ΖΕΙΣ ΑΚΟΜΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΣΟΥ; ΙΣΩΣ ΦΤΑΙΕΙ ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ

Υπάρχει ένα «σύνδρομο» που περιγράφει τους ενήλικες που μένουν ακόμα με τους γονείς τους, χωρίς δουλειά ή κατεύθυνση στη ζωή τους. Διάβασε για το failure to launch, γιατί συμβαίνει και πώς αντιμετωπίζεται.  

Η μετάβαση από την εφηβεία στην ενήλικη ζωή δεν είναι για πάντα εύκολη υπόθεση. Για πολλούς νέους και τις οικογένειές τους, θα αποτελέσει περίοδο σύγχυσης, ανασφάλειας και στασιμότητας. Υπάρχουν ενήλικες που δυσκολεύονται να ανεξαρτητοποιηθούν οικονομικά, συναισθηματικά ή πρακτικά από τους γονείς. Και υπάρχει ένας όρος για όσους δυσκολεύονται να ανοίξουν τα φτερά τους· λέγεται σύνδρομο «failure to launch».

Για το «σύνδρομο αδυναμίας μετάβασης στην ενήλικη ζωή», αν πρέπει το να αποδώσω κάπως, δεν υπάρχει επίσημη ονομασία. Είναι μια κατάσταση κοινή για πολλά σπίτια: νέοι, επί το πλείστον 18 έως 30 ετών, μένουν για χρόνια στο πατρικό σπίτι, χωρίς να έχουν βρει σταθερή εργασία ή έστω μια κατεύθυνση, με εμφανή δυσκολία να αναλάβουν ευθύνες. Παρότι δεν αποτελεί επίσημη διάγνωση, εξετάζεται ως ένδειξη ψυχολογικής ή κοινωνικής δυσλειτουργίας, μια «ενηλικίωση σε στασιμότητα», θα λέγαμε περιγραφικά.

Τι είναι το σύνδρομο failure to launch;

Η σύμβουλος ψυχικής υγείας, Alyssa Frers, το ορίζει ως «δυσκολία απόκτησης και διατήρησης ανεξαρτησίας από την οικογένεια προέλευσης και μη ολοκλήρωση τυπικών αναπτυξιακών σταδίων». Όπως εξήγησε στο Verywell Mind, μπορεί να περιλαμβάνει την αποτυχία επίτευξης στόχων, όπως η μετακόμιση σε δικό τους σπίτι, η είσοδος στην αγορά εργασίας, η σταθεροποίηση σχέσεων ή η ανάληψη καθημερινών ευθυνών.

iStock

Δεν είναι πάντα «πρόβλημα»

Η παραμονή στον γονεϊκό πυρήνα δεν είναι πάντα ένδειξη αποτυχίας. Σε πολλές κουλτούρες αποτελεί κοινωνικό κανόνα και ένδειξη συνοχής. Επίσης, θα πρέπει να λαμβάνονται υπ' όψιν οι οικονομικές συνθήκες που δυσκολεύουν το εγχείρημα «ανεξαρτησία»: υψηλό κόστος ζωής, εργασιακή ανασφάλεια, απλησίαστα ενοίκια. Σύμφωνα με έρευνα του Pew Research Center, το 2018 μόλις το 24% των νέων ηλικίας έως 22 ετών στις ΗΠΑ ήταν οικονομικά ανεξάρτητοι, έναντι 32% το 1980.

Ψυχικές δυσκολίες και εμπόδια εξέλιξης

Το failure to launch δεν αναγνωρίζεται ως ψυχική διαταραχή στο εγχειρίδιο ψυχιατρικών νοσημάτων DSM-5, ωστόσο συνδέεται στενά με προκλήσεις από την ψυχική σφαίρα. Νέοι με άγχος, κατάθλιψη, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ή άλλα ψυχικά προβλήματα αισθάνονται πολύ συχνά ότι η ανάληψη ευθυνών τους ξεπερνά.

Σύμφωνα με την κλινική ψυχολόγο Erika Bach, «το σύνδρομο αντικατοπτρίζει μια αναπτυξιακή στασιμότητα. Πολλοί απ' όσους το βιώνουν αντιμετωπίζουν παράλληλα υψηλά επίπεδα άγχους, κατάθλιψης ή τελειομανίας». Ο φόβος αποτυχίας και η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορούν να οδηγήσουν σε αποφυγή, αναβλητικότητα και ακινησία. Αντίστοιχα αποτελέσματα θα έχει και ο υπερπροστατευτικός τρόπος ανατροφής του παιδιού, καθώς το μήνυμα που λαμβάνει είναι ότι δεν είναι ικανό να διαχειριστεί τη ζωή μόνο του.

Η ΕΝΗΛΙΚΗ ΖΩΗ ΔΕΝ ΞΕΚΙΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΓΕΝΝΗΣΗΣ, ΟΥΤΕ ΜΕ ΤΟ ΠΤΥΧΙΟ Ή ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΔΟΥΛΕΙΑ. Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΩΡΙΜΑΖΕΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ.

Τα ανησυχητικά σημάδια

Πρόκειται για φαινόμενο πολυπαραγοντικό, στο οποίο μπορεί να συμμετέχουν:

• Η υπερπροστατευτικότητα: Όταν οι γονείς αναλαμβάνουν συνεχώς να λύνουν τα προβλήματα των παιδιών τους, δεν τους επιτρέπουν να αναπτύξουν βασικές δεξιότητες ζωής.
• Ψυχολογικές αδυναμίες: Άγχος, τελειομανία, φόβος αποτυχίας ή εμπειρία απόρριψης στην εφηβεία.
• Η κοινωνική πίεση και οι προσδοκίες: Οι νέοι συγκρίνονται με συνομηλίκους και αισθάνονται ντροπή αν υστερούν σε «ορόσημα» ενηλικίωσης, όπως απόκτηση διπλώματος οδήγησης ή μια σταθερή δουλειά.
• Η οκονομική ανασφάλεια: Η έλλειψη σταθερής δουλειάς ή φθηνής στέγης καθιστά την ανεξαρτησία δύσκολη ή αδύνατη.

Τα σημάδια δεν είναι πάντα εμφανή, και μπορεί να περιλαμβάνουν:

• έλλειψη στόχων ή δυσκολία στην ανάληψη πρωτοβουλιών
• εξάρτηση από τους γονείς για καθημερινές ανάγκες
• αποφυγή ευθυνών, π.χ. μετακόμιση, εργασία, σπουδές
• χαμηλή αυτοεκτίμηση ή φόβο κοινωνικής αποτυχίας

Ενίοτε, το πρόβλημα αρχίζει να αχνοφαίνεται στην εφηβεία, με την υπερβολική προσκόλληση στους γονείς, την άρνηση συμμετοχής σε απαιτητικές δραστηριότητες κ.ά. Σύμφωνα με την Bach, «τις περισσότερες φορές, οι γονείς αναγνωρίζουν το πρόβλημα όταν έχει παγιωθεί, όταν, δηλαδή, ο ενήλικος πλέον γιος ή κόρη παραμένει στο σπίτι χωρίς να συμβάλλει και χωρίς να εξελίσσεται».

Οι συνέπειες για το παιδί και την οικογένεια

Για το ίδιο το άτομο, η αποτυχία έναρξης της ενήλικης ζωής συνοδεύεται συχνά από ντροπή, απογοήτευση και αίσθημα ανικανότητας. Η εσωτερική πάλη ανάμεσα στην επιθυμία για ανεξαρτησία και την αδυναμία πραγματοποίησής της μπορεί να οδηγήσει σε άγχος και απομόνωση. Και οι γονείς αισθάνονται παγιδευμένοι. Θέλουν να βοηθήσουν, μα νιώθουν κουρασμένοι, απογοητευμένοι ή και εξαντλημένοι συναισθηματικά και οικονομικά. Η ισορροπία δεν είναι εύκολη υπόθεση.

iStock

Πώς αντιμετωπίζεται;

Για όσους ζουν αυτό το σύνθετο, αδιόρατο αίσθημα στασιμότητας, η συμβουλή των ειδικών είναι να μην πανικοβάλλονται. Δεν υπάρχουν «μαγικά κουμπιά», μόνο τρόπος. Η πιο αποτελεσματική παρέμβαση είναι η ψυχοθεραπεία, ώστε να μπορέσει το ενήλικο παιδί να καταλάβει πώς έφτασε ως εδώ, τι το μπλοκάρει και τι βήματα μπορεί να κάνει, στον δικό του ρυθμό. Μέσα από τη θεραπευτική σχέση, μπορεί να ενισχύσει την αυτογνωσία του, να μάθει να διαχειρίζεται το άγχος ή τον φόβο της αποτυχίας και, σιγά σιγά, να αναλάβει τον έλεγχο της ζωής του.

Παράλληλα, η οικογενειακή θεραπεία μπορεί να βοηθήσει τους γονείς να κατανοήσουν βαθύτερα τον ρόλο τους στη δυναμική της οικογένειας και να αναπτύξουν μια πιο ισορροπημένη, ουσιαστική επικοινωνία με το παιδί τους. Στόχος δεν είναι να το «σπρώξουν» βίαια έξω από τη φωλιά, αλλά να λειτουργήσουν ως συνοδοιπόροι στη διαδικασία της αυτονόμησης.

Αν είστε γονιός με παιδί που «δεν μεγαλώνει», οι ειδικοί συστήνουν πρακτικά βήματα όπως:

• Μιλήστε ανοιχτά για το τι μπορείτε και τι δεν μπορείτε να προσφέρετε. Βάλτε σαφή χρονικά και οικονομικά όρια. Όχι σαν τιμωρία, αλλά για να υπάρξει ξεκάθαρο πλαίσιο.
• Μην τρέχετε να σώσετε το παιδί σας σε κάθε δυσκολία· περάστε του το μήνυμα ότι «ή τώρα ή ποτέ». Η πίεση και η απόσυρση είναι εξίσου επιζήμιες.
• Βοηθήστε το να αναπτύξει πρακτικές δεξιότητες: οικονομική διαχείριση, οργάνωση χρόνου, απλές ευθύνες. Όχι με διάθεση ελέγχου, αλλά με υπομονή και ενθάρρυνση.
• Προσφέρετε βοήθεια μόνο όποτε νιώθετε ότι το θέλετε πραγματικά, χωρίς θυμό ή ματαίωση. Διαφορετικά στέλνετε μήνυμα που μπερδεύει.
• Δώστε χώρο στη σχέση σας να αλλάξει. Δεν είστε πια «γονιός μικρού παιδιού». Χτίζετε μια σχέση ενήλικα προς ενήλικα, κι αυτό απαιτεί νέα γλώσσα και νέους κανόνες.

Η ενήλικη ζωή δεν ξεκινά με την ημερομηνία γέννησης, ούτε με το πτυχίο ή την πρώτη δουλειά. Ο καθένας ωριμάζει διαφορετικά. Με λίγη κατανόηση, συνέπεια και καθαρή επικοινωνία, η μετάβαση μπορεί να είναι ανέλπιστα ομαλή.