ΟΙΝΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΕ ΑΧΑΪΑ ΚΑΙ ΒΟΡΕΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ: ΟΛΑ ΟΣΑ ΕΙΔΑΜΕ ΚΑΙ ΔΟΚΙΜΑΣΑΜΕ ΣΕ 5 ΚΤΗΜΑΤΑ

Πώς ένα οινικό οδοιπορικό στις ρίζες του ελληνικού κρασιού μεταμορφώνεται σε μια υπέροχη και μεστή πολιτισμική εμπειρία, ανοιχτή σε όλους.

Μου αρέσει να βγαίνω για ένα κρασί μετά τη δουλειά, να συνοδεύω με αυτό φαγητό (ποτέ δεν έπιασε σε μένα η τάση που προτείνει μπίρα ή κοκτέιλ!), ή να ανοίγω ένα μπουκάλι στο σπίτι, κατά προτίμηση λευκό. Βέβαια, δεν είναι μόνο αυτή η «γευστική» απάντηση που θα σκεφτόμουν στην ερώτηση αν με ρωτούσαν τι με τραβάει στο κρασί. Θα έλεγα ότι με ελκύει η τέχνη και η γνώση που κρύβονται πίσω από αυτό, οι συμβολισμοί και η δύναμή του να φέρνει τους ανθρώπους κοντά και να τους «λύνει» ώστε να μοιράζονται κουβέντες, εξομολογήσεις και γέλιο.

Άρχισα να πηγαίνω στα πρώτα wine bars που ξεφύτρωσαν στην Αθήνα το 2008 και να φτιάχνω το δικό μου… database με ποικιλίες ελληνικές και ξένες, μικρούς και μεγάλους παραγωγούς, και σομελιέ που μπορούσα να εμπιστευτώ για να με καθοδηγήσουν στην εξερεύνηση αυτού του ευλογημένου προϊόντος. Ζήλευα τους συναδέλφους που έγραφαν για τη γεύση και το ποτό, ταξιδεύοντας στην Ελλάδα και το εξωτερικό για να δοκιμάσουν κρασιά.

Μέχρι που πολύ πρόσφατα είχα κι εγώ την ευκαιρία να κάνω ένα τέτοιο ταξίδι: δέχτηκα περιχαρής μια πρόσκληση να επισκεφτώ πέντε οινοποιεία στην Αχαΐα και τη Βόρεια Πελοπόννησο. Έχοντας ακόμα στο στόμα τη γεύση του Αγιωργίτικου, της αυτόχθονης ερυθρής ποικιλίας που είναι ο πρεσβευτής των αμπελώνων της Νεμέας, προσκαλώ και σένα σε μια διαδρομή οινοτουρισμού σε αυτούς τους δύο οινικούς προορισμούς, από τους σημαντικότερους της χώρας.

Οίνος ευφραίνει (τουριστικήν) καρδίαν

Αυτό το ταξίδι έγινε στο πλαίσιο της ανάδειξης του ελληνικού οινοτουρισμού, μιας δράσης που υλοποιείται μέσα από το διατοπικό σχέδιο συνεργασίας «Οργάνωση και Προβολή Οινοτουρισμού» με τη συμμετοχή 22 αναπτυξιακών εταιρειών της χώρας. Στόχος να αναδειχθεί το οινικό απόθεμα, η γαστρονομία, η πολιτιστική κληρονομιά και οι βιώσιμες πρακτικές που εφαρμόζονται σήμερα στους επισκέψιμους αμπελώνες και οινοποιεία.

«Ο οινοτουρισμός έχει τεράστια δυναμική», μου λέει η Ηρώ Τσιμπρή, Γενική Διευθύντρια της Αναπτυξιακής Εταιρείας Αχαΐας και Αντιπρόεδρος της ELARD (Ένωση Ευρωπαϊκού Δικτύου LEADER για την Ανάπτυξη του Αγροτικού Χώρου), η οποία είναι υπεύθυνη για τα προγράμματα ανάδειξης του οινοτουρισμού και μας απηύθυνε αυτή την πρόσκληση για να γνωρίσουμε από κοντά τον οινικό πλούτο της περιοχής.

Καθώς πίνουμε μια πλούσια Κυδωνίτσα στο Κτήμα Παλυβού, η κ. Τσιμπρή μου εξηγεί ότι «ο οινοτουρισμός είναι μια μορφή ταξιδιού που ενισχύει την τοπική οικονομία, αλλά κυρίως δημιουργεί δεσμούς ανάμεσα στον επισκέπτη και τον τόπο». Θεωρεί ότι γύρω από τον οινοτουρισμό αρχίζει να χτίζεται μια νέα, πολλαπλά δυναμική κουλτούρα: «Τα οινοποιεία δημιουργούν ένα τουριστικό ρεύμα και ουσιαστικά ένα νέο τουριστικό προϊόν. Είναι ένας λόγος για να επισκεφτεί κάποιος μια περιοχή όπως η Νεμέα, στην οποία ίσως να μην πήγαινε αλλιώς. Άρα, δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας και συμβάλλουν στο να γυρίσει κόσμος και να μείνει εδώ», συμπληρώνει.

Καταλαβαίνω ότι ο οινοτουρισμός αποτελεί μια ολοκληρωμένη εμπειρία ταξιδιού. Για να είναι ελκυστική, χρειάζεται να πλαισιώνεται από υψηλού επιπέδου φιλοξενία, δραστηριότητες και σύνδεση με τις ντόπιες γεύσεις, που θα πείσουν τον Έλληνα και ξένο επισκέπτη να μείνει παραπάνω.

Κάπως έτσι έζησα εγώ αυτή την εμπειρία. Έμεινα σε ένα ευρύχωρο δωμάτιο του ολοκαίνουργιου, σύγχρονης αισθητικής ξενοδοχείου Terra Vinum. Έφαγα αξέχαστα στο εστιατόριο 17 Χωριά, όπου θα πήγαινα οποιαδήποτε μέρα αυθημερόν κάνοντας τη δίωρη διαδρομή από την Αθήνα μόνο και μόνο για να ξαναφάω το θεϊκό πιάτο με τυρί φλαμπουρίτσα, τσιγαριαστά χόρτα και λουκάνικο. Περπάτησα στον αρχαιολογικό ναό του Δία στη Νεμέα, όπου πραγματοποιούνταν στην αρχαιότητα τα Νέμεα, αθλητικοί αγώνες που αναβιώνουν  σήμερα κάθε τέσσερα χρόνια. Και, φυσικά, γνώρισα από κοντά τους ανθρώπους των τοπικών οινοποιείων, που είναι αφοσιωμένοι στην τέχνη του κρασιού.

Κτήμα Σκούρα

Κτήμα Σκούρα: Συνύπαρξη κρασιού και τέχνης

Στο Κτήμα Σκούρα, έργα Ελλήνων καλλιτεχνών –από τον Πρώτο Κλαδευτή του Θοδωρή Δασκαλάκη έως τις Τέσσερις Εποχές του Γιώργου Ζογγολόπουλου– κοσμούν την είσοδο, το μπιστρό και τη βεράντα με φόντο τον αμπελώνα. Η Στέλλα Σκούρα, κόρη του οινοποιού Γιώργου Σκούρα, είναι η ξεναγός μας και η ζωντανή φωνή μιας οικογενειακής παράδοσης που ξεκίνησε το 1986 σε ένα μικρό χωριό έξω από το Άργος. Μας μιλάει με πάθος για τον πατέρα της, που σπούδασε οινολογία στη Βουργουνδία, δούλεψε σε οινοποιεία της Γαλλίας και επέστρεψε για να φτιάξει το δικό του δημιούργημα ριζωμένο στον ελληνικό αμπελώνα. Από τότε, ο Μέγας Οίνος, το πρώτο κρασί του κτήματος, παραμένει η εμβληματική ετικέτα και το σύμβολο μιας φιλοσοφίας που σέβεται τον χρόνο και την εξέλιξη.

Καθώς περπατάμε στις σύγχρονες εγκαταστάσεις του οινοποιείου, που βρίσκεται από το 2004 στο Μαλανδρένι, η Στέλλα μας εξηγεί ότι η Νεμέα χωρίζεται σε τρεις ζώνες, πεδινή, ημιορεινή και ορεινή, κάτι που δίνει κρασιά με εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα. Οι ποικιλίες που καλλιεργούν είναι γηγενείς και διεθνείς: Αγιωργίτικο, Μαυροφίλερο, Μαλαγουζιά, Viognier, Syrah, Cabernet Sauvignon και Μαυρόστυφο, μια «αναστημένη» τοπική ποικιλία. Οι ετικέτες φτάνουν τις 18: από τις πιο χαρακτηριστικές είναι η φρέσκια και αρωματική Μαντινεία από Μοσχοφίλερο (ήταν η άκρως ευχάριστη εισαγωγή της οινογνωσίας μας), οι Άκρες, μια value-for-money ετικέτα για καθημερινή κατανάλωση, το Σύνορο, ένα μαεστρικό χαρμάνι Cabernet Franc, Merlot και Αγιωργίτικου που ωριμάζει για 13 μήνες σε δρύινα βαρέλια, το ροζέ Πέπλο, που μου μύρισε λουκούμι τριαντάφυλλο, και ο συλλεκτικός Λαβύρινθος, που φιλοξενεί ποσότητες από τις σοδειές μιας άλλης εμβληματικής ετικέτας του Κτήματος, του Μέγα Οίνου, από το 1999 έως σήμερα.

Στην περιήγηση που μας έκανε η Στέλλα είδαμε τις 110 ανοξείδωτες δεξαμενές, βαρέλια από γαλλική δρυ που αλλάζουν κάθε τρεις χρήσεις («Γιατί το ξύλο, που είναι πορώδες, αφήνει να μπει περισσότερο οξυγόνο αλλάζοντας τον χαρακτήρα του κρασιού», μας εξηγεί), αμφορείς που παραπέμπουν στην αρχαία ελληνική οινοποιία, αλλά και το βιδωτό πώμα που χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά το 2001 από το Κτήμα Σκούρα.

Σήμερα, πάνω από το 40% της παραγωγής του Κτήματος εξάγεται, με κύρια αγορά τις ΗΠΑ, επιβεβαιώνοντας ότι τα ελληνικά κρασιά μπορούν να σταθούν με αυτοπεποίθηση δίπλα στα διεθνή. Το οινοποιείο είναι ανοιχτό στο κοινό όλες τις μέρες εκτός Κυριακής και αργιών, και παίρνει μέρος στις Μεγάλες Μέρες Νεμέας, το ετήσιο οινικό φεστιβάλ που είναι αφιερωμένο στο Αγιωργίτικο.

Κτήμα Παλυβού: Οινικό ταξίδι σ’ ένα βαγόνι τρένου

Στην καρδιά της μεγαλύτερης ενιαίας αμπελουργικής ζώνης της Ελλάδας και των Βαλκανίων, 800 μέτρα από τον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Νεμέας, βρίσκεται αυτό το οικογενειακό οινοποιείο, που εδώ και τριάντα χρόνια γράφει το δικό του κεφάλαιο στο ελληνικό κρασί. Πάνω από έναν ιδιόκτητο αμπελώνα 500 στρεμμάτων, επιβιβαστήκαμε σε ένα παλιό βαγόνι τρένου το οποίο έχει μεταμορφωθεί σε χώρο οινογνωσίας. Το Κτήμα Παλυβού έχει ως βάση το Αγιωργίτικο, αλλά φιλοξενεί και άλλες ποικιλίες, ελληνικές και διεθνείς, που καλλιεργούνται με βιολογικές και βιοδυναμικές μεθόδους.

Ξεκινήσαμε να δοκιμάζουμε την γκάμα του Κτήματος από το Διάσελο Κυδωνίτσα. Ήταν μια αποκάλυψη. Η σπάνια ποικιλία της Κυδωνίτσας από τη νότια Πελοπόννησο είχε σχεδόν χαθεί, αλλά πλέον έχει επιστρέψει δυνατά: η συγκεκριμένη ετικέτα είναι ένα γαστρονομικό κρασί, με γεμάτο σώμα, λευκά άνθη στη μύτη και γεύσεις νεκταρινιού, ροδάκινου και ψητού κυδωνιού, ισορροπημένη οξύτητα και μακριά βελούδινη επίγευση. Από τα κόκκινα ξεχώρισα το Κτήμα Παλυβού Νεμέα και το Ammos Terra Leone, που εκφράζουν δύο διαφορετικά πρόσωπα του Αγιωργίτικου. Το πρώτο είναι πιο φρέσκο, γεμάτο βύσσινα και κεράσια, ενώ το δεύτερο πιο βαθύ, με 14 μήνες παλαίωση (70% σε γαλλική δρυ και 30% σε πήλινους αμφορείς).

Κάθε χρόνο, το Κτήμα Παλυβού παράγει 300.000 φιάλες, εκ των οποίων το 40% ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο, από τη Γερμανία και την Ολλανδία μέχρι τον Καναδά και τις ΗΠΑ. Οι επισκέψεις γίνονται όλο τον χρόνο, με ώρες λειτουργίας διαφοροποιημένες ανά εποχή – αξίζει πραγματικά να επιβιβαστείς στο Palivou Wine Train!

Κτήμα Μέγα Σπήλαιο: Οινοποιία με τη σοφία των μοναχών

Η διαδρομή ως το Μέγα Σπήλαιο είναι μοναδική εμπειρία. Στην καρδιά του Γεωπάρκου Χελμού-Βουραϊκού στη Βόρεια Πελοπόννησο, που ανήκει στο δίκτυο παγκόσμιων γεωπάρκων της UNESCO, ανάμεσα σε ψηλές κορυφές και απόκρημνες χαράδρες, στα 700 μέτρα υψόμετρο, το οινοποιείο αιωρείται ανάμεσα στη γη και τον ουρανό πάνω από τον Βουραϊκό.

Κάποτε ήταν το μετόχι της ιστορικής Μονής του Μεγάλου Σπηλαίου. Οι μοναχοί ξεκίνησαν να καλλιεργούν αμπέλια τον 16ο αιώνα, φτιάχνοντας κρασί για τη θεία κοινωνία, αλλά και για τους ταξιδιώτες που αναζητούσαν ξεκούραση και φιλοξενία. Σήμερα, η ιστορία συνεχίζεται χάρη στα αδέρφια Αναστασίου, ιδιοκτήτες της οινοποιίας Cavino, που το 1999 ανέλαβαν να αναβιώσουν τον χώρο.

Κτήμα Μέγα Σπήλαιο

Ο Σπύρος Λεμάνης, υπεύθυνος οινοτουρισμού, αναφέρει ότι το μικροκλίμα, προστατευμένο από βραχώδεις όγκους, είναι ιδανικό για την αμπελοκαλλιέργεια, κάτι που οι παλιοί γνώριζαν εμπειρικά, αλλά σήμερα αποδεικνύεται και επιστημονικά. Το Μέγα Σπήλαιο λειτουργεί ως μπουτίκ οινοποιείο, με 350 στρέμματα αμπελώνων βιολογικής καλλιέργειας και παραγωγή περίπου 300.000 φιαλών ετησίως. Τα τελευταία τρία χρόνια γίνονται πειραματικές οινοποιήσεις με τον τρόπο των μοναχών και με τις ποικιλίες Μαυροδάφνη και Ασύρτικο. Η ωρίμανση γίνεται σε βαρέλια γαλλικής δρυός εξαιρετικής ποιότητας, που κατασκευάζονται στο πέτρινο οινοποιείο, και αμφορείς από άργιλο Τοσκάνης.

Ο κ. Λεμάνης μου εξηγεί πως κάθε χρόνο δημιουργούνται διαφορετικά, premium χαρμάνια, γιατί κάθε αμφορέας εξελίσσει το κρασί με τον δικό του τρόπο: «Είναι σαν τα δίδυμα. Μοιάζουν, αλλά δεν είναι ποτέ ίδια», μου λέει χαρακτηριστικά. Το ερυθρό με Μαυροδάφνη που δοκίμασα ήταν γήινο, βαθύ και ζωντανό, σαν να εμπεριείχε μέσα το τοπίο που το γέννησε, αποδεικνύοντας ότι το κρασί είναι μια πράξη πίστης στη γη, στον χρόνο και στη γνώση που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά.

Το Κτήμα Μέγα Σπήλαιο είναι επισκέψιμο όλο τον χρόνο, από Τετάρτη έως Κυριακή, συμμετέχει σε πολλές δράσεις, όπως οι Ανοιχτές Πόρτες, ενώ με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Οινοτουρισμού στις 9 Νοεμβρίου διοργανώνει ειδικό masterclass οινογνωσίας με ελεύθερη είσοδο για τους 25 πρώτους επισκέπτες.

Κτήμα Σεμέλη: Ένα «παλάτι» για το Αγιωργίτικο

«Εδώ στο Κούτσι, το Αγιωργίτικο είναι βασιλιάς», μου λέει ο Γιάννης Φλεριανός, οινολόγος και οινοποιός του Κτήματος Σεμέλη. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 500 μέτρων, με θέα τον Κορινθιακό κόλπο, σε έδαφος πλούσιο σε ανθρακικό ασβέστιο, που χαρίζει καλύτερη ωρίμανση στα κόκκινα, και σε τέσσερα επίπεδα, ώστε το κρασί να κυλά με τη βαρύτητα και όχι με αντλίες, μια επιλογή που εξασφαλίζει πιο ήπια επεξεργασία και σταθερή ποιότητα. Ο τρύγος γίνεται αποκλειστικά με το χέρι, τα σταφύλια τοποθετούνται σε τελάρα 17 κιλών, ψύχονται πριν από τη ζύμωση και προστατεύονται με ξηρό διοξείδιο για να αποφεύγεται η οξείδωση.

Κτήμα Σεμέλη

Δοκιμάζω τη Μαντινεία με τα φίνα λουλουδάτα αρώματα και τη Thea Μαντινεία με τα αρώματα εξωτικών φρούτων, που μου αποκαλύπτουν δύο διαφορετικές όψεις του Μοσχοφίλερου, καθώς και τη Μαλαγουζιά, που είναι πληθωρική, αρωματική και στιβαρή. Στο κελάρι κατεβαίνω για Αγιωργίτικο: ξεκινάω με το Nemea Reserve, μια βελούδινη έκφραση της ποικιλίας, συνεχίζω με το Κτήμα Σεμέλη, που περιέχει κάθε χρονιά μια μυστική αναλογία από ποικιλίες Αγιωργίτικου, Syrah, Merlot και Cabernet Sauvignon, ενώ βραβεύτηκε στο φετινό Berliner Wine Trophy, και καταλήγω στο Espera με λιαστό Αγιωργίτικο, που με γοητεύει με τη φυσική γλυκάδα και το βάθος του. Ανάμεσα στις πολλές… γουλιές, ο κ. Φλεριανός μιλάει με περηφάνια για τις καινοτομίες του Κτήματος: για τις χαμηλής περιεκτικότητας αλκοόλ (6%) ετικέτες που εναρμονίζονται με τη διεθνή τάση No/Lo και για τις βιώσιμες πρακτικές, όπως η επαναχρησιμοποίηση του νερού, η πιστοποίηση ουδέτερου ανθρακικού αποτυπώματος και η ενεργή στήριξη της τοπικής κοινότητας. Σημειώνει επίσης ότι το 20% της παραγωγής του Κτήματος εξάγεται σε Κεντρική Ευρώπη, ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο.

Το Κτήμα Σεμέλη έχει σχεδιάσει προσεκτικά διαφορετικές εμπειρίες οινοτουρισμού: καθημερινές προγραμματισμένες οινογνωσίες στη μεγάλη αίθουσα, ιδιωτικές οινογνωσίες στο κελάρι αλλά και κάθετες δοκιμές (όπου δοκιμάζεις την ίδια ετικέτα από την πιο πρόσφατη στην παλαιότερη εσοδεία). Διατίθενται επίσης δέκα δωμάτια, με θέα στον αμπελώνα και εξωτερική πισίνα, όπου κάποια στιγμή σκέφτηκα πονηρά ότι θα ήθελα να με ξεχάσει η ομάδα του δημοσιογραφικού ταξιδιού – κάτι σαν «Μόνη στο οινοποιείο»!

Achaia Clauss: Η εξέλιξη της πρώτης ελληνικής οινοποιίας

Στην κορυφή του λόφου πάνω από την Πάτρα, η Achaia Clauss μοιάζει με ζωντανό μουσείο, με πέτρινα κτίρια και δρύινα βαρέλια του 19ου αιώνα αφιερωμένα σε προσωπικότητες όπως η Πριγκίπισσα Σίσι, ο Πρίγκιπας Αλβέρτος και η Νάντια Κομανέτσι – ανάμεσά τους και ένα βαρέλι του 1873 που δεν έχει ανοιχτεί ποτέ.

Ο Γερμανός Gustav Clauss ίδρυσε το οινοποιείο το 1861 και δημιούργησε την περίφημη Μαυροδάφνη Πατρών με τη συνταγή με τον αριθμό 601 να σώζεται μέχρι σήμερα – θυμάμαι συγκινημένη ότι ένα ποτήρι απ’ αυτή τη Μαυροδάφνη υπήρχε πάντα στο οικογενειακό μας τραπέζι, γιατί άρεσε πολύ στον πατέρα μου… Σήμερα, κάτω από την «ομπρέλα» του Haus of Clauss βρίσκονται τρεις ετικέτες: η Achaia Clauss, οι Αμπελώνες Αντωνόπουλου και το premium Castro Clauss.

Κατεβαίνουμε στο κελάρι, που είναι χαρακτηρισμένο ως καταφύγιο: οι πλαγιαστά τοποθετημένες φιάλες φιλοξενούνται σε θερμοκρασία 13–14°C, με 70–75% υγρασία. Εδώ υπάρχουν σπάνιες παρτίδες και πειραματικές οινοποιήσεις «χαμηλής, ήπιας παρέμβασης» για να επιμηκύνεται η ζωή του κρασιού. Δοκιμάζουμε τρία κρασιά: τον Παύλο των Αμπελώνων Αντωνόπουλου, μια σπάνια, ζακυνθινή λευκή ποικιλία που αφήνει μια αμυδρή αλατότητα, καθώς και μια κομψή ροζέ Μαυροδάφνη και ένα γεμάτο μαύρα φρούτα Syrah του Castro Clauss, που όπως θα διαπίστωνα αργότερα μπορείς να τα βρεις μόνο εκεί και σε κάποια ψαγμένα wine bars.

Η Achaia Clauss είναι επισκέψιμη όλο τον χρόνο (εκτός των μεγάλων γιορτών), με καθημερινές ξεναγήσεις και εκδηλώσεις οινοτουρισμού. Συμμετέχει στις δράσεις Ανοιχτές Πόρτες (τον Μάιο) και Ανοιχτός Τρύγος (τον Σεπτέμβριο), ενώ σχεδιάζει την επιστροφή του νυχτερινού τρύγου στην τελευταία πανσέληνο του καλοκαιριού.