ΤΙ ΓΥΡΕΥΟΥΝ ΤΡΙΑ ΜΑΥΡΑ ΓΛΥΠΤΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ ΚΠΙΣΝ;

Η Simone Leigh φέρνει τρεις μαύρες μορφές στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, ανοίγοντας έναν διάλογο για τη γυναικεία ταυτότητα, την αντοχή και την πολιτισμική μνήμη.

Η Αγορά στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος σχεδιάστηκε για να σφύζει από ζωή. Αυτή ήταν εξαρχής η σύλληψη του αρχιτέκτονα Renzo Piano – και το βλέπεις να συμβαίνει όλες τις εποχές του χρόνου. Μέχρι το τέλος Οκτωβρίου, αυτός ο υπαίθριος χώρος θα φιλοξενεί τρεις νέες επισκέπτριες: τη Vessel, την Bisi και την Herm, όπως ονομάζονται τα τρία εμβληματικά γλυπτά από μπρούντζο που έχει φιλοτεχνήσει η Simone Leigh.

Όσοι παρακολουθούν τα τεκταινόμενα στον χώρο της τέχνης, ενδέχεται να αναγνωρίζουν το όνομα της διεθνώς καταξιωμένης γλύπτριας, η οποία είναι η πρώτη Αφροαμερικανίδα που εκπροσώπησε τις ΗΠΑ στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2022, κερδίζοντας μάλιστα τον Χρυσό Λέοντα για την καλύτερη συμμετοχή στην έκθεση «Milk of Dreams», για το μνημειακό γλυπτό της Brick House.

Στην τωρινή της έκθεση στην Αθήνα, βέβαια, εκείνο που έχει μεγάλο ενδιαφέρον είναι ότι τα γλυπτά της Simone Leigh θα συνυπάρχουν για μήνες με κόσμο διαφορετικών καταβολών και ηλικιών, που θα έχει φτάσει στο ΚΠΙΣΝ χωρίς απαραίτητα να έχει έρθει για να δει τέχνη, αλλά θα αλληλεπιδράσει ούτως ή άλλως μαζί της.

Ένα από τα γλυπτά της Simone Leigh στην Αγορά του ΚΠΙΣΝ. Φωτογραφία: Γιάννης Κουσκούτης

Η έκθεση έχει τίτλο «Ανατομία της Αρχιτεκτονικής» και τα τρία γλυπτά που την απαρτίζουν είναι χαρακτηριστικά δείγματα της γλυπτικής της Simone Leigh, η οποία συχνά στις συνθέσεις της συνδέει το γυναικείο σώμα με δοχεία χρήσης ή αρχιτεκτονικά στοιχεία, εστιάζοντας με τον τρόπο αυτό το ενδιαφέρον σε παραγνωρισμένες ιστορίες φροντίδας μόχθου ή και κατανάλωσης, ενώ συνάμα διερευνά τη μαύρη γυναικεία ταυτότητα.

Στην παρουσίαση της έκθεσης, η Simone Leigh ανέφερε ότι η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες που πρέπει οπωσδήποτε να γνωρίζει ένας γλύπτης: «Υπάρχει τόση ιστορία και τόση υλική γλώσσα που έχει αναπτυχθεί εδώ στο πέρασμα χιλιετιών! Και είναι πραγματική τιμή να αισθάνομαι ότι η δουλειά μου μπορεί να αποτελεί μέρος αυτού του διαλόγου».

Η Simone Leigh. Φωτογραφία: Paul Mpagi Sepuya

«Βιώνουμε μια πολύ ταραγμένη περίοδο στις Ηνωμένες Πολιτείες αυτή τη στιγμή», πρόσθεσε η δημιουργός. «Και σκεφτόμουν τι σημαίνει η γλυπτική μου ή τι μπορεί να κάνει σε αυτό το πλαίσιο, τι μπορούν να κάνουν οι καλλιτέχνες σε φασιστικές εποχές. Έχω μελετήσει διάφορες στρατηγικές, όπως οι φεμινιστικές στρατηγικές και γενικότερα στρατηγικές Αφροαμερικανών και Τζαμαϊκανών σε τέτοιες περιόδους».

Η Simone Leigh αναφέρθηκε συγκεκριμένα στο μαρονάζ, την πρακτική της φυγής και απόδρασης των σκλάβων από τις φυτείες προς την ελευθερία, υπογραμμίζοντας ότι «καμιά φορά, για να προστατεύσεις τον εαυτό σου, να προχωρήσεις, να συνεχίσεις να εξελίσσεσαι και να πιέζεις προς το μέλλον, χρειάζεται να δουλέψεις υπόγεια. Αυτοί οι άνθρωποι, αφού απέδρασαν, βασίζονταν στην αορατότητά τους για να επιβιώσουν. Η ικανότητά τους να παραμένουν αόρατοι, να μην είναι παρόντες, ήταν αυτό που τους προστάτευε. Για μένα, λοιπόν, είναι τεράστια χαρά στη ζωή μου που μπορώ να κάνω πιο ορατές τις ιστορίες, τις εμπειρίες και τις επιστημολογίες των μαύρων γυναικών».

Άποψη του έργου Herm. Φωτογραφία: Γιάννης Κουσκούτης

«Η Bisi, η Vessel και η Herm στέκονται στο κέντρο της Αγοράς σχηματίζοντας ένα σκαληνό τρίγωνο και δημιουργούν μια δυναμική μεταξύ τους και ταυτόχρονα μια σχέση με όσες και όσους κινούνται και γύρω και ανάμεσά τους», σχολίασε από την πλευρά της η επιμελήτρια Γαβριέλλα Τριανταφύλλη. «Τρεις γυναικείες μορφές στο κέντρο της Αγοράς συνομιλούν δημόσια σε έναν χώρο όπου κάποτε δεν θα τους επιτρεπόταν να μιλήσουν. Η Simone Leigh μας καλεί να ξανασκεφτούμε ποιος έχει δικαίωμα να φαίνεται, ποιο σώμα μιλά και πώς ακούμε αυτό τον λόγο. Δεν μας ζητά απλά να κοιτάξουμε τις μορφές της. Μας προσκαλεί να σταθούμε απέναντί τους. Να σωπάσουμε για λίγο, να αφουγκραστούμε τι γεννά αυτή η συνάντηση με την ορατότητα του άλλου. Ακόμα, μας καλεί να αναλογιστούμε πώς κατοικούμε τα δικά μας σώματα, πώς τα δικά μας σώματα τα ίδια μπορούν να γίνουν μνημεία αντοχής, επιμονής και συνέχειας».

Η Αγορά στο ΚΠΙΣΝ, με τα γλυπτά της Simone Leigh. Φωτογραφία: Γιάννης Κουσκούτης

Δουλεμένα πρώτα σε πραγματικές διαστάσεις σε πηλό, τα γλυπτά της Simone Leigh χυτεύονται στη συνέχεια σε μπρούτζο, ενώ το μαύρο χρώμα στην επιφάνειά τους οφείλεται σε μια ειδική επίστρωση με κερί.

Άποψη του έργου Vessel. Φωτογραφία: Γιάννης Κουσκούτης

«Ο μπρούτζος, ένα υλικό με βαρύτητα, διάρκεια και μνήμη, στα χέρια της Simone Leigh γίνεται φορέας αφήγησης και ζωής», εξήγησε η Γαβριέλλα Τριανταφύλλη. «Είναι σαν να αγγίζεις σάρκα, όχι μέταλλο. Και έτσι τα έργα της είναι επιβλητικά και ταυτόχρονα συγκινητικά ανθρώπινα. Δεν μας αφηγούνται απλώς ιστορίες, στέκονται μπροστά μας ως ζωντανές παρουσίες. Η αρχιτεκτονική γίνεται σώμα και το σώμα γίνεται μνήμη».

Στο έργο Bisi, ο κορμός μιας γυναίκας αναδύεται από μια φούστα σαν σπηλιά, που η δημιουργός έχει κάνει τόσο μεγάλη ώστε να τη χωράει όπως είπε, σαν καταφύγιο που προσφέρει προστασία, αλλά και σαν συμβολική μήτρα που παραπέμπει στην ανατροφή και στη φροντίδα.

Η Simone Leigh παρουσιάζοντας το έργο Bisi. Φωτογραφία: Πάρης Κορμαρής

Στο έργο Vessel, ένα από τα στοιχεία που τραβούν την προσοχή είναι τα μαλλιά, φορμαρισμένα σε ένα εντυπωσιακό κοντό καρέ κούρεμα με αφέλειες και καμπυλωτές προς τα έξω άκρες, στιλ που κυριαρχούσε κατά τη δεκαετία του 1960. H Simone Leigh τo χρησιμοποιεί για πρώτη φορά, εμπλουτίζοντας έτσι το ενδιαφέρον της για την ιστορία των χτενισμάτων και την πολιτιστική τους σημασία.

Το τρίτο γλυπτό παραπέμπει στις Ερμές, τα αρχαιοελληνικά αγάλματα που τοποθετούνταν ως προστατευτικά σε σταυροδρόμια, ως σύμβολα οριοθέτησης ακίνητης περιουσίας, σε τάφους και σε άλλους δημόσιους χώρους. Οι παραδοσιακές Ερμές αποτελούνταν από έναν ανδρικό κορμό πάνω σε ορθογώνια κολόνα η οποία, συχνά, είχε και ανάγλυφα ανδρικά γεννητικά όργανα. Στο Herm της Simone Leigh, βέβαια, κυριαρχεί το θηλυκό στοιχείο, τόσο στον κορμό όσο και στη βάση.

«Τι ευτυχής συγκυρία να έχουμε μια σύγχρονη ρωμαϊκή στήλη εδώ, στην καρδιά της Αγοράς», σχολίασε η επιμελήτρια. «Ένα σώμα-στήλη, αρχαϊκό και προστατευτικό, που όμως διατηρεί ολοζώντανα τα θηλυκά του χαρακτηριστικά. Ένα πόδι ξεπροβάλλει πίσω, μία σχισμή μπροστά».

Η έκθεση «Ανατομία της Αρχιτεκτονικής» της Simone Leigh θα παραμείνει στην Αγορά του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος έως τις 31 Οκτωβρίου 2025.