Ο ΠΡΩΗΝ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΣ ΠΟΥ ΓΕΜΙΣΕ ΜΕ ΒΙΒΛΙΑ ΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Μπήκε έφηβος στη φυλακή για κλοπή αυτοκινήτων και σήμερα, στα 45 του, γεμίζει τα σωφρονιστικά καταστήματα με βιβλία. Ο Reginald Dwayne Betts έχει χτίσει 500 βιβλιοθήκες για κρατούμενους, με στόχο να βρουν κι εκείνοι μια δεύτερη ευκαιρία μέσα από το διάβασμα.

Λένε πως τα βιβλία σε μεταμορφώνουν, σε κάνουν καλύτερο άνθρωπο και σε βοηθούν να δεις τον κόσμο με άλλα μάτια. Η νευροεπιστήμη επιβεβαιώνει ότι το διάβασμα επιδρά στην αρχιτεκτονική και λειτουργία του εγκεφάλου· ενισχύει τις νευρωνικές συνάψεις, προφυλάσσει από τη γνωστική φθορά, βελτιώνει τη μνήμη και την ενσυναίσθηση. Τα δεδομένα και η εμπειρία συνηγορούν πως ένα βιβλίο έχει πάντα κάτι καλό να σου προσφέρει. Για τον Reginald Dwayne Betts, ήταν μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή.

Η ιστορία του θα μπορούσε να είναι βγαλμένη από ένα αυτοβιογραφικό βιβλίο, ένα διήγημα ή μυθιστόρημα με κεντρικά θέματα τον εγκλεισμό στη φυλακή, την ενηλικίωση στην απομόνωση, την αλληλεγγύη των κρατούμενων και την έξοδο από το σκοτάδι στο φως, με τη βοήθεια της ποίησης και της λογοτεχνίας, με βασικούς πυλώνες δύο παράνομες πράξεις: μια αποτυχημένη απόπειρα κλοπής αυτοκινήτου που οδήγησε στη σύλληψή του σε ηλικία 16 ετών, και ένα αυτοσχέδιο σύστημα τροχαλίας από σκισμένα σεντόνια και μαξιλαροθήκες, που έφτιαξαν άλλοι κρατούμενοι για να του περνούν, λαθραία, βιβλία στην απομόνωση – εκεί όπου εξέτισε το μεγαλύτερο μέρος της ποινής του.

«Φαντάσου ότι είσαι ένας 17άρης έφηβος, κλεισμένος στην απομόνωση, και απλώς φωνάζεις "Ε! Κάποιος να μου στείλει ένα βιβλίο"», λέει ο Betts στην Washington Post. «Κάποιος μου πέρασε το “The Black Poets” (Οι Μαύροι Ποιητές) του Dudley Randall, το οποίο άλλαξε ριζικά τη ζωή μου». Το βιβλίο του Randall είναι μια ανθολογία για την αφροαμερικανική ποίηση, από τα τραγούδια των σκλάβων μέχρι το 1970 περίπου. Θα έλεγες ότι ο Betts, που ξεκίνησε έκτοτε να γράφει καθημερινά και να διαβάζει ό,τι έπεφτε στα χέρια του, είδε τον εαυτό του ως συνέχεια μιας προγονικής γραμμής ποιητών.

Ο 27χρονος Reginald Dwayne Betts ποζάρει στο προαύλιο του Πανεπιστημίου Maryland στην πόλη College Park, όπου σπούδασε Αγγλική Φιλολογία με υποτροφία (Νοέμβριος, 2007) AP Photo/Jacquelyn Martin

Η ελευθερία ξεκινά με ένα βιβλίο

Ο 45χρονος πλέον Reginald Dwayne Betts είναι απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Yale, βραβευμένος ποιητής, υπέρμαχος της μεταρρύθμισης του σωφρονιστικού συστήματος, καθώς και αποδέκτης της υποτροφίας "Genius Grant” του ιδρύματος MacArthur, για την προσφορά του μέσα από τη Freedom Reads, τη μη κερδοσκοπική οργάνωση που ίδρυσε το 2020 με σκοπό την εγκατάσταση βιβλιοθηκών σε φυλακές των Ηνωμένων Πολιτειών.

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ, ΔΕΙΧΝΟΥΝ ΣΤΟΥΣ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΥΣ ΟΤΙ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΦΑΝΤΑΣΤΟΥΝ ΜΙΑ ΝΕΑ ΖΩΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥΣ.

Οι ΗΠΑ κατέχουν το παγκόσμιο ρεκόρ σε κρατούμενους, γύρω στα 1,8 εκατομμύρια. Σύμφωνα με την Washington Post, ο αριθμός των φυλακισμένων εκτινάχθηκε τις δεκαετίες του 1970 και του 1980, λόγω της αύξησης της εγκληματικότητας, των υποχρεωτικών ελάχιστων ποινών και των νόμων που επέτρεπαν στα δικαστήρια να δικάζουν ανηλίκους ως ενήλικες, όπως συνέβη και στην περίπτωση του Betts.

«Βάζουμε εκατομμύρια ανθρώπους φυλακή. Θέλω να βάλω εκατομμύρια βιβλία στις φυλακές», λέει ο ίδιος, γι' αυτό και σήμερα, έχοντας για σύνθημα το «Η ελευθερία ξεκινά με ένα βιβλίο», δίνει αγώνα για να μπορέσουν και άλλοι να έχουν μια δεύτερη ευκαιρία μέσα από το διάβασμα, όπως είχε ο ίδιος και οι άνθρωποι που πλέον εργάζονται στη Freedom Reads, ένας εκ των οποίων είναι ο James Davis III.

Για τον Betts, η δύναμη της ανάγνωσης βρίσκεται και στο ότι σου διδάσκει την ενσυναίσθηση. AP Photo/Morry Gash

Ο Davis περιγράφει τις έντονες αναμνήσεις του από την ημέρα που έφτασε η βιβλιοθήκη της Freedom Reads στο κελί του· «Το να βλέπεις μια τόσο όμορφη βιβλιοθήκη ήταν κάτι που άλλαξε την κουλτούρα ολόκληρης της μονάδας». Για μήνες περνούσε τις μέρες του ανάμεσα στα ράφια, οργανώνοντας άτυπες λέσχες ανάγνωσης, συζητώντας με άλλους κρατουμένους για όσα τους εντυπωσίαζαν στα βιβλία που διάβαζαν. «Κάθε βιβλίο είναι σαν σχολική αίθουσα», λέει. «Μαθαίνεις πώς να επικοινωνείς, πώς να σχετίζεσαι με τους άλλους και πώς να φέρεσαι στους ανθρώπους». Μετά την αποφυλάκισή του, βρήκε δουλειά στη Freedom Reads μέσω μιας αγγελίας, όπου σήμερα εργάζεται ως στέλεχος επικοινωνίας.

ΒΑΖΟΥΜΕ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΦΥΚΑΚΗ. ΘΕΛΩ ΝΑ ΒΑΛΩ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ.

Τα βιβλία δημιουργούν δυνατότητες (και) για τους φυλακισμένους

Ένα από τα πράγματα που συγκινούν περισσότερο τον Betts είναι οι στιγμές που επιστρέφει ο ίδιος στις φυλακές για αναγνώσεις και συζητήσεις. Από αυτές τις συναντήσεις γεννήθηκε και το Inside Literary Prize, ένα λογοτεχνικό βραβείο «προς και από τους ανθρώπους που βρίσκονται στις φυλακές», το οποίο θεωρεί «ένα από τα πιο χαρμόσυνα πράγματα που έχουμε κάνει», καθώς φέρνει στο επίκεντρο τους κρατούμενους και τις απόψεις τους.

Για τον Betts, η δύναμη της ανάγνωσης βρίσκεται και στο ότι σου διδάσκει την ενσυναίσθηση. «Είτε διάβαζα Walter Mosley, είτε τα βιβλία φαντασίας που έπιασα αργότερα, είτε όταν διάβασα την "Εκλογή της Σόφι", τα βιβλία άνοιγαν πάντα ένα νέο παράθυρο στον κόσμο».

Το καλοκαίρι του 2025, η Freedom Reads εγκατέστησε την 500ή βιβλιοθήκη της στο York Correctional Institution, τις γυναικείες φυλακές του Κονέκτικατ. AP Photos

Το καλοκαίρι του 2025, η Freedom Reads εγκατέστησε την 500ή βιβλιοθήκη της στο York Correctional Institution, τις γυναικείες φυλακές του Κονέκτικατ. Ο Betts τονίζει πως, για τους κρατούμενους, τα βιβλία δεν είναι απλώς κάτι για να ξεχνούν τον εγκλεισμό τους. Τα βιβλία δημιουργούν δυνατότητες, τους δείχνουν ότι μπορούν να φανταστούν μια νέα ζωή για τον εαυτό τους. Όπως λέει ο ίδιος: «Οι άνθρωποι στις φυλακές έχουν μια πλούσια φαντασία που καλλιεργούν και θέλουν να καλλιεργήσουν ακόμη περισσότερο. Και αυτή η καλλιέργεια οδηγεί στην αλλαγή. Βοηθά και εμάς και εκείνους. Η πρόσβαση σε κάτι όμορφο έχει αληθινή αξία».