«ΣΤΑΜΑΤΑ ΝΑ ΚΥΝΗΓΑΣ ΤΗ ΜΑΚΡΟΖΩΙΑ ΚΑΙ ΚΑΝΕ ΟΣΑ ΣΟΥ ΑΡΕΣΟΥΝ» ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ Ο ΔΡ ΣΤΑΘΗΣ ΓΚΟΝΟΣ

Μέσα στις ταχύτητες της σύγχρονης ζωής, η μακροζωία –με την έννοια της υγιούς γήρανσης– μοιάζει με άπιαστο όνειρο. Αν και είναι το ζητούμενο, έχεις την αίσθηση ότι δεν θα την κατακτήσεις ποτέ. Μήπως όμως όλα αυτά είναι υπερβολές; Μήπως δεν έχει καν νόημα να την κυνηγήσεις; Ο Έλληνας ερευνητής Στάθης Γκόνος, κορυφαίος επιστήμονας στον τομέα της μακροζωίας στον τόπο μας, απαντά σε όλες τις απορίες μας.

Η μακροζωία πρέπει να είναι η απόλυτη τάση της εποχής μας. Πείτε την υγιή γήρανση, πείτε την αντιγήρανση, όπως και να την πείτε, όλοι θέλουμε να πιούμε από το άγιο δισκοπότηρό της. Τις περισσότερες φορές που γράφω ή διαβάζω κάτι σχετικό, μου δημιουργείται η αίσθηση ότι κυνηγάμε χίμαιρες αναζητώντας το «μυστικό της μακροζωίας», φράση που αν τολμήσεις να γκουγκλάρεις, θα βρεθείς απέναντι σε ένα χάος πληροφορίας.

Έχοντας ένα σωρό «πρέπει» σχετικά με την επιδίωξή της στο κεφάλι μου, από τη μεσογειακή διατροφή και την άσκηση, μέχρι τη διαχείριση του στρες κι ένα σωρό νεόκοπες μαγικές ουσίες που υπόσχονται να διατηρήσουν νεανικά τα κύτταρά μας, ξεκίνησα ένα απόγευμα να συναντήσω τον Στάθη Γκόνο στο κέντρο της Αθήνας. Ο Δρ Στάθης Γκόνος είναι ένας από τους κεντρικούς ομιλητές του TEDxAthens Salon που θα πραγματοποιηθεί την 1η Οκτωβρίου στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης με θέμα –τι άλλο;– τη μακροζωία. Ο ίδιος όχι μόνο δικαιούται να μιλήσει γι' αυτήν, αλλά έχει και ουσιαστικές απαντήσεις να δώσει.

Διευθυντής του Ινστιτούτου Χημικής Βιολογίας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, με σπουδές Φαρμακευτικής και διδακτορικά διπλώματα στους τομείς της Βιοχημείας και της Βιοϊατρικής, ο Δρ Γκόνος έχει μια μακρά ερευνητική πορεία στο ενεργητικό του. Μελετά τους γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες που συνδέονται με τη γήρανση και τη μακροζωία του ανθρώπου, ενώ έχει δημοσιεύσει περισσότερα από 150 ερευνητικά άρθρα, είναι συγγραφέας 14 μονογραφιών και κάτοχος διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που είχαν ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη νέων αντιγηραντικών προϊόντων. Ο Δρ Γκόνος έχει επίσης διατελέσει Ανώτερος Εμπειρογνώμονας της Ε.Ε. στην «Ανθρώπινη ανάπτυξη και τη διαδικασία γήρανσης», Αναπληρωτής Εθνικός Αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην Ε.Ε. στη «Γονιδιωματική και Βιοτεχνολογία για την Υγεία» και Γενικός Διευθυντής του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ.

«Ο άνθρωπος είναι προγραμματισμένος να ζει υγιής όσο βρίσκεται σε αναπαραγωγική ηλικία, εκεί γύρω στα 45-50. Από κει και πέρα, η φύση μάς αφήνει στην τύχη μας. Δεν θα μας σκοτώσει, αλλά δεν θα προσπαθήσει και να μας επιδιορθώσει. Σκοπός της είναι να μην περάσουμε μεταλλαγμένο υλικό στους απογόνους μας», μου λέει καθώς παραγγέλνει έναν φυσικό χυμό πορτοκάλι. Είναι χαμογελαστός, με ανάλαφρο βηματισμό και δείχνει αισιόδοξος, ενώ εγώ στο άκουσμα αυτής της πληροφορίας νιώθω ότι η ζωή μου τελειώνει...

Ο Δρ Στάθης Γκόνος.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να βελτιώσουμε αυτή την τύχη; Ποιες ουσίες έχει νόημα να παίρνουμε ως συμπληρώματα; Ποιες καινοτόμες έρευνες γίνονται στον τομέα της υγιούς γήρανσης στην Ελλάδα; Πώς δεν θα πέσουμε θύματα του μάρκετινγκ; Ποιο είναι το ένα και μοναδικό πράγμα που πρέπει να επιδιώξουμε αν θέλουμε να παρατείνουμε την υγεία μας και ποιες παρασπονδίες είναι αποδεκτές; Με αυτά τα ερωτήματα και μερικά ακόμη πιάσαμε μια μεγάλη κουβέντα για την κυρία... Μακροζωία.

– Θα ξεκινήσω με μια προβοκατόρικη ερώτηση. Πόσο χρονών φαίνομαι;

Γύρω στα 45-47.

– Είμαι μεγαλύτερη. Αναρωτιέμαι αν το πόσο δείχνουμε συνάδει με τη βιολογική μας ηλικία. Αν δηλαδή κάποιος φαίνεται μικρότερος, αυτό σημαίνει ότι και η βιολογική του ηλικία θα είναι μικρότερη της χρονολογικής;

Προφανώς η γήρανση αφορά όλο μας το σώμα, αλλά θα έλεγα ότι στην εμφάνισή μας περισσότερο αντικατοπτρίζεται η καλή μας διάθεση. Δηλαδή, τις περιόδους που είμαστε στρεσαρισμένοι, αυτό φαίνεται στην εμφάνισή μας. Άρα λοιπόν, θα έλεγα ναι, η εικόνα που αφήνουμε σε μεγάλο βαθμό συνάδει περισσότερο με τη βιολογική μας ηλικία και όχι απαραίτητα τη χρονολογική.

– Αν η βιολογική ηλικία είναι και θέμα ψυχολογίας, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε με ποσοστά;

Αυτό δεν μπορούμε να το απαντήσουμε επιστημονικά. Η μόνη σχετική απάντηση που μπορώ να σας δώσω είναι ότι, όταν συγκρίνουμε γενετική προδιάθεση με τρόπο ζωής, ο τρόπος ζωής συνδράμει σε ένα ποσοστό 65-70%. Άρα, μια σχέση 2 προς 1, ίσως και 3 προς 1 υπέρ του τρόπου ζωής. Υπό αυτή την έννοια, στον τρόπο ζωής μπορούμε να εντάξουμε και την ψυχολογία.

– Δεν μπορώ να πειστώ ότι στη μακροζωία παίζει τόσο μεγάλο ρόλο ο τρόπος ζωής. Μάλιστα, πρόσφατα βρήκαν στο DNA μιας Ισπανίδας που πέθανε στα 117 της 7 σπάνιες γενετικές παραλλαγές που δικαιολογούσαν ότι έφτασε σε αυτή την ηλικία σε σχετικά καλή κατάσταση.

Δεν υπάρχουν γονίδια τα οποία αυτά καθαυτά είτε να παρέχουν γήρανση είτε μακροημέρευση. Έχουμε γενετικούς μηχανισμούς που επάγουν ευζωία. Τώρα, για να το πω απλουστευμένα, ένα καλό γονίδιο χρειάζεται μηχανισμούς για να ενεργοποιηθεί ή να απενεργοποιηθεί. Και μια καινούργια υποκατηγορία της επιστήμης που λέγεται Επιγενετική μάς δείχνει πώς ο τρόπος ζωής μπορεί να ενεργοποιήσει ή να απενεργοποιήσει τα γονίδια. Άρα, ενώ δεν υπάρχουν γονίδια γήρανσης και μακροημέρευσης, υπάρχουν γονίδια που εμπλέκονται σε αυτές τις διαδικασίες, τα οποία μπορούν να ενεργοποιηθούν/απενεργοποιηθούν από τον τρόπο ζωής.

«ΟΙ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΟΙ ΠΡΟΒΛΕΠΟΥΝ ΟΤΙ 1 ΣΤΑ 4 ΠΑΙΔΑΚΙΑ ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΘΗΚΑΝ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΑΙΩΝΑ ΘΑ ΞΕΠΕΡΑΣΟΥΝ ΤΑ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΖΩΗΣ».

Μπορεί λοιπόν να έχω τα καλά γονίδια, αλλά να μένουν αδρανή. Το DNA είναι μια αποθήκη. Μπορώ να ξεκινήσω με την ίδια γενετική ταυτότητα σε δύο ανθρώπους και να καταλήξω σε πολύ διαφορετικά συμπεράσματα. Για να απαντήσουμε σε ένα ερώτημα του τύπου «γιατί κάποιος που κάπνιζε 2 πακέτα τσιγάρα δεν έπαθε ποτέ καρκίνο του πνεύμονα, ενώ ένας άλλος έπαθε», χρειάζεται ανάλυση του γενετικού υλικού πολλών εκατομμυρίων ανθρώπων. Που προς το παρόν δεν είναι ούτε πειραματικά ούτε οικονομικά εφικτό. Μέχρι τότε, έχουμε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι είναι ένας συνδυασμός γονιδίων και τρόπου ζωής.

– Όλο και περισσότερο αποδεικνύεται πόσο μεγάλο ρόλο παίζει και η ψυχολογία στη μακροζωία, συγκεκριμένα η αισιοδοξία.

Όταν προ ετών ξεκίνησε μια πανευρωπαϊκή μελέτη για να βρούμε τα γενετικά αίτια της μακροζωίας σε 12 ευρωπαϊκές χώρες, αναζητήσαμε οικογένειες με μακρόβια αδέλφια εν ζωή άνω των 90 ετών. Έπρεπε να βρούμε τουλάχιστον 100 τέτοιες οικογένειες ανά χώρα. Έτσι, στην Ελλάδα προέκυψε η Ικαρία. Όταν λοιπόν μελετήσαμε αυτούς τους ανθρώπους, εκτός από την πολύ καλή κατάσταση υγείας, διαπιστώσαμε ότι ήταν όλοι τους αισιόδοξα άτομα. Στην υποκειμενική ερώτηση «πώς αισθάνεστε;» δύο στους τρεις είπαν εξαιρετικά έως πολύ καλά. Η αισιοδοξία λοιπόν είναι ένα πράγμα. Θα έλεγα ότι η γήρανση έρχεται όταν οι αναμνήσεις αντικαθιστούν τα όνειρα. Όταν κάποιος κάνει σχέδια αντί θυμάται τι ωραία που ήταν κάποτε, είναι εκ των πραγμάτων αισιόδοξος.

– Περνάμε όμως φάσεις της ζωής μας, ακόμα και μακροχρόνιες, που είμαστε παραιτημένοι, που δεν μπορούμε να ονειρευτούμε...

Φυσικά. Καθετί στη φύση σχετίζεται με μια διπολικότητα. Είναι ένα ασπρόμαυρο, ένα Γιν-Γιανγκ. Αν δεν είσαι άσχημα, δεν μπορείς να εκτιμήσεις τη στιγμή που είσαι χαρούμενος. Δεν υπάρχει μια μόνιμη κατάσταση νιρβάνας. Αλλά θα πρέπει να κοιτάς μπροστά και όχι πίσω.

– Αν και το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί, έχω την αίσθηση ότι δεν θα συνεχίσει αυτή η ανοδική πορεία. Περισσότεροι καρκίνοι σε νεότερες ηλικίες, περισσότερα αυτοάνοσα και νευροεκφυλιστικές ασθένειες... Ποια είναι η γνώμη σας;

Συνήθως φέρνω το εξής παράδειγμα: ο Αθηναίος πολίτης που έζησε στην Αθήνα τον 4ο αιώνα μ.Χ. με τον Αθηναίο πολίτη τον 14ο αιώνα μ.Χ. ζούσαν στο ίδιο περιβάλλον, στην ίδια καθημερινότητα, με διαφορά 1.000 ετών. Αν κοιτάξουμε τη δική μας ζωή, θα διαπιστώσουμε ότι πριν 20 χρόνια ήταν πολύ διαφορετική. Είμαστε «Αλίκες στη χώρα των θαυμάτων» που τρέχουμε όλο και γρηγορότερα για να παραμείνουμε στην ίδια θέση. Και αυτό είναι εξ ορισμού μια στρεσογόνος διαδικασία.

«ΘΑ ΕΛΕΓΑ ΟΤΙ Η ΓΗΡΑΝΣΗ ΕΡΧΕΤΑΙ ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΝΤΙΚΑΘΙΣΤΟΥΝ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ».

Στη μελέτη για τη μακροβιότητα που σας έλεγα πριν, φάνηκε ότι αυξημένα ποσοστά έχουμε στην ελληνική επαρχία, στην ελληνική ύπαιθρο, η οποία στην Ελλάδα δεν φημίζεται για τα νοσοκομεία της και την προσβασιμότητα σε θέματα υγείας. Αυτό σημαίνει ότι ο υγιεινός τρόπος ζωής συνδράμει περισσότερο από το κοινωνικό κράτος, το όποιο κοινωνικό κράτος έχουν άλλες πόλεις. Οι επιδημιολόγοι προβλέπουν ότι 1 στα 4 παιδάκια που γεννήθηκαν στις αρχές του αιώνα θα φτάσουν και θα ξεπεράσουν τα 100 χρόνια ζωής. Άρα, η τάση είναι να αυξηθεί. Βέβαια, προσέξτε, το περιβάλλον έχει επιβαρυνθεί σχετικά πρόσφατα. Άρα, αυτό ακόμα δεν έχει αποτυπωθεί επί της ουσίας στις στατιστικές μελέτες.

– Ψάχνοντας όλοι το μυστικό για τη μακροζωία διαβάζουμε για διάφορες ουσίες, όπως η γλουταθειόνη και η μετφορμίνη. Τι ακριβώς μπορούν να κάνουν; Έχει νόημα να τις δοκιμάσουμε;

Η γήρανση επιταχύνεται στο τελευταίο μισό της ζωής μας. Εξελικτικά έχουμε φτιαχτεί για να ζούμε 45-50 χρόνια. Περίπου όσο είμαστε παραγωγικά γόνιμοι. Με αυτό τον τρόπο, η φύση προνοεί να μην συσσωρεύουμε βλάβες, ούτως ώστε να μην περάσουμε μεταλλαγμένο γενετικό υλικό στα παιδιά μας. Από κει και μετά, η φύση αδιαφορεί. Δεν θα μας σκοτώσει, απλά θα μας αφήσει στην τύχη μας, δεν θα μας προστατέψει.

Τι κάνουμε λοιπόν εμείς οι ερευνητές; Προσπαθούμε να βρούμε τους μηχανισμούς που μας κρατάνε υγιείς όσο είμαστε ενήλικες και αναπαραγωγικά γόνιμοι, και να τους διατηρήσουμε εν λειτουργία στο τελευταίο μισό της ζωής μας. Αυτοί οι μηχανισμοί είναι δεκάδες. Μιλάμε για τουλάχιστον 60, 70, 80 παράγοντες, μπορεί και παραπάνω. Πρέπει όμως να κάνουμε εξατομικευμένες αναλύσεις, διότι μπορεί να είμαστε και οι δύο στην ίδια βιολογική ηλικία, όμως άλλα πράγματα έχουν αποτυπωθεί σε εσάς, άλλα σε εμένα.

Άρα, θεωρητικά θα έπρεπε να μελετήσω όλους αυτούς τους παράγοντες στο σώμα σας, που δεν μπορώ ακόμα για πρακτικούς λόγους, να εντοπίσω τους 10 παράγοντες στους οποίους υστερείτε και εκεί να στοχεύσω. Όταν μιλάμε για αυτές τις φυσικές ουσίες, εάν υπάρχει εξατομίκευση, ναι, μπορούν να βοηθήσουν. Έχουν επιστημονική βαρύτητα, αλλά δεν σημαίνει εξ ορισμού ότι είναι καλές για όλους.

– Επί της ουσίας, λοιπόν, δεν έχει νόημα να πάρουμε όλοι γλουταθειόνη για μακροζωία.

Όχι. Χρειάζεται μία εξατομικευμένη ανάλυση, η οποία είναι στα σπάργανα αυτή τη στιγμή, για να δούμε ποιοι βιοδείκτες σκοράρουν στον καθένα χειρότερα και ανάλογα να χρησιμοποιήσουμε την κατάλληλη ουσία. Όπως στον καρκίνο του μαστού, για παράδειγμα, πρέπει να ξέρουμε ποιο είναι το προφίλ μεταλλάξεων που έχουμε, για να δώσουμε το κατάλληλο φάρμακο, το ίδιο πρέπει να κάνουμε και στη γήρανση. Και σιγά-σιγά αυτή η προσέγγιση κτίζεται.

– Σε σύγκριση με τον καρκίνο, η τάση της αντιγήρανσης μοιάζει πολυτέλεια, καταλαβαίνω όμως ότι απώτερος στόχος είναι η υγιής γήρανση. Σε ποιο σημείο έχουμε φτάσει στην Ελλάδα; Μπορούμε να μετρήσουμε τη βιολογική μας ηλικία;

Στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών κάνουμε εξατομικευμένες αναλύσεις. Δηλαδή, μπορείτε να πάτε στο Παστέρ, να δώσετε αίμα και να σας μετρήσουν κάποιους δείκτες. Για παράδειγμα, τα τελομερή. Τα τελομερή είναι οι άκρες των χρωμοσωμάτων που προστατεύουν το DNA μας. Κάθε φορά που τα κύτταρα διαιρούνται, ένα κομματάκι από τα τελομερή χάνεται, μέχρις ότου το DNA ξεγυμνώνεται και καταστρέφεται. Σκεφτείτε το σαν πλαστικό προστατευτικό στα κορδόνια των παπουτσιών. Όταν χαλάσει το πλαστικό, θα χαλάσει και το κορδόνι.

Μετρώντας τα τελομερή, μετράμε τι χρόνος έχει καταγραφεί στο DNA και συνεπώς προσδιορίζουμε τη βιολογική μας ηλικία. Και πάλι, όμως. Όταν είχα μετρήσει τα δικά μου τελομερή, είχε βρεθεί ότι η βιολογική μου ηλικία ήταν 10 χρόνια νεότερη από τη χρονολογική. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα ζήσω 10 χρόνια περισσότερο. Σημαίνει μόνο ότι τη δεδομένη στιγμή ήμουν καλά.

– Ποια άλλη ερευνητική δουλειά γίνεται στην Ελλάδα στον τομέα της μακροζωίας;

Η πιο μεγάλη μας ερευνητική δουλειά είναι το πρωτεόσωμα. Για να το εξηγήσω απλά, καθώς μεγαλώνουμε, καταστρέφονται οι πρωτεΐνες μας, γιατί βομβαρδιζόμαστε από οξείδωση, από διάφορα χημικά, το περιβάλλον κ.λπ. Οι πρωτεΐνες αυτές δεν μπορούν να επιδιορθωθούν, άρα πρέπει να απομακρυνθούν. Διότι, όταν έχουμε συσσώρευση κατεστραμμένων πρωτεϊνών, προκαλούνται ασθένειες.

Ο τρόπος που έχει βρει ο οργανισμός να τις απομακρύνει είναι το πρωτεόσωμα. Είναι ένα «βαρέλι», κάτι σαν οικολογικός κάδος, μέσα στο οποίο μπαίνει κατεστραμμένη πρωτεΐνη και μετατρέπεται σε καθαρή. Άρα, όταν το αυτό το «βαρέλι» υπάρχει και λειτουργεί, έχουμε μείωση της συσσώρευσης αυτών των επιβλαβών μορίων. Όμως όσο μεγαλώνουμε, έχουμε λιγότερα και μη λειτουργικά πρωτεοσώματα, παρότι έχουμε ταυτόχρονα αυξημένες βλάβες. Η δουλειά που έχουμε κάνει τα τελευταία 25 χρόνια είναι ότι βρήκαμε τι φταίει και δεν λειτουργεί το πρωτεόσωμα και καταφέραμε να το ενεργοποιήσουμε.

Το ενεργοποιήσαμε γενετικά σε πειραματόζωα και είδαμε ότι αυξήθηκε το προσδόκιμο ζωής, ενώ στη συνέχεια βρήκαμε φυσικές ουσίες που το ενεργοποιούν. Πρόσφατα, χορηγήσαμε αυτές τις ουσίες σε ποντίκια με προδιάθεση για Αλτσχάιμερ και διαπιστώσαμε ότι η συμπτωματολογία καθυστέρησε. Δεν έχουμε φτάσει σε κλινικές μελέτες στον άνθρωπο, αλλά στοχεύουμε στις ασθένειες που σχετίζονται με την τρίτη ηλικία.

– Γίνονται πολλές προσπάθειες αντιγήρανσης με χρήση ουσιών και φαρμάκων. Πώς μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι είναι για το καλό μας; Ότι δεν θα έχουν παρενέργειες κάπου αλλού;

Έχετε δίκιο, δεν το ξέρουμε αυτό. Πάμε λίγο στα τυφλά. Είναι σαν τις παρενέργειες ενός φαρμάκου, που κάτι φτιάχνει, αλλά κάτι άλλο μπορεί να επιβαρύνει. Γι' αυτό δίνουμε έμφαση στις φυσικές ουσίες. Γιατί η φυσική ουσία, στο βαθμό που δεν χορηγήσεις μια τεράστια ποσότητα, εξ ορισμού δεν έχει παρενέργειες. Αν πάρω μια ουσία από το θυμάρι, τη ρίγανη, την κάππαρη, την ελιά, ο ανθρώπινος οργανισμός έχει συμβιώσει μαζί της, ενώ το φάρμακο είναι ένα παρασκεύασμα του ανθρώπου.

«ΕΙΜΑΣΤΕ “ΑΛΙΚΕΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ” ΠΟΥ ΤΡΕΧΟΥΜΕ ΟΛΟ ΚΑΙ ΓΡΗΓΟΡΟΤΕΡΑ ΓΙΑ ΝΑ ΠΑΡΑΜΕΙΝΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΘΕΣΗ».

Επί της ουσίας, τις πιθανές παρενέργειες τις μαθαίνουμε όταν χορηγηθεί σε μερικά εκατομμύρια ανθρώπους για πολλές δεκαετίες. Η κλινική μελέτη πριν από την κυκλοφορία ενός φαρμάκου θα γίνει σε 2-3 χιλιάδες ανθρώπους για έναν χρόνο. Αντικειμενικά, ο αριθμός των ανθρώπων και το χρονικό διάστημα είναι μικρό. Δεν θέλω να πω ότι κοροϊδεύουν οι φαρμακευτικές εταιρείες, απλώς δεν γίνεται αλλιώς, έτσι είναι τα πράγματα. Άρα, γενικά, καλό είναι να δίνουμε προτεραιότητα σε φυσικές ουσίες γιατί είναι πολύ πιο ασφαλείς.

– Βιταμίνες ως συμπληρώματα διατροφής έχει νόημα να παίρνουμε; Κι αν ναι, πώς; Μήπως η χημική επεξεργασία τους μας επιβαρύνει δυνητικά;

Γενικά, πρέπει κανείς να ξεκινάει από τη διατροφή του. Το πρώτο μέλημά μας πρέπει να είναι μια σωστή διατροφή. Αν παρ' όλα αυτά υπάρχει κάποια έλλειψη η οποία επιβαρύνει την υγεία μου, τότε θα απευθυνθώ στο συμπλήρωμα, αφού όμως το έχω διαπιστώσει με εξετάσεις. Αν πρέπει να πάρω μια βιταμίνη, είναι προτιμότερο να επιλέξω μια φυσική βιταμίνη. Και λέγοντας φυσική, εννοώ φυσικά απομονωμένη και παρασκευασμένη με φυσικά συστατικά.

Κάθε βιταμίνη είναι μια χημική ένωση. Αν υπάρχει στη φύση, θα πρέπει να έχει απομονωθεί με συγκεκριμένη μέθοδο. Διαφορετικά, φτιάχνεται τεχνητά στο εργαστήριο. Οι περισσότερες βιταμίνες που διατίθενται στο εμπόριο είναι παρασκευασμένες τεχνητά στο εργαστήριο και δεν είναι φυσικές. Αυτό σημαίνει ότι περιέχουν και τεχνητά, χημικά συστατικά, αλλά όχι ιχνοστοιχεία που βοηθούν στη λειτουργία και την απορρόφησή τους από τον οργανισμό.

Ο καταναλωτής που αναζητά φυσική βιταμίνη πρέπει να διαβάζει προσεκτικά την ετικέτα των συστατικών και να συμβουλεύεται τον φαρμακοποιό του. Δεν λέω ότι βλάπτει να πάρουμε βιταμίνη C για παράδειγμα, αλλά πρέπει να ξέρουμε τη μέγιστη δόση που μας κάνει καλό και να είμαστε σίγουροι ότι τη χρειαζόμαστε.

– Μήπως όλα όσα πρέπει να κάνουμε στο πλαίσιο ενός υγιούς τρόπου ζωής που θα λειτουργήσει προληπτικά στην υγεία μας, μας αγχώνουν περισσότερο αντί να μας βοηθάνε όσο υπόσχονται;

Αν κάθε μέρα μετράμε πόσο νερό πίνουμε, πόσες ώρες κοιμόμαστε, πόσα κιλά είμαστε κ.ο.κ., αυτό ναι, θα μας αγχώσει. Δεν μας χρειάζεται. Θα προτιμούσα να αφήνομαι σε αυτό που μου λέει το σώμα μου. Δηλαδή, πολλές φορές καταλαβαίνουμε πόσο πρέπει να φάμε, αν πρέπει να ξεκουραστούμε, μας μιλάει το σώμα μας. Και κυρίως να προσπαθούμε να είμαστε ο εαυτός μας, όχι αυτό που το κοινωνικό γίγνεσθαι μας επιβάλλει να είμαστε. Αυτό είναι το δύσκολο.

– Τι κάνει ο Στάθης Γκόνος για να διασφαλίσει υγιή γήρανση;

Προσπαθώ να τρώω ισορροπημένα, ώστε να παίρνω όλα τα συστατικά που χρειάζομαι από τη διατροφή. Δεν χρησιμοποιώ συμπληρώματα, παρά μόνο για συγκεκριμένους λόγους. Προσπαθώ κατά το δυνατό η μέρα μου να είναι γεμάτη με πράγματα που μου αρέσουν. Προσπαθώ να είμαι δημιουργικός, να έχω νέα ερεθίσματα και νέες προκλήσεις στη ζωή. Όχι μόνο επαγγελματικά, αλλά στο εύρος των ανθρώπινων δραστηριοτήτων.

«Η ΦΥΣΙΚΗ ΟΥΣΙΑ, ΑΝ ΔΕΝ ΤΗ ΧΟΡΗΓΗΣΕΙΣ ΣΕ ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΠΟΣΟΤΗΤΑ, ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ, ΓΙΑΤΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΧΕΙ ΣΥΜΒΙΩΣΕΙ ΜΑΖΙ ΤΗΣ».

Φροντίζω να τρέφομαι υγιεινά, να μην παίρνω βάρος, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι σε μια ταβέρνα εγώ θα φάω μόνο χόρτα. Χρειαζόμαστε μικρές παρασπονδίες. Μου αρέσουν τα γλυκά. Κάθε βράδυ θα φάω ένα κομμάτι μαύρης σοκολάτας. Κάποια φορά θα φάω και το γαλακτομπούρεκο, αλλά αυτό θα είναι σπάνιο.

Γυμνάζομαι σχεδόν κάθε μέρα. Είναι πολύ σημαντικό, διότι κάνοντας καθιστική ζωή πρέπει να μεταβολίζουμε και να καίμε αυτά που καταναλώνουμε. Δηλαδή, είναι καλύτερο να τρώμε φυσιολογικά και να κάνουμε γυμναστική, παρά να κάνουμε δίαιτα. Θα ήθελα να κοιμάμαι καλύτερα, αλλά για ψυχολογικούς λόγους δεν τα καταφέρνω πάντα. Ξέρω ότι ο μη ποιοτικός ύπνος είναι ο βασικότερος λόγος που επιταχύνει τη δική μου γήρανση.

– Μιλήσατε για παρασπονδίες που μας κάνουν καλό ψυχολογικά. Σε ποιο βαθμό θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν την αρνητική τους επιρροή;

Ο κανόνας είναι το μέτρο. Αν μας αρέσει κάτι, να το κάνουμε, αλλά να αποφεύγουμε την υπερβολή και να μην μας γίνεται συνήθεια. Από όλες τις παρασπονδίες, θεωρώ ότι το αλκοόλ είναι η καλύτερη, αν είσαι από εκείνους που τους χαλαρώνει. Μιλάμε όμως για 1 ποτήρι, όχι παραπάνω.

– Αν υπήρχε ένα και μοναδικό πράγμα που θα μας συμβουλεύατε να κάνουμε για τη μακροζωία, να μην το αμελήσουμε, ποιο θα ήταν;

Θα έδινα έμφαση στον ψυχολογικό παράγοντα και θα έλεγα να γεμίσουμε την καθημερινότητά μας με πράγματα που μας αρέσουν.

Το TEDxAthens Salon «Longevity» θα πραγματοποιηθεί την 1η Οκτωβρίου στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, στην Αθήνα. Πληροφορίες για τη διοργάνωση μπορείτε να βρείτε εδώ.