ΨΩΡΙΑΣΗ: ΜΙΑ ΔΕΡΜΑΤΙΚΗ ΠΑΘΗΣΗ Ή ΚΑΤΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ;

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψωρίασης, ζητήσαμε από δερματολόγο-αφροδισιολόγο να μας εξηγήσει την πολυσύνθετη φύση μιας πάθησης που έχει καταλυτική επίδραση στη ζωή των πασχόντων.

Η ψωρίαση είναι μια πάθηση με πολυδιάστατες επιπτώσεις: τα συμπτώματά της είναι ορατά στο δέρμα, ωστόσο η επίδρασή της προχωρά πολύ βαθύτερα από την επιφάνειά του. Πολλοί ασθενείς τη βιώνουν με πολύπλοκο τρόπο, σαν μια κατάσταση που επηρεάζει όχι μόνο την εικόνα, αλλά και την καθημερινότητα, την ψυχική υγεία και την ποιότητα της ζωής τους.

Μιλήσαμε με τη Χαριτωμένη Βαβούλη, δερματολόγο-αφροδισιολόγο στο Νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός», για να κατανοήσουμε τι ακριβώς σημαίνει να ζει κανείς με ψωρίαση και πώς η ιατρική μπορεί πραγματικά να βοηθήσει.

– Τι είναι η ψωρίαση; Είναι απλώς μια δερματική πάθηση ή κάτι πιο σύνθετο;

Η ψωρίαση είναι μια χρόνια, φλεγμονώδης, αυτοάνοση πάθηση του δέρματος, που χαρακτηρίζεται από διέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος με αποτέλεσμα την αυξημένη παραγωγή των κερατινοκυττάρων της επιδερμίδας. Η πιο συχνή κλινική μορφή της, η ψωρίαση κατά πλάκας, αφορά περίπου το 80% των διαγνώσεων, χαρακτηρίζεται από ροδόχροες πλάκες και μπορεί να συνοδεύεται από αίσθημα καύσου, πόνο ή κνησμό. Προσβάλλει κατά κύριο λόγο το δέρμα, τα μαλλιά και τα νύχια. Είναι όμως πιθανό να προσβάλλει και άλλα συστήματα. Μπορεί να εμφανιστεί στις αρθρώσεις σε ποσοστό έως και 30%.

iStock

Σήμερα, γνωρίζουμε ότι η ψωρίαση θεωρείται μια πολυσυστηματική φλεγμονώδης νόσος, δηλαδή, πέρα από το δέρμα, μπορεί να υπάρχουν συννοσηρότητες (π.χ. καρδιαγγειακά ή μεταβολικά νοσήματα). Πιο συγκεκριμένα, υπάρχει αυξημένος κίνδυνος ανάπτυξης αρτηριακής υπέρτασης, σακχαρώδους διαβήτη, παχυσαρκίας, υπερλιπιδαιμίας και μεταβολικού συνδρόμου. Μπορεί να συνυπάρχει με φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου (νόσο Crohn, ελκώδη κολίτιδα), ενώ υπάρχει συσχετισμός με νοσήματα νευρολογικής και ψυχιατρικής φύσεως, όπως η αγχώδης διαταραχή, η κατάθλιψη, ο αυτοκτονικός ιδεασμός και ο αλκοολισμός.

Η ψωρίαση έχει φάσεις επιδείνωσης και ύφεσης, ενώ υπάρχουν γενετικοί, ανοσολογικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες που την πυροδοτούν.

– Ποιος είναι ο ρόλος της κληρονομικότητας;

Η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο. Περίπου το 1/3 των ασθενών έχουν θετικό οικογενειακό ιστορικό. Αν υπάρχουν γονείς ή αδέλφια με ψωρίαση, η πιθανότητα εμφάνισης αυξάνεται σημαντικά. Ωστόσο, μπορεί κάποιος να εμφανίσει ψωρίαση χωρίς να έχει πάσχοντα συγγενή, ή τα παιδιά ενός γονιού με ψωρίαση να μην την εμφανίσουν ποτέ.

Τα άτομα με οικογενειακό ιστορικό θα ήταν καλό να προσέχουν τον τρόπο ζωής τους, δηλαδή να αποφεύγουν τους ερεθισμούς στο δέρμα, να αντιμετωπίζουν έγκαιρα τις λοιμώξεις και να διαχειρίζονται το στρες, ώστε να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης μιας πρώτης εκδήλωσης ψωρίασης. Επίσης, είναι σημαντικό να ζητούν τη γνώμη των ειδικών. Ο/Η δερματολόγος μπορεί να αναγνωρίσει πρώιμα σημάδια σε άτομα με υψηλή γενετική προδιάθεση.

– Ποιοι παράγοντες προκαλούν έξαρση ή γενικά ευνοούν την εμφάνιση της ψωρίασης;

Δεν έχει πλήρως ξεκαθαριστεί τι την προκαλεί. Μένουν πολλά ακόμη να αποσαφηνιστούν. Σίγουρα, το ψυχολογικό στρες είναι από τους πιο συχνούς εκλυτικούς παράγοντες. Μια έντονη συναισθηματική φόρτιση μπορεί να ξυπνήσει ή να επιδεινώσει την ψωρίαση. Εκλυτικό ρόλο παίζουν επίσης περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως ένα τραύμα από χειρουργική τομή, ένα έγκαυμα, τα τατουάζ, ή φάρμακα όπως το λίθιο, ορισμένα αντιυπερτασικά και η ιντερφερόνη.

Έξαρση προκαλούν οι λοιμώξεις του αναπνευστικού από στρεπτοκοκκικές φαρυγγίτιδες, ειδικά σε νεαρά άτομα, ενώ επιβαρυντικά δρουν επίσης το αλκοόλ και το κάπνισμα, τα επεξεργασμένα τρόφιμα, η ζάχαρη και τα λιπαρά. Έχει παρατηρηθεί, τέλος, ότι το κρύο και η ξηρότητα του χειμώνα συχνά επιδεινώνουν την ψωρίαση, ενώ η ηλιοφάνεια το καλοκαίρι τη βελτιώνει. Οι ορμονικές αλλαγές στην εφηβεία, την εγκυμοσύνη και την εμμηνόπαυση μπορεί να την επηρεάσουν, να την προκαλέσουν ή να την επιδεινώσουν.

– Τι μπορεί να κάνει κάποιος στην καθημερινότητα για να μειώσει την πιθανότητα εξάρσεων;

Οι ψωριασικές δερματικές βλάβες μπορεί να εξαφανίζονται τελείως με τη θεραπεία, αλλά συχνά επαναλαμβάνονται στις ίδιες θέσεις, ξαναζωντανεύοντας στο προηγούμενο μέγεθός τους μόλις διακοπεί η θεραπεία. Πρόσφατες δημοσιεύσεις δείχνουν ότι το ψωριασικό δέρμα που φαίνεται υγιές (γύρω από τις πλάκες ή εκτός των περιόδων έξαρσης) δεν είναι πραγματικά υγιές και ότι υπάρχει φλεγμονή που πρέπει να αντιμετωπιστεί προκειμένου να μειωθεί η συχνότητα εμφάνισης των εξάρσεων.

Καθοριστική είναι η συνέπεια στη θεραπεία που έχει συνταγογραφήσει ο/η δερματολόγος. Η καθημερινή ενυδάτωση με πλούσιες μαλακτικές συνθέσεις και ο ήπιος καθαρισμός χωρίς τρίψιμο βοηθούν στη διατήρηση της ισορροπίας του δερματικού φραγμού. Η αποφυγή δερματικών τραυματισμών είναι σημαντική, καθώς ακόμα και μικρές εκδορές μπορεί να προκαλέσουν νέες βλάβες – αυτό ονομάζεται φαινόμενο Koebner. Η άσκηση, ο καλός ύπνος, η αποχή από το κάπνισμα και το αλκοόλ, καθώς και η διαχείριση του στρες με διάφορες τεχνικές ή η ψυχοθεραπεία συμβάλλουν ουσιαστικά στη μείωση των εξάρσεων.

iStock

– Ποιες είναι οι πιο σύγχρονες θεραπείες; Μπορεί κανείς να θεραπευτεί από την ψωρίαση;

Η ψωρίαση δεν θεραπεύεται οριστικά, αλλά ελέγχεται πλήρως στις περισσότερες περιπτώσεις. Οι θεραπείες έχουν εξελιχθεί εντυπωσιακά. Υπάρχουν ακόμα και τοπικές θεραπείες νέας γενιάς. Οι νεότερες, πιο σύγχρονες συστηματικές θεραπείες, όπως οι ενέσιμοι βιολογικοί παράγοντες και στοχευμένα φάρμακα για λήψη από το στόμα, παρεμβαίνουν σε συγκεκριμένες διαδικασίες της παθογένειας του νοσήματος. Έχουν πολύ καλά αποτελέσματα και χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις μέτριας και σοβαρής ψωρίασης.

– Η ψωρίαση επηρεάζει βαθιά την αυτοπεποίθηση. Υπάρχουν ομάδες στήριξης των ατόμων με ψωρίαση;

Πράγματι, η ψωρίαση επηρεάζει σημαντικά την αυτοπεποίθηση, ενώ η κοινωνική απομόνωση που μπορεί να τη συνοδεύει επιδεινώνει το άγχος. Υπάρχουν σωματεία και κοινότητες όπου οι ασθενείς μπορούν να μοιραστούν την εμπειρία τους και να λάβουν ενημέρωση και στήριξη. Η συζήτηση με τον/τη δερματολόγο σχετικά με την ψυχική δυσφορία είναι ένα σημαντικό βήμα για την αναζήτηση βοήθειας.

Η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στη μείωση του στρες, της κατάθλιψης και του αισθήματος κοινωνικού στιγματισμού, καθώς επικεντρώνεται σε πρακτικές διαχείρισης και εξατομικευμένης βοήθειας. Σε αρκετές περιπτώσεις, η συνεργασία δερματολόγου και επαγγελματιών ψυχικής υγείας είναι η πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση. Επιπλέον, η φαρμακευτική θεραπεία της ψωρίασης μπορεί να βελτιώσει τις ψυχολογικές επιπτώσεις.

Το skincare της ψωρίασης

Πέρα από την αιτιολογία, τις σύγχρονες εξελίξεις στη φαρμακευτική αντιμετώπιση και τις ψυχολογικές διαστάσεις της ψωρίασης, η κ. Βαβούλη μας δίνει εξαιρετικά χρήσιμες συμβουλές για τη φροντίδα του ψωριασικού δέρματος

Βασικές συμβουλές για την ενυδάτωση, την προστασία και την ενίσχυση του δερματικού φραγμού

• Προσφέρετε ενυδάτωση στο δέρμα με πλούσιες, παχύρρευστες, λιπαρές κρέμες ή αλοιφές που «παγιδεύουν» την υγρασία στο δέρμα. Η περιποίηση χρειάζεται να επαναλαμβάνεται 1-2 φορές την ημέρα, ακόμα κι αν το δέρμα δεν φαίνεται να έχει βλάβες.
• Πλυθείτε με χλιαρό νερό. Το πολύ ζεστό (πάνω από 38 βαθμούς) ξηραίνει το δέρμα. Επίσης, το έντονο τρίψιμο με σφουγγάρι μπορεί να προκαλέσει τραυματισμούς. Περιορίστε τον χρόνο στο ντους ή στο μπάνιο σε 5 με 10 λεπτά. Αμέσως μετά, στεγνώστε το δέρμα ταμποναριστά, με μια μαλακή πετσέτα, χωρίς να το τρίβετε, και απλώστε άφθονη ενυδατική κρέμα, όσο είναι ακόμα νωπό.
• Προσοχή στη θερμοκρασία και την υγρασία του χώρου. Τον χειμώνα μείνετε ζεστοί χωρίς να κάθεστε κοντά σε ανοιχτή φλόγα ή άλλη πηγή θερμότητας, που μπορεί να στεγνώσει το δέρμα σας. Προτείνεται θερμοκρασία 23-24 βαθμών Κελσίου και υγρασία μεταξύ 30% και 50%. Για να διατηρήσετε χαμηλή την υγρασία του χώρου, τοποθετήστε δοχεία με νερό δίπλα στις πηγές θερμότητας (π.χ. καλοριφέρ, τζάκι) ή συνδέστε έναν υγραντήρα.
• Φορέστε μαλακά ρούχα και τα απαραίτητα αξεσουάρ, όπως καπέλο, κασκόλ και γάντια ανάλογα με την εποχή. Ενδείκνυται το layering στο ντύσιμο (ρούχα το ένα πάνω από το άλλο) για να μπορείτε να τα αφαιρείτε και να μην ιδρώνετε, γιατί η εφίδρωση μπορεί να επιδεινώσει την ψωρίαση. Επίσης, προτιμήστε τα βαμβακερά και μεταξωτά από τα μάλλινα, τα συνθετικά, τα τζιν και άλλα τραχιά υφάσματα, που μπορεί να ερεθίσουν το δέρμα.

iStock

Τα κατάλληλα προϊόντα καθαρισμού και περιποίησης

Προτιμήστε:

• Απαλά προϊόντα καθαρισμού χωρίς σαπούνι ώστε να διατηρούνται τα φυσικά έλαια του δέρματος, με pH ουδέτερο ή ελαφρώς όξινο, όπως το pH του δέρματος (δηλαδή 5.5).
• Προϊόντα καθαρισμού με καταπραϋντικά και ενυδατικά συστατικά, όπως πανθενόλη, γλυκερίνη, αλλαντοΐνη, βούτυρο καριτέ, εκτοΐνη, έλαια, ωμέγα λιπαρά οξέα, ουρία, βούτυρο καριτέ.
• Ενυδατικές κρέμες/αλοιφές με ceramides, που ενισχύουν τον επιδερμικό φραγμό, και ουρία 5-10%, η οποία ενυδατώνει και απολεπίζει ήπια.
• Αλοιφές με λιπίδια, όπως η βαζελίνη, που βοηθούν το ξηρό, σκασμένο δέρμα και είναι ιδανικές για χρήση το βράδυ.
• Κρέμες με φυσικά καταπραϋντικά συστατικά, όπως βρώμη, χαμομήλι, καλέντουλα.
• Προϊόντα μη αλλεργιογόνα, μη ερεθιστικά, χωρίς άρωμα, parabens και αλκοόλες.
• Για τη χρήση προϊόντων απολέπισης με σαλικυλικό οξύ και ουρία, συμβουλευτείτε τον/τη δερματολόγο σας.

Ποια συστατικά πρέπει να αποφεύγονται

• Στο ψωριασικό δέρμα καλό είναι να αποφεύγονται τα προϊόντα με άρωμα ή αλκοόλη, και τα σκληρά απορρυπαντικά, καθώς μπορεί να ερεθίσουν ή να ξηράνουν την επιδερμίδα.
• Επίσης, τα οξέα και η ρετινόλη πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο υπό καθοδήγηση δερματολόγου, επειδή ενδέχεται να προκαλέσουν ερεθισμό.
• Η μηχανική απολέπιση και τα scrubs δεν ενδείκνυνται, καθώς το τρίψιμο μπορεί να τραυματίσει το δέρμα και να οδηγήσει σε εμφάνιση νέων βλαβών.

Ποια προϊόντα μακιγιάζ είναι κατάλληλα για το ψωριασικό δέρμα;

• Αναζητήστε υποαλλεργικά προϊόντα χωρίς άρωμα.
• Απαραίτητη είναι η αφαίρεση του μακιγιάζ με ήπιο καθαριστικό και ενυδάτωση μετά.

Έκθεση στον ήλιο και χρήση αντηλιακού

Ο ήλιος βελτιώνει την εμφάνιση της ψωρίασης. Μάλιστα, η ευεργετική επίδραση του ήλιου στην ψωρίαση οδήγησε τους επιστήμονες στη χρήση της φωτοθεραπείας, μιας κλασικής και δοκιμασμένης μεθόδου που γίνεται με έκθεση του δέρματος σε υπεριώδη ακτινοβολία (UV) από ειδικές λάμπες, των οποίων το φως προσομοιάζει με το ηλιακό.

Παρ’ όλα αυτά, η έκθεση στον ήλιο πρέπει να είναι ελεγχόμενη, σύντομη σε διάρκεια, δηλαδή, 10-15 λεπτά, και να γίνεται οπωσδήποτε σε συνδυασμό με αντηλιακή προστασία.