πρόκειται για μαθητικές εικονικές επιχειρήσεις με διευθύνοντα σύμβουλο, προσωπικό, γραμματέα, τμήμα marketing.

Η πρώτη επιχείρησή μας ήταν τα Special Sticks, μπαστουνάκια σφολιάτας σε τρεις γεύσεις. Ήταν μια σύμπραξη τριών διαφορετικών σχολικών μονάδων: του ΕΕΕΕΚ, του 6ου Γενικού Λυκείου και του 1ου ΕΠΑΛ Νέας Ιωνίας. Τα ονομάσαμε Special Sticks από το Special Education. Την επόμενη χρονιά κάναμε τα Healthy Bites, μπισκότα με βάση το ρεβίθι σε δύο γεύσεις. Αυτά έγιναν σε συνεργασία με το Κολέγιο Αθηνών. Ήρθαν τα παιδιά στο σχολείο μας και συνεργάστηκαν με τους δικούς μας μαθητές.

Φέτος, ήρθαμε με μία τρίτη επιχείρηση, αυτή τη φορά παροχής υπηρεσιών, όχι παραγωγής προϊόντος, η οποία λέγεται «ΠρασινίΖουμε». Συγκεντρώνουμε χρησιμοποιημένα τηγανέλαια, τα οποία προσφέρουμε στην εταιρεία Πράσινο Λάδι για να μετατραπούν σε βιοντίζελ. Είναι πολύ συγκινητικό να βλέπεις παιδιά με αυτισμό να φέρνουν ένα κουτί, ένα βάζο, ένα μπουκάλι λάδι από το σπίτι τους για να βοηθήσουν.

Τα έσοδα από τις πωλήσεις μας τα επενδύουμε σε εξοπλισμό για τα εργαστήρια μαγειρικής του σχολείου μας. Δυστυχώς, από τα πέντε εργαστήρια που έχουμε, μόνο τα τρία είναι σχεδόν εξοπλισμένα.