ΠΩΣ ΝΤΥΘΗΚΕ Η «ΖΙΖΕΛ» ΤΗΣ ΛΥΡΙΚΗΣ; Η ΔΙΔΩ ΓΚΟΓΚΟΥ ΜΑΣ ΞΕΝΑΓΕΙ ΣΤΑ ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ
Στη «Ζιζέλ», τη νέα παραγωγή μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, η σκηνογράφος και ενδυματολόγος Διδώ Γκόγκου βάζει την προσωπική της σφραγίδα σε ένα κλασικό έργο.
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πόσα κοστούμια μπορεί να απαιτεί μια παράσταση κλασικού μπαλέτου; Η απορία μού δημιουργήθηκε όσο παρακολουθούσα την πρόβα για τη «Ζιζέλ», τη νέα παραγωγή του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Ήταν περίπου μία εβδομάδα πριν από την πρεμιέρα στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της ΕΛΣ και η Διδώ Γκόγκου, που υπογράφει τόσο τα κοστούμια όσο και τα σκηνικά, ήταν υπ’ ατμόν για να δει πώς λειτουργούσαν στην πράξη όσα οραματίστηκε.
Λίγες μέρες μετά, όταν όλα πια έχουν δοκιμαστεί στην πράξη, η νεαρή σκηνογράφος και ενδυματολόγος μού εξηγεί ότι για να ντυθούν οι εννέα παραστάσεις της «Ζιζέλ» –με εναλλασσόμενη διανομή– έπρεπε να ραφτούν συνολικά 110 κοστούμια, για τα οποία απαιτήθηκαν τρεις μήνες δουλειάς.
Επειδή μου αρέσουν τα trivia, ζητάω περισσότερες λεπτομέρειες. «Χρειάστηκαν 1.000 μέτρα τούλι», μου λέει η Διδώ, «και 1.500 μέτρα από διάφορα υφάσματα, ανάμεσά τους μεταξωτά, σιφόν, βελούδα και μπροκάρ. Πολλά παραγγέλθηκαν από το εξωτερικό, ενώ έγιναν βαφές και εκτυπώσεις πάνω σε υφάσματα.
»Έγιναν επίσης ειδικές κατασκευές σε μπαλετικές μπότες. Οι γυναικείοι κορσέδες είναι από πατρόν του 1800, μεταποιημένα από τους πατρονίστ της Λυρικής ώστε να μπορούν να υποστηρίξουν τις ανάγκες του μπαλέτου. Σε γενικές γραμμές, ακολουθήθηκαν πατρόν ιστορικού κουστουμιού, πάνω στα οποία έγιναν αλλαγές και τροποποιήσεις για να έρθουν στο σήμερα. Έγιναν πολλά δείγματα μέχρι να φτάσουμε στο τελικό σχέδιο».
Η «Ζιζέλ» θεωρείται ότι αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο του ρεπερτορίου στο μπαλέτο. Ανέβηκε για πρώτη φορά το 1841, ενώ το 1884 παρουσιάστηκε η θρυλική χορογραφία του Μαριύς Πετιπά. Αυτήν αναβιώνουν στη νέα παραγωγή της ΕΛΣ οι Βερόνικα Βιγιάρ και Ελένα Ιγκλέσιας.
Με σπουδές στο Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ –με κατεύθυνση στη σκηνογραφία και ενδυματολογία– και μεταπτυχιακό με ειδίκευση στον σχεδιασμό εφαρμογών εικονικής πραγματικότητας, η Διδώ Γκόγκου έχει δουλέψει σε μεγάλες σκηνές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Είναι όμως η πρώτη φορά που σχεδιάζει σκηνικά και κοστούμια για μπαλέτο, και μάλιστα τέτοιων απαιτήσεων, κάτι που όπως αναγνωρίζει της έμαθε πολλά.
– Όταν δουλεύεις στην αναβίωση μιας ιστορικής χορογραφίας, τι περιορισμούς έχεις ως προς τα κοστούμια και τα σκηνικά;
Οι περιορισμοί είναι αρκετοί. Μια τέτοια χορογραφία δεν μπορεί να αποδοθεί σε έναν χώρο με τελείως σύγχρονα σκηνογραφικά χαρακτηριστικά. Οπότε, χρειάζεται να ακολουθήσεις την παράδοση της χορογραφίας, ακόμα κι αν αλλάξεις κάποια στοιχεία της. Όλα είναι πλήρως συνδεδεμένα.
– Ποια είναι τα πιο «νεωτεριστικά», αν μπορώ να το πω έτσι, στοιχεία που θα δούμε;
Ως προς τα σκηνικά, η αρχική ιδέα ήταν να γίνει κάτι πολύ πιο κλασικό, με βάση κυρίως αναγεννησιακές τεχνικές. Στην πορεία, άρχισε να εξελίσσεται προς την ιδέα ενός pop-up βιβλίου. Εκείνο που είναι τελείως διαφορετικό, νομίζω, από όλες τις άλλες «Ζιζέλ» είναι η ζωγραφική απεικόνιση πάνω στα δύο σπίτια στο σκηνικό της πρώτης πράξης. Στην αρχή, θέλαμε όλο το σκηνικό να είναι σαν ένας ζωγραφικός πίνακας. Περνώντας σε κάτι πιο αφαιρετικό, ήρθε η ιδέα το σπίτι της Ζιζέλ να έχει επάνω την προσωπογραφία της, ενώ το άλλο, που είναι ουσιαστικά μια καλύβα με εργαλεία, να απεικονίζει ανάλογα ρεαλιστικά στοιχεία. Οπότε φύγαμε από το κλασικό και πήγαμε σε μεταγενέστερες αναφορές.
«ΤΟ ΠΟΣΟ ΣΕ ΕΞΙΤΑΡΕΙ ΕΝ ΤΕΛΕΙ ΕΝΑ ΚΟΣΤΟΥΜΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΚΑΙ ΜΕ ΤΟ ΠΟΣΟ ΣΕ ΔΥΣΚΟΛΕΥΕΙ. ΟΣΟ ΠΙΟ ΠΟΛΛΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΕΧΕΙΣ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙΣ, ΤΟΣΟ ΠΙΟ ΠΟΛΥ ΕΜΠΛΕΚΕΣΑΙ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ».
– Και στα κοστούμια, νομίζω, ενώ αναγνωρίζεις κλασικές γραμμές, ορισμένα υφάσματα ιδίως αποπνέουν μια πολύ σύγχρονη αίσθηση.
Ήθελα τα κοστούμια να κρατήσουν κάποια στοιχεία και φόρμες εποχής, αλλά και να μπορούν να συνδιαλλαγούν με το σήμερα, οπότε ξεκίνησε μια εκτεταμένη έρευνα όσον αφορά τα υφάσματα και έγιναν πολλές δοκιμές. Έγιναν επίσης εκτυπώσεις πάνω σε αυτά, μια πολύ σύγχρονη τεχνική.
Κάναμε πάρα πολλά δείγματα για να βρούμε ακριβώς την υφή που θέλουμε και την απόδοση, και νομίζω αυτό κάνει το αποτέλεσμα να φέρει φόρμες και στοιχεία εποχής, χωρίς όμως να μπορείς να το πεις και τελείως ιστορικό στην όψη.
– Πότε ξεκίνησες να δουλεύεις πάνω στα σκηνικά και τα κοστούμια της «Ζιζέλ»;
Ξεκίνησα τον Ιούνιο, δουλεύοντας αρχικά το σκηνικό. Από τη στιγμή που διαμορφώθηκε η ιδέα και καταλήξαμε στις βασικές δομές και εικόνες, άρχισα παράλληλα να ασχολούμαι με τα κοστούμια. Τον Σεπτέμβριο το σκηνικό είχε ήδη αρχίσει να κατασκευάζεται και ξεκινήσαμε να κάνουμε δείγματα για τα κοστούμια – κάτι που είναι εξαιρετικά σημαντικό, γιατί βλέπεις πως λειτουργεί η ιδέα, κάνεις αλλαγές και δουλεύεις λίγο σαν να φτιάχνεις ένα γλυπτό. Ακολούθησαν οι δοκιμές με τις βαφές, τα fittings και ούτω καθεξής.
«ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΘΕΩΡΟΥΣΑ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΤΕΧΝΙΚΗ ΔΟΥΛΕΙΑ, ΑΛΛΑ ΚΑΠΟΙΑ ΣΤΙΓΜΗ ΚΑΤΑΛΑΒΑ ΟΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΤΙ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΑΥΤΟ».
– Όλα τα κοστούμια ράβονται στα εργαστήρια της Λυρικής, σωστά;
Ναι, ράβονται στη Λυρική. Υπάρχει ένα πάρα πολύ καλό τμήμα, που μπορεί να υποστηρίξει παραγωγές τέτοιου μεγέθους και τέτοιας δυσκολίας. Δεν μιλάω μόνο για την εκτέλεση των σχεδίων, αλλά και για το κομμάτι της έρευνας. Από τη διευθύντρια του ενδυματολογικού τμήματος, Τότα Πρίτσα –η οποία υπήρξε για μένα πολύτιμη συνεργάτιδα– έως κάθε εργαζόμενο, από εκείνον που δημιουργεί το πατρόν μέχρι εκείνον που το ράβει, όλοι διαθέτουν βαθιά γνώση του αντικειμένου τους και το διευρύνουν συνεχώς.
– Μου έκανε εντύπωση ότι βασιστήκατε σε πατρόν του 1800, τα οποία εκσυγχρονίσατε φέρνοντάς τα και στα μέτρα του μπαλέτου.
Κάνοντας την έρευνα, επικεντρώθηκα σε κάποιες εποχές που ήταν κοντά στο έργο και άρχισα να βρίσκω στοιχεία που με ενδιέφεραν. Δεν ήθελα να δημιουργήσω ένα γενικά ιστορικό κοστούμι, αλλά να έχει χαρακτηριστικά που να ταιριάζουν στην υπόθεση της «Ζιζέλ». Όσον αφορά τους κορσέδες, αρχίσαμε να κάνουμε κάποια δείγματα από διαφορετικούς αιώνες για να δούμε πώς δείχνουν σε σχέση με το σώμα και μετά αρχίσαμε να τους αλλάζουμε και να τους διαφοροποιούμε. Υπάρχουν, για παράδειγμα, διαφορές ανάμεσα στους κορσέδες της πρώτης και της δεύτερης πράξης. Πέρα από τη φόρμα, έπρεπε να φτιαχτούν έτσι ώστε να μην ενοχλούν το σώμα στον χορό.
– Σε εξιτάρουν το ίδιο τα ανδρικά και τα γυναικεία κοστούμια;
Νομίζω ότι το καθένα έχει τη δική του δυσκολία και τη δική του ομορφιά. Το πόσο σε εξιτάρει εν τέλει ένα κομμάτι μπορεί να έχει να κάνει και με το πόσο σε δυσκολεύει. Όσο πιο πολλές δυσκολίες έχεις να αντιμετωπίσεις, τόσο πιο πολύ εμπλέκεσαι με τη διαδικασία. Μπορεί να είναι το αγαπημένο σου γιατί δουλεύτηκε τόσο πολύ.
«ΟΤΑΝ ΕΧΕΙΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΣΤΗΡΙΞΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΠΡΟΧΩΡΑΣ ΧΩΡΙΣ ΦΟΒΟ. ΙΣΩΣ ΚΑΝΕΙΣ ΚΑΠΟΙΑ ΛΑΘΗ, ΑΛΛΑ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΤΑ ΔΕΙΣ ΚΑΙ ΝΑ ΤΑ ΥΠΕΡΒΕΙΣ».
– Η ιστορία της «Ζιζέλ» τι λέει σε εσένα προσωπικά;
Εγώ δεν έχω ιδιαίτερη προϊστορία με το μπαλέτο, αλλά ξέρω αρκετά τους ρομαντικούς ήρωες μέσα από τα θεατρικά έργα, που έχουν όλες αυτές τις αντιφάσεις και τα πολύ έντονα συναισθήματα. Αυτό που μου αρέσει είναι ότι φέρνουν ένα σκοτάδι κι ένα φως ταυτόχρονα, κάτι το οποίο φαίνεται και στη «Ζιζέλ». Η πρώτη πράξη έχει μια χαρά και μια ελαφράδα, η δεύτερη πράξη πολύ μεγάλο βάθος, σκοτάδι και πόνο. Νομίζω αυτό χαρακτηρίζει και τους ίδιους τους ήρωες. Βιώνουν τη ζωή στο έπακρο, κι αυτό είναι ενδιαφέρον.
– Πώς σου φάνηκε συνολικά η εμπειρία του να δουλεύεις για ένα μπαλέτο;
Πολύ ιδιαίτερη. Έχει έναν πολύ μεγάλο βαθμό ελευθερίας και ένα πολύ μεγάλο βαθμό περιορισμών, είναι μια πρόκληση. Πρέπει να σεβαστείς κάποιους πολύ συγκεκριμένους κανόνες, αλλά χωρίς να πέσεις στην παγίδα απλά να τους ακολουθείς. Ξεκινώντας θεωρούσα ότι είναι πολύ τεχνική δουλειά, γιατί έχει όντως ένα τεχνικό κομμάτι και στο σκηνικό και στο κοστούμι. Αλλά κάποια στιγμή κατάλαβα ότι πρέπει να δεις και κάτι πέρα από αυτό.
– Τι κρατάς ως επιστέγασμα από όλη αυτή τη δουλειά;
Πάρα πολλά πράγματα. Σίγουρα την επιμονή, την ψυχραιμία, τη συνεχή προσπάθεια. Έμαθα πολλές τεχνικές και πράγματα που δεν ήξερα, τουλάχιστον σε σχέση με το ιστορικό κοστούμι. Ήταν βέβαια για μένα πολύ σημαντική η εμπιστοσύνη που μου δόθηκε από την Εθνική Λυρική Σκηνή και τον διευθυντή του μπαλέτου, Κωσταντίνο Ρήγο, στο να σχεδιάσω ένα τόσο μεγάλο έργο. Όταν έχεις εμπιστοσύνη και στήριξη από το περιβάλλον, προχωράς χωρίς φόβο. Ίσως κάνεις κάποια λάθη, αλλά μπορείς να τα δεις και να τα υπερβείς. Πάντα κερδίζεις κάτι. Οπότε, κρατάω πολλά, μάλλον περισσότερα από όσα είμαι σε θέση να καταλάβω τώρα.
Οι επόμενες παραστάσεις της «Ζιζέλ» είναι στις 24, 26, 28, 30, 31 Δεκεμβρίου 2025 και στις 2, 3 Ιανουαρίου 2026. Οι περισσότερες είναι ήδη sold-out.
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
