ΜΕ ΠΟΙΟΝ ΤΡΟΠΟ ΕΓΙΝΕ Η ΣΟΥΗΔΙΑ ΜΙΑ SMOKE-FREE ΧΩΡΑ;

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, μόνο το 4,5% των Σουηδών καπνίζει σήμερα – και έχει σίγουρα νόημα να μάθουμε πώς ακριβώς έγινε αυτό και τι πραγματικά σημαίνει.

Την ώρα που η χώρα μας κατέχει το αρνητικό πανευρωπαϊκό ρεκόρ στο κάπνισμα (οι Ελληνίδες άνω των 15 ετών, συγκεκριμένα, καπνίζουν σε ποσοστό 32%, σύμφωνα με τα νεότερα δεδομένα της Eurostat για το έτος 2023), η Σουηδία δείχνει να μας βάζει τα γυαλιά. Όπως ανακοίνωσε πριν από μερικούς μήνες η Σουηδική Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας, η χώρα χαρακτηρίζεται επίσημα «smoke-free», με το ποσοστό των Σουηδών άνω των 16 ετών που καπνίζουν οριακά να φτάνει το 4,5%.

Πρόκειται για ένα «ιστορικό χαμηλό» της σκανδιναβικής χώρας, το οποίο επιτεύχθηκε 15 χρόνια νωρίτερα από τον στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κι ενώ τα υπόλοιπα κράτη-μέλη απέχουν από αυτόν παρασάγγας.

Την ακολουθούν η Ολλανδία, η Δανία και η Φινλανδία, με αρκετά μεγαλύτερα ποσοστά, ενώ η Ελλάδα βρίσκεται σε μία από τις τελευταίες θέσεις, μαζί με την Κροατία, τη Λιθουανία και τη Λετονία, με το συνολικό ποσοστό για άνδρες και γυναίκες να φτάνει το 36%. Στη χειρότερη θέση βρίσκεται η Βουλγαρία, όπου καπνιστές είναι περίπου ένας στους δύο κατοίκους (49%).

Συνολικά, τα ποσοστά καπνιστών στην Ευρώπη είναι πέντε φορές υψηλότερα από αυτά της Σουηδίας (24%). Παρόλο που το ουσιαστικό αποτέλεσμα αυτής της επιτυχίας θα πρέπει να είναι το τεράστιο όφελος για την υγεία των Σουηδών –και δευτερεύοντως για το σύστημα υγείας της χώρας–, έχει σημασία να εστιάσουμε στο πώς κατάφερε η χώρα να χαρακτηριστεί smoke-free, σε ποσοστό μάλιστα μικρότερο από το παγκόσμιο σημείο αναφοράς του 5%, αλλά και τι ακριβώς σημαίνει αυτός ο όρος.

Η Σουηδία τα κατάφερε προωθώντας ασφαλέστερες εναλλακτικές αντί του τσιγάρου

Καταρχάς, πρέπει να ξεκαθαριστεί το εξής: smoke-free για τη Σουηδία δεν σημαίνει nicotine-free. Η Σουηδία, δηλαδή, δεν το έκοψε «μαχαίρι». Η μεγάλη επιτυχία της χώρας είναι αποτέλεσμα της πολιτικής πρωτοβουλίας για «ασφαλέστερες εναλλακτικές λύσεις αντί του τσιγάρου».

Πινακίδα στη Σουηδία που απαγορεύει κάθε μορφή καπνίσματος. iStock

Ο Dr. Delon Human, επικεφαλής της πρωτοβουλίας Smoke Free Sweden, δήλωσε: «Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, σχεδόν οι μισοί Σουηδοί άνδρες κάπνιζαν. Εισάγοντας στην αγορά και ενθαρρύνοντας τη χρήση εναλλακτικών προϊόντων νικοτίνης, όπως τα σακουλάκια νικοτίνης, το snus και τα ατμιστικά, η Σουηδία άνοιξε έναν σαφή δρόμο για μια κοινωνία χωρίς καπνό, προστατεύοντας παράλληλα τη δημόσια υγεία.

»Οι Σουηδοί, λοιπόν, θα πρέπει να αποτελέσουν φάρο ελπίδας για τον υπόλοιπο κόσμο και η επιτυχία αυτή θα πρέπει να λειτουργήσει ως εμπνευσμένη απόδειξη ότι μια ρεαλιστική, ευφυής προσέγγιση μπορεί να προσφέρει εντυπωσιακά οφέλη για τη δημόσια υγεία και να σώσει ζωές».

Η ΣΟΥΗΔΙΑ ΕΓΙΝΕ SMOKE-FREE ΕΝΘΑΡΡΥΝΟΝΤΑΣ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΝΟΜΙΜΩΝ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΝΙΚΟΤΙΝΗΣ.

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά, το συνολικό ποσοστό των ενηλικών που ζει στη Σουηδία και καπνίζει –συμπεριλαμβανομένων των μεταναστών– αγγίζει το 5,3%. Τα στοιχεία της έρευνας έδειξαν ότι άτομα που γεννήθηκαν σε άλλα μέρη της Ευρώπης θα είχαν τρεις φορές παραπάνω πιθανότητες να καπνίζουν αν δεν είχαν μετακομίσει στη Σουηδία.

Ο Dr. Anders Milton, γιατρός και πρώην πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του σουηδικού Ιατρικού Συλλόγου σημειώνει: «Το κλειδί για την επιτυχία της Σουηδίας είναι η ρεαλιστική της εστίαση στη μείωση της βλάβης και όχι στην απαγόρευση. Ένα ευρύ φάσμα ασφαλέστερων προϊόντων νικοτίνης, με ποικιλία περιεκτικοτήτων και γεύσεων, είναι νόμιμα διαθέσιμο τόσο στο διαδίκτυο όσο και στα καταστήματα, με την υποστήριξη διαφημίσεων οι οποίες ευαισθητοποιούν το κοινό και ενθαρρύνουν την κατανάλωση.

»Η σουηδική κυβέρνηση εφαρμόζει επίσης έναν αναλογικό φόρο κατανάλωσης, διατηρώντας τα προϊόντα χωρίς καπνό πιο προσιτά από τα τσιγάρα. Αυτή η φορολογική πολιτική, σε συνδυασμό με τις εκστρατείες δημόσιας εκπαίδευσης, έχει δώσει τη δυνατότητα στους Σουηδούς καταναλωτές να κάνουν πιο υγιεινές επιλογές και έχει συμβάλει στον ηγετικό ρόλο της χώρας στη μείωση της βλάβης από τον καπνό».

Μειωμένη βλάβη, βέβαια, δεν σημαίνει καθόλου βλάβη

Τα επίσημα στοιχεία της Σουηδικής Υπηρεσίας Δημόσιας Υγείας αναφέρουν ότι τα οφέλη της στρατηγικής αυτής είναι ήδη εμφανή: η χώρα έχει το χαμηλότερο ποσοστό ασθενειών που σχετίζονται με τον καπνό στην ΕΕ και 41% χαμηλότερη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου από άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Σακουλάκια νικοτίνης, που τοποθετούνται κάτω από το χείλος και απελευθερώνουν νικοτίνη χωρίς καύση. iStock

Δεν είναι, λοιπόν, τυχαίο που ο Dr. Human καλεί «όλες τις χώρες να επαναξιολογήσουν τις στρατηγικές τους για τον έλεγχο του καπνού και να υιοθετήσουν τη μείωση της βλάβης ως κεντρικό πυλώνα στην καταπολέμηση του καπνίσματος. Το καθεστώς απαλλαγής από τον καπνό στη Σουηδία θα πρέπει να αποτελέσει αφύπνιση για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε όλο τον κόσμο: οι προοδευτικές, επιστημονικά τεκμηριωμένες πολιτικές για τις εναλλακτικές λύσεις νικοτίνης μπορούν να γράψουν ιστορία στο κάπνισμα χωρίς να θυσιάσουν τους στόχους δημόσιας υγείας».

Βέβαια, δεν συμφωνούν όλοι οι επιστήμονες. Δεν είναι λίγες οι μελέτες που τονίζουν ότι δεν είναι όλες οι εναλλακτικές της νικοτίνης ασφαλείς. Λιγότερο επιβλαβείς από τα παραδοσιακά τσιγάρα μπορεί, αλλά το πόσο ασφαλείς γενικά είναι έχει να κάνει με τα συνολικά συστατικά τους και τη χρήση που γίνεται από τους καπνιστές. Πολύ συχνά, κατά την επιλογή ενός καπνιστικού προϊόντος οι χρήστες δεν μπορούν να αξιολογήσουν πόσο ασφαλές είναι.

Όπως χαρακτηριστικά έχει αναφέρει στο ΟW η πνευμονολόγος Δρ Δήμητρα Μπουσίου αναφερόμενη συγκεκριμένα στο ηλεκτρονικό τσιγάρο, «υπάρχει η εσφαλμένη, μα τεχνηέντως διαμορφωμένη αντίληψη περί μειωμένης βλάβης του ηλεκτρονικού τσιγάρου. Όμως, μειωμένο φορτίο, χαμηλότερες εκπομπές σωματιδίων και μικρότερη έκθεση δεν σημαίνει μειωμένη βλάβη». Εξήγησε ότι αυτό μπορεί να περιέχει πλήθος τοξικών χημικών ουσιών που μπορεί να έχουν δυσμενείς συνέπειες στην υγεία, ενώ την ίδια ώρα η εξάρτηση από τη νικοτίνη παραμένει.

Στόχος, λοιπόν, θα πρέπει πάντα να είναι η πλήρης διακοπή του καπνίσματος και η οριστική αποχή από τη νικοτίνη, μια σοβαρά εθιστική ουσία με επιβλαβείς συνέπειες για την υγεία.