6 ΤΡΟΠΟΙ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙΣ ΑΝ ΕΙΣΑΙ ΕΥΦΥΗΣ Ή ΙΔΙΟΦΥΗΣ

Όλοι ξέρουμε τι σημαίνει να είσαι έξυπνος. Τι γίνεται όμως με την ιδιοφυΐα; Επιστημονικές μελέτες αποκαλύπτουν τις λιγότερο προφανείς συμπεριφορές που μπορούν να κάνουν τη διαφορά.

Ουδέν κακόν αμιγές καλού, θα σας πω πριν αρχίσετε να διαβάζετε τη λίστα με συμπεριφορές ανθρώπων που είναι ιδιοφυΐες, όπως προκύπτουν από ευρήματα μελετών ψυχολόγων, νευροεπιστημόνων και μελετητών χαρισματικών ανθρώπων. Δεν θα κάνω spoiler, αλλά πολύ γρήγορα θα ενημερωθείτε πως δεν υπάρχει τέλεια συνθήκη.

Το Μind Matters προσφέρει όλες τις πληροφορίες, οι οποίες μπορούν να σε βοηθήσουν να καταλάβεις αν είσαι έξυπνος άνθρωπος ή ιδιοφυΐα. Δημοσίευσε απαντήσεις μελών της Mensa σε ερωτήσεις που τους έγιναν. Yποθέτω πως ξέρεις τι είναι η Mensa. Αν όχι, συστήνεται ως Τhe High IQ Society. Είναι μη κερδοσκοπικός οργανισμός ανοιχτός σε άτομα που είναι χαρισματικά, δηλαδή έχουν υψηλό IQ. Όσα είπαν μέλη της βοήθησαν σε όσα ακολουθούν.

Ας αναφέρουμε όμως πρώτα πώς προσδιορίζουν την ιδιοφυΐα αυτοί που ξέρουν. Δεν έχει να κάνει με το να είναι κάποιος ευφυής, αλλά με το να έχει εξαιρετική δημιουργικότητα, καινοτόμο σκέψη και σημαντικές συνεισφορές σε έναν τομέα. Αυτό παραδέχονται και τα μέλη της Mensa.

Να σημειωθεί επίσης ότι η ιδιοφυΐα εκδηλώνεται με διαφορετικά χαρακτηριστικά (δεν υπάρχει ένα κυρίαρχο) και σε διάφορους τομείς. Έτσι, αν είσαι ιδιοφυΐα σε έναν τομέα, δεν είσαι σε όλους. Επίσης, για να αναδειχθεί η ιδιοφυΐα χρειάζεται συνειδητή εξάσκηση.

Η άλλη όψη του νομίσματος είναι πως η υπερβολική σκέψη και η ευαισθησία της ευφυΐας και της ιδιοφυΐας έχουν συσχετιστεί με προβλήματα ψυχικής υγείας. Άρα, αν με ρωτάς καλύτερα να είμαι ένας ταπεινός κάτοικος του πλανήτη.

1. Οι ιδιοφυείς άνθρωποι είναι περίεργοι για όλα και αμφισβητούν τα πάντα

Σύμφωνα με το Oxbridge (συγχώνευση δύο από τα πιο παλιά και αναγνωρισμένα πανεπιστημία στη Μεγάλη Βρετανία, τα Oxford και Cambridge), οι ιδιοφυΐες έχουν μια ακόρεστη παρόρμηση να ρωτούν «γιατί» και να εξερευνούν σκοτεινά ή θεμελιώδη ερωτήματα που άλλοι παραβλέπουν, εστιάζοντας σε άσχετους τομείς ενώ προσπαθούν να βρουν συνδέσεις και λογική.

Μελέτη του 2018 που δημοσιεύτηκε στο Journal of Individual Differences διαπίστωσε ότι η περιέργεια (curiosity quotient) συσχετίζεται με τη γνωστική ανάπτυξη και το ανοιχτό πνεύμα σε νέες ιδέες. Aυτά είναι κοινά χαρακτηριστικά σε καινοτόμους με υψηλές επιδόσεις. Ο ψυχολόγος Hans Eysenck έγραψε στο βιβλίο με τίτλο Genius: The Natural History of Creativity ότι οι ιδιοφυΐες έχουν εξαιρετικές επιδόσεις στην επιλογή προβλημάτων, επιλέγοντας ερωτήσεις που διευρύνουν τα όρια.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Albert Einstein, η περιέργεια του οποίου σχετικά με τη φύση του φωτός οδήγησε στη θεωρία της σχετικότητας. Ξεκίνησε από μια απορία που λίγοι άλλοι είχαν. Η παραγωγική του ονειροπόληση βοήθησε, επίσης, καθώς φέρεται να οραματίστηκε πως ταξιδεύει πάνω σε μια δέσμη φωτός.

Επισήμανση: Οι ιδιοφυείς άνθρωποι συχνά χάνονται στις σκέψεις τους. Η ονειροπόλησή τους –διαδικασία που εμπλέκει την προεπιλεγμένη λειτουργία του εγκεφάλου και δίκτυα εξέχουσας θέσης– αφορά τη λύση προβλημάτων. Διακρίνει τους ιδιοφυείς από αυτούς που «έχουν όλες τις απαντήσεις».

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

2. Οι ιδιοφυείς άνθρωποι φημίζονται για τη δημιουργική και την αποκλίνουσα σκέψη τους

Τo Oxbridge ενημέρωσε ότι οι ιδιοφυΐες σκέφτονται έξω από τα συνηθισμένα, δημιουργώντας πρωτότυπες λύσεις ή ιδέες που δεν έχουν σχέση με το «αυτά ξέρουμε, αυτά εμπιστευόμαστε», βλ. παράδοση. Διαπρέπουν στο να βλέπουν μοτίβα ή συνδέσεις που άλλοι παραβλέπουν.

Υπάρχει εργασία που έχει δημοσιευτεί στο Journal of Creative Behavior και δείχνει ότι η αποκλίνουσα σκέψη (δηλαδή, όταν εντοπίζουμε πολλαπλές εναλλακτικές λύσεις για ένα πρόβλημα) αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα της δημιουργικής ιδιοφυΐας. Άλλη δουλειά συνέδεσε τη θετική και εποικοδομητική ονειροπόληση με την ενισχυμένη δημιουργικότητα μέσω δικτύων του εγκεφάλου, όπως το δίκτυο προεπιλεγμένης λειτουργίας.

Το παράδειγμα που δόθηκε ήταν εκείνο του Leonardo da Vinci, ο οποίος συνέδεσε την τέχνη, την επιστήμη και τη μηχανική, για να φτιάξει πράγματα όπως το αλεξίπτωτο.

ΓΕΝΙΚΑ, ΟΙ ΙΔΙΟΦΥΪΕΣ ΕΧΟΥΝ ΜΙΑ ΘΑΥΜΑΣΤΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΣΕ ΦΑΙΝΟΜΕΝΙΚΑ ΑΣΧΕΤΑ ΠΕΔΙΑ ΚΑΙ ΦΤΑΝΟΥΝ ΣΤΗ ΓΝΩΣΗ ΜΕ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ.

3. Οι ιδιοφυείς άνθρωποι λατρεύουν την ασάφεια και την πολυπλοκότητα

Κάτι άλλο που κάνουν οι ιδιοφυΐες είναι να διαχειρίζονται με χαρακτηριστική άνεση πολύπλοκα και διφορούμενα προβλήματα. Τα «σπάνε» σε διαχειρίσιμα κομμάτια και γλιτώνουν την περιττή κόπωση. Όπως ανέφερε έρευνα του University of Groningen, τα έξυπνα άτομα με υψηλή «γνωστική περιέργεια» διαχειρίζονται καλύτερα την ασάφεια, έτσι επιλύουν εξελιγμένα προβλήματα.

Η θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης, του Αμερικανού ψυχολόγου Howard Gardner, υποδηλώνει ότι οι ιδιοφυΐες διαπρέπουν σε συγκεκριμένους τομείς (π.χ. λογικομαθηματικούς), προσαρμοζόμενοι στην πολυπλοκότητα.

4. Για τους ιδιοφυείς ανθρώπους, η αποτυχία είναι ευκαιρία για μάθηση

Υπάρχουν άνθρωποι που φοβούνται να δοκιμάσουν κάτι, υπό τον φόβο της αποτυχίας. Οι ιδιοφυείς απλά δεν νοιάζονται για το αν θα αποτύχουν. Θα κάνουν ό,τι σκέφτονται και θα μάθουν από τα λάθη τους. Θα τα χρησιμοποιήσουν για να βελτιώσουν την προσέγγισή τους, ώστε να επιτύχουν ό,τι θέλουν – που είναι το ένα και μόνο ζητούμενο. Η ψυχολογική έρευνα σχετικά με το σθένος (Duckworth, 2016) δείχνει ότι η επιμονή μέσα από την αποτυχία είναι κρίσιμη για πρωτοποριακά επιτεύγματα.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ, Ο THOMAS EDISON ΕΚΑΝΕ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΑΠΟΤΥΧΗΜΕΝΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΠΡΙΝ ΜΑΣ ΔΩΣΕΙ ΤΟ ΦΩΣ, ΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΛΑΜΠΑ.

5. Οι ιδιοφυΐες επιζητούν τη μοναξιά

Τα ιδιοφυή άτομα συχνά λατρεύουν τη μοναξιά, που τους δίνει χρόνο και χώρο να αναλογιστούν τι έχουν κάνει (σωστά και λάθη), να εξερευνήσουν ιδέες ή να αμφισβητήσουν τους κανόνες, ώστε να φτάσουν στον «προορισμό» τους. Μελέτη του 2016 στο British Journal of Psychology συνέδεσε την ικανοποίηση που προσφέρει η μοναξιά με υψηλότερη νοημοσύνη, «καθώς επιτρέπει τη βαθιά ενδοσκόπηση».

Ο ΝΕΥΤΩΝΑΣ ΔΙΑΤΥΠΩΣΕ ΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΑΦΟΥ ΠΕΡΑΣΕ ΕΝΑΝ ΧΡΟΝΟ ΜΟΝΟΣ ΣΤΗΝ ΥΠΑΙΘΡΟ.

6. Οι ιδιοφυείς άνθρωποι αγκαλιάζουν το χάος τους

Όταν κάθε μέρα, όλη την ημέρα τερματίζεις το multitasking για να δώσεις απαντήσεις στις απορίες σου και να πηγαίνεις –ενδεχομένως και την ανθρωπότητα– παρακάτω, δεν έχεις χρόνο να ασχολείσαι με τις δουλειές του σπιτιού ή άλλα «πεζά» πράγματα που δεν βοηθούν στον σκοπό σου. Οι ιδιοφυείς άνθρωποι, λοιπόν, έχουν αντισυμβατικό τρόπο ζωής. Μελέτη έχει δείξει ότι τα περιβάλλοντα που είναι ακατάστατα ενισχύουν τη δημιουργική σκέψη, ενώ άλλη εργασία διαπίστωσε πως όταν κάποιος μιλάει μόνος του, «κάτι που είναι σύνηθες στις ιδιοφυΐες», ενισχύει τον αυτοέλεγχο και την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων.

Bonus: Οι ιδιοφυΐες συχνά βιώνουν βαθιά συναισθήματα, τα οποία μπορούν να τροφοδοτήσουν τη δημιουργικότητα αλλά και να οδηγήσουν σε εσωτερικό «πόλεμο». Αυτό συμβαίνει γιατί οι εγκέφαλοί τους είναι σε υπερδιέγερση, με αυξημένη ευαισθησία στα συναισθήματα που κάποιες φορές κυριαρχούν. Άλλωστε, υπάρχει βιβλιογραφία που συνδέει την υψηλή νοημοσύνη με το άγχος ή τις διαταραχές της διάθεσης.