ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΛΕΞ

Το φαινόμενο Λεξ ή πώς ο ράπερ από τη Θεσσαλονίκη μετέτρεψε τις συναυλίες του στο ΟΑΚΑ σε πολιτισμικό ορόσημο για τη δεκαετία.

Είμαι σε μια ηλικία που δεν ενθουσιάζομαι πολύ με τα μουσικά δρώμενα. Φταίει μάλλον ότι έχω απομακρυνθεί πλέον έτη φωτός από τη (μετ)εφηβική περίοδο της ζωής μου, όπου όλα έμοιαζαν τεράστια (και ξεχείλιζε «το Μίσος σαν τα γαλλικά προάστια», όπως λέει και ο Λεξ). Υπάρχουν συναυλιακές στιγμές που έχουν μείνει ανεξίτηλες στο μυαλό μου και ορκιζόμουν ότι δεν υπάρχει περίπτωση να ξαναζήσω: Τρύπες στο Ρόδον, Rage Against the Machine στην Πετρούπολη, Prodigy στον Άγιο Κοσμά, Metallica στη Μαλακάσα, Tool στο Ελληνικό και πάει λέγοντας.

Αυτά τα έντονα μουσικά βιώματα μου έχουν προσφέρει, όμως, και την πολύτιμη εμπειρία να αντιλαμβάνομαι άμεσα τα μεγάλα πολιτισμικά γεγονότα, όπως ήταν οι δυο συναυλίες του Λεξ στο ΟΑΚΑ. Ναι, μιλάμε για «πολιτιστικό γεγονός», όχι απλά για «καλλιτεχνικό». Αυτή η λεπτή διαφορά έχει να κάνει με το ότι το φαινόμενο Λεξ δεν είναι αυστηρά καλλιτεχνικό. Δεν μιλάμε για έναν τραγουδοποιό που απλώς γράφει στίχους και φτύνει ρίμες. Ο Λεξ είναι ένας καλλιτέχνης που αποτελεί τομή για την σύγχρονη ελληνική (αντι)κουλτούρα.

Ο Θεσσαλονικιός ράπερ είναι η επιτομή της «λαϊκής μουσικής» που μιλά για τα βάσανα του τόπου μας. Προσπαθεί να περιγράψει και να ταξιδέψει όσο γίνεται πιο μακριά αυτό που λέμε «λαϊκή κοινωνική πραγματικότητα».

Dimitris Kapantais / SOOC

Ως αποτέλεσμα, από τη μία έχουμε τα παιδιά της σύγχρονης εργατικής τάξης («τα παιδιά έξω από τα 24ωρα», όπως τα χαρακτηρίζει στο τελευταίο album του) να τον λατρεύουν γιατί βρήκαν τον σύγχρονο εκφραστή τους.

Από την άλλη, το υπόλοιπο πλειοψηφικό κοινωνικό κομμάτι (από μικροαστούς μέχρι συνταξιούχους) βρήκε έναν άνθρωπο που μιλάει καλά ελληνικά, έχει ταλέντο στη συγγραφή στίχων και κάνει ευφυείς αναφορές στο σινεμά και άλλες τέχνες, για να μπορέσουν να ερμηνεύσουν την κοινωνική πραγματικότητα από την οποία έχουν πάρει ολοένα και μεγαλύτερες αποστάσεις λόγω του μοντέρνου αποξενωμένου ψηφιακού τρόπου ζωής.

Στη δεύτερη κατηγορία ανήκω εγώ, όπως θαρρώ και η πλειονότητα των θεατών που βρέθηκαν στο ΟΑΚΑ το Σάββατο 28 και την Κυριακή 29 Ιουνίου, και ήταν περισσότεροι από 80.000. Όπως έγραψε ο Γιάννης Ρίτσος: «Eμείς δεν τραγουδάμε για να ξεχωρίσουμε αδελφέ μου απ’ τον κόσμο. Εμείς τραγουδάμε για να σμίξουμε τον κόσμο». Και ο Θεσσαλονικιός ράπερ κατάφερε να ενώσει όλον αυτόν τον κόσμο.

Dimitris Kapantais / SOOC

Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι το πολυμορφικό κράμα θεατών που βρέθηκαν το διήμερο στο ΟΑΚΑ ήταν ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα του ενεργού ελληνικού πληθυσμού. Του κόσμου που παρακολουθεί τα κοινά, ενδιαφέρεται για το πολιτισμικά καινούργιο, δεν είναι κολλημένος στην τηλεόραση και τα ψεκασμένα σάιτ, δεν είναι αγκιστρωμένος στη νοσταλγία (τότε που κοιμόμασταν με ανοιχτά παράθυρα), που σιχαίνεται την αποστείρωση και του αρέσει η όσμωση.

Ο ΛΕΞ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΛΑΣΙΚΟΣ ΑΝΤΙΣΤΑΡ. ΕΧΕΙ ΚΑΝΕΙ ΣΑΦΕΣ ΟΤΙ ΔΕΝ ΘΑ ΕΚΠΛΗΡΩΣΕΙ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ Ή ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΦΑΝΤΑΣΙΑΚΟ ΚΑΝΕΝΟΣ.

Ας μην γελιόμαστε… Αυτό το ετερόκλητο ανθρώπινο μωσαϊκό που συγκεντρώθηκε στις δυο συναυλίες δεν θα μπορούσε να το μαζέψει κανένας άλλος πέραν από τον Λεξ. Κι αυτό γιατί ο Θεσσαλονικιός τραγουδοποιός κατάφερε να μιλήσει με τη μουσική του και κυρίως με τους γεμάτους κοινωνικό ρεαλισμό στίχους του στην μετακρισιακή Ελλάδα που ξαφνικά ξέμεινε από ηρωίδες και ήρωες.

Όσοι ψάχνουν να βρουν στο πρόσωπο του Λεξ το νέο ίνδαλμα-ηγέτη που θα αλλάξει τον ρου της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας ή θα επηρεάσει τα πλήθη οδηγώντας τα προς ένα πεφωτισμένο μέλλον σίγουρα θα απογοητευτούν. Ο Λεξ είναι ο κλασικός αντιστάρ. Τις τρεις τελευταίες φορές που έχω πάει στη Θεσσαλονίκη, τις δυο τον έχω συναντήσει τυχαία να πίνει καφέ και να περπατά στον δρόμο.

Δεν θέλει να δίνει συνεντεύξεις και γενικά δεν προσφέρει ερμηνείες για τα λεγόμενά του. Έχει κάνει σαφές ότι δεν θα εκπληρώσει το προσωπικό ή συλλογικό φαντασιακό κανενός. Όσοι περίμεναν ότι στις δυο συναυλίες θα πει για τα Τέμπη, την Παλαιστίνη, τον Μητσοτάκη ή την αστυνομία σίγουρα απογοητεύτηκαν. Αλλά όσοι πραγματικά περίμεναν κάτι τέτοιο ήξεραν ελάχιστα τον Λεξ…

Dimitris Kapantais / SOOC

Ο Λεξ δεν θα μας σώσει από τα προβλήματά μας. Μόνοι μας θα σωθούμε ή, το πιο πιθανό, δεν θα σωθούμε από αυτά. Ό,τι έχει να πει ο άνθρωπος το λέει στα τραγούδια του. Θέλει να μιλάει ελάχιστα και να ραπάρει πολύ. Χωρίς καν να το επιδιώκει, κανένας άλλος ράπερ δεν έχει καταφέρει να φτάσει τόσο ψηλά όσο αυτός. Ή, ακόμη καλύτερα, διαχρονικά ελάχιστοι Έλληνες καλλιτέχνες έχουν καταφέρει να γεμίσουν το Καλλιμάρμαρο ή το ΟΑΚΑ και να εμπνεύσουν εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου.

Πώς τα κατάφερε; Με την ταπεινότητα και την λακωνικότητα. Με την αυτοκριτική ότι «κουβαλάει σταυρό» με τη δημοσιότητα που έχει πλέον, κι αποκαλύπτοντας ότι εκθέτει τον εαυτό του «σε 10 εκατομμύρια. Κι όλα αυτά για να μπορώ και ν' ανασάνω». Ο Λεξ ανασαίνει περιγράφοντας την φτώχεια και τις ριζωμένες παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας. Και οι περισσότερες από 80.000 ψυχές που βρεθήκαμε στο ΟΑΚΑ τις δυο μέρες για αυτό πήγαμε. Για μια στιγμή αλήθειας μέσα στο ανυπόφορο ψηφιακό ψέμα. Για να ξεφύγουμε από την υπέρτατη γαματοσύνη του Instagram και τη ρηχότητα του TikTok, και να αναπνεύσουμε λίγο αλήθεια.

Ο ΛΕΞ ΠΑΝΤΡΕΨΕ ΤΗΝ ΞΕΝΟΦΕΡΤΗ ΡΑΠ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ, ΓΙΑ ΝΑ ΒΓΑΛΕΙ ΤΟ ΓΟΗΤΕΥΤΙΚΟ ΤΟΥ ΜΟΥΣΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ.

Ο Λεξ φρόντισε να προσφέρει σε αυτές τις δύο συναυλίες κάτι διαφορετικό από τις προηγούμενες. Κατάλαβε την ιστορικότητα της στιγμής και έφτιαξε ένα θέαμα με πολλαπλές σημειολογικές αναφορές. Πρώτα απ’ όλα, έβαλε νεαρούς χορευτές να ενσαρκώνουν τους αφανείς ήρωες των στίχων του. Έφερε με λίγα λόγια τον δρόμο στη σκηνή με μηχανάκια, «ανάποδες», breakdance και μια μυρωδιά αλητείας. Πετυχημένο; Όχι απόλυτα… Αλλά σίγουρα εμπλούτισε το θέαμά του, ζωήρεψε τη μετρημένη σκηνική του παρουσία και ζωντάνεψε έναν ακόμη συμβολισμό: Ότι αυτό που κατάφερε είναι να φέρει το (θεσσαλονικιώτικο) περιθώριο στο mainstream – και δεν ξεχνάει ότι χωρίς αυτό «ο βασιλιάς Λεξ είναι γυμνός».

Dimitris Kapantais / SOOC

Από την άλλη, μετέτρεψε τις δύο συναυλίες σε μια μεγάλη γιορτή για την ελληνική hip-hop – και όχι μόνο. Αρχικά, είχε ως προσκεκλημένη την τεράστια Χάρις Αλεξίου. Με αυτόν τον τρόπο εξαφάνισε κάθε υποψία παρθενογένεσης και ένωσε τις τελείες του ελληνικού μουσικού παρελθόντος με το παρόν. Ο Λεξ πάντρεψε την ξενόφερτη ραπ κουλτούρα με την ελληνική πολιτιστική κληρονομιά, για να βγάλει το γοητευτικό του μουσικό ιδίωμα. Επίσης, η παρουσία της Αλεξίου επισφράγισε την αναγνώριση της καλλιτεχνικής του αξίας από τους σπουδαίους Έλληνες ερμηνευτές.

ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΔΥΟ ΣΥΝΑΥΛΙΕΣ ΣΤΟ ΟΑΚΑ, ΣΙΓΟΥΡΑ ΕΧΕΙ ΒΑΛΕΙ ΤΟΝ ΠΗΧΗ ΨΗΛΑ ΓΙΑ ΟΠΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ ΞΕΚΙΝΑ ΑΠΟ ΤΟ UNDERGROUND ΓΙΑ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΥΜΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΑΪΚΟΤΗΤΑΣ.

Ο Λεξ έφερε στη σκηνή και τους φίλους του για να πουν τα δικά τους τραγούδια και να αμολήσουν τις δικές τους ρίμες. Ζήνων, Ηγεμόνας, Σαντάμ, Μικρός Κλέφτης και Vlospa προσέφεραν πέρα από πολύτιμα break, και μια εικόνα για τη ραπ σκηνή της χώρας μας, με τον Λεξ να μας λέει έτσι ότι είναι αναπόσπαστο μέρος της. Για μένα λειτούργησε διαφορετικά… Με την παρουσία των φιλοξενούμενών του στη γιορτή, ο Λεξ έδειξε τον λόγο που βρίσκεται τόσο μακριά καλλιτεχνικά από αυτούς. Οι στίχοι για γκάνια, καπνισμένα λάστιχα, ναρκωτικά, γυναίκες, λεφτά, bros & gangs, αυτό το ναρκισσιστικό σεξιστικό υλιστικό λεκτικό μείγμα που κατακλύζει τον συγκεκριμένο μουσικό χώρο, είναι και ρηχό και αδιάφορο.

Dimitris Kapantais / SOOC

Ο Λεξ είναι σε άλλη πίστα. Οι περισσότεροι τον ακούμε λόγω του κορυφαίου «2XXX» του 2018, ενός μουσικού έπους που δύσκολα θα επαναλάβει ο Θεσσαλονικιός (ήδη τα δυο άλμπουμ που ακολούθησαν βρίσκονται μακριά από την σπουδαιότητά του). Το κονσεπτικό άλμπουμ, που περιέγραψε με ακρίβεια την νεοελληνική πραγματικότητα, με τον Λεξ –ως εξωγήινο– να προσγειώνεται στην μετακρισιακή Θεσσαλονίκη και να παραδίδει ένα σπάνιο δείγμα κοινωνικού ρεαλισμού, είναι το magnum opus του και αυτό φάνηκε και στα ιστορικά live.

Μετά τις δύο συναυλίες στο ΟΑΚΑ, δεν είμαι καθόλου σίγουρος αν ο Λεξ έχει περισσότερα να προσφέρει. Αλλά σίγουρα έχει βάλει τον πήχη ψηλά για οποιοδήποτε καλλιτέχνη ξεκινά από το underground για να γίνει υμνητής της ελληνικής λαϊκότητας.