ΤΙ ΕΚΑΝΑΝ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΡΙΝ ΕΦΕΥΡΕΘΕΙ ΤΟ ΧΑΡΤΙ ΥΓΕΙΑΣ;

Από τους Νεάντερταλ και τα φύλλα καλαμποκιού μέχρι τα σφουγγάρια των Ρωμαίων και τα ραβδιά της αρχαίας Κίνας, κάθε εποχή είχε τη δική της λύση για την υγιεινή πριν καθιερωθεί το χαρτί υγείας.

Όλα τα έμβια όντα που κυκλοφορούν στη Γη έχουν φυσικές ανάγκες. Ωστόσο, δεν αγχώνονται όλα για το πώς θα τις διαχειριστούν. Εμείς οι άνθρωποι είμαστε το μόνο είδος που έχει εφεύρει το χαρτί υγείας. Τι συνέβαινε όμως τις χιλιετίες πριν από αυτό;

Το δίχως άλλο, οι πρόγονοί μας ήταν δημιουργικοί. Οι Νεάντερταλ χρησιμοποιούσαν φύλλα, τα οποία αφενός δεν έκαναν σωστά τη δουλειά, αφετέρου εγκυμονούσαν πιθανούς κινδύνους, αν π.χ. ήταν από δηλητηριώδη κισσό. Προτιμούσαν μεγάλα, μαλακά φύλλα (π.χ. καλαμποκιού), ενώ άλλα σχετικά υλικά ήταν το γρασίδι και ο σανός. Σε άνυδρες περιοχές, κατέφευγαν σε λείες πέτρες, άργιλο και άμμο. Όλα ήταν αποτελεσματικά και, ως επί το πλείστον, μπορούσαν να επαναχρησιμοποιηθούν.

Ορισμένες παράκτιες κοινότητες χρησιμοποιούσαν κοχύλια και κάποιες τροπικές φλούδες καρύδας. Στην Αρκτική, προφανώς και έκαναν χρήση του χιονιού, ενώ παντού δοκίμασαν τη γούνα ζώων.

Κατά την ελληνορωμαϊκή περίοδο, οι Αρχαίοι Ρωμαίοι δημιούργησαν ένα σφουγγάρι που το έβαζαν πάνω σε ένα ραβδί (tersorium). Ήταν κοινής χρήσεως. Αφού εξυπηρετούνταν καθένας, το εναπόθετε σε έναν κουβά που είχε αλατόνερο ή ξύδι. Η μέθοδος δεν ήταν για όλους, μόνο για τους πλούσιους. Οι φτωχοί χρησιμοποιούσαν βρύα ή φύλλα και κομμάτια σπασμένων κεραμικών, στα οποία μάλιστα λέγεται ότι χάρασσαν τα ονόματα των εχθρών τους.

Απομεινάρια από δημόσιες τουαλέτες της ρωμαϊκής εποχής, στην Ιταλία. iStock

Περιβαλλοντική αρχαιολόγος έχει διηγηθεί στο History την ιστορία μονομάχου «που αυτοκτόνησε πηγαίνοντας σε μια τουαλέτα και σπρώχνοντας το tersorium έως το λαιμό του».

Στην αρχαία Αίγυπτο τα μπάνια αντανακλούσαν την οικονομική κατάσταση κάθε οικογένειας. Στα πιο φτωχά υπήρχε ένα ξύλινο σκαμπό με τρύπα στο κέντρο. Στα πιο πλούσια, δημιουργούσαν τουαλέτες από ασβεστόλιθο. Και οι δύο εκδόσεις χρειάζονταν ένα μικρό δοχείο με άμμο, όπου γινόταν η… περισυλλογή. Το άδειαζαν στον δρόμο, σε ποτάμι ή γινόταν λίπασμα σε χωράφια. Οι πολύ πλούσιοι είχαν υπηρέτες υπεύθυνους για το άδειασμα και το γέμισμα με φρέσκια άμμο.

Ραβδιά από μπαμπού και ξύλο που ήταν καλυμμένα στη μια άκρη με ύφασμα ανακαλύφθηκαν σε τουαλέτες σε στρατιωτική βάση της Κίνας, στον Δρόμο του Μεταξιού. Πιστεύεται ότι χρησιμοποιούνταν γύρω στον 1ο αιώνα π.Χ.

Ξύλινη τουαλέτα με εξάρτημα καθαρισμού, παρόμοιο με αυτά που χρησιμοποιούσαν οι Ρωμαίοι. iStock

Στο National Geographic αναφέρεται ότι οι Κινέζοι ήταν οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν το χαρτί για υγειονομικούς σκοπούς. Το έκαναν από τον 6ο αιώνα και ήταν ένα φθηνό, μαλακό χαρτί. Τον 14ο αιώνα άρχισε η μαζική παραγωγή.

Όπως αναφέρει το Live Science, στη μεσαιωνική Ευρώπη επιστράτευσαν τα υφάσματα. Την εποχή του βασιλιά της Αγγλίας Ερρίκου VIII (και των έξι συζύγων του), οι έχοντες χρησιμοποιούσαν το πιο μαλακό μαλλί, όπως αυτό του αρνιού, καθώς και υφάσματα φτιαγμένα από αυτό το υλικό. Οι άλλοι είχαν πρόχειρο το δημοσίας χρήσεως σφουγγάρι. Οι αγρότες των κατώτερων τάξεων χρησιμοποιούσαν τα μανίκια των πουκαμίσων τους!

Στη Γαλλία του 15ου και 16ου αιώνα, οι βασιλιάδες και οι λοιποί προύχοντες είχαν ως επιλογές την κάνναβη, τη δαντέλα και το μαλλί. Τα καθάριζαν, φυσικά, οι υπηρέτες.

Κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα, οι ναυτικοί που ανακάλυψαν τον Νέο Κόσμο (Αμερική) ανακάλυψαν πως τα ξεφτισμένα άκρα από τα σχοινιά των καραβιών μπορούσαν να τους βοηθήσουν να καθαριστούν. Μετά ανακάλυψαν τη χρησιμότητα παλιών εφημερίδων και καταλόγων. Οι ιθαγενείς έκαναν τη δουλειά τους με αποξηραμένα στάχυα καλαμποκιού.

Η μέθοδος καθαρισμού με νερό (παρόμοια με το μπιντέ) έκανε την πρώτη εμφάνιση στη Μέση Ανατολή και τη νότια Ασία. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν νερό, συχνά με το αριστερό χέρι (το δεξί το αφιέρωναν στις χειραψίες και για να τρώνε), ώστε να πλυθούν μετά τη χρήση της τουαλέτας. Εφηύραν και τη lota, μικρή σκάφη.

Στον δυτικό κόσμο, το εμπορικά παραγόμενο χαρτί υγείας άρχισε να κυκλοφορεί το 1857 ως «φαρμακευτικό χαρτί». Ο Νεοϋορκέζος επιχειρηματίας Joseph C. Gayetty πουλούσε τις συσκευασίες των 500 για 50 σεντ (σημερινά 18 δολάρια περίπου).