ΕΙΝΑΙ ΣΩΣΤΟ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΔΩΡΟ ΣΤΟΝ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗ ΣΟΥ; ΤΙ ΑΠΑΝΤΟΥΝ ΟΙ ΕΙΔΙΚΟΙ

Μήπως το να προσφέρεις ένα δώρο στον επαγγελματία ψυχικής υγείας που σε παρακολουθεί είναι κάτι πιο περίπλοκο από μια απλή πράξη ευγνωμοσύνης; Δες τι λένε οι ίδιοι οι ειδικοί επί του θέματος.

Δεν είναι λίγες οι φορές που σε γιορτές, επετείους ή απλές καθημερινές στιγμές αισθανόμαστε την ανάγκη να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας προσφέροντας ένα δώρο. Τι γίνεται όμως όταν αποδέκτης είναι ο ψυχοθεραπευτής μας; Μήπως –ανεξάρτητα από την καλή μας πρόθεση– μια τέτοια πράξη έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από όση φανταζόμαστε;

Όπως αναφέρουν οι ειδικοί, το να προσφέρουμε ένα δώρο στον ειδικό ψυχικής υγείας που μας παρακολουθεί είναι μια πράξη που φανερώνει τη σχέση που έχουμε μαζί του, καθώς και τα όρια και τις δυναμικές που αναπτύσσονται συνειδητά ή ασυνείδητα μέσα στο θεραπευτικό πλαίσιο.

Η σχέση με τον θεραπευτή μας δεν είναι μια «κανονική» σχέση

Όσοι από εμάς έχουμε την εμπειρία της ψυχοθεραπείας, ενδεχομένως κατανοούμε ότι η σχέση με τον θεραπευτή μας είναι από μόνη της μια ειδική κατηγορία: βαθιά και ουσιαστική μεν, ωστόσο δομημένη πάνω σε σαφή όρια. Είναι ξεκάθαρα διαφορετική από μια φιλία και χαρακτηρίζεται εξ ορισμού από μια παράξενη ασυμμετρία: μόνο ο ένας μιλάει για τον εσωτερικό του κόσμο, ενώ ο ειδικός ακούει, αναλύει και κάνει επιλεκτικά υποδείξεις, ανάλογα με το είδος της θεραπείας και το σχετικό πρωτόκολλο.

Οι θεραπευόμενοι μπορεί να αναπτύξουν ασυνείδητα συναισθήματα προς τον ψυχοθεραπευτή, τα οποία δεν δικαιολογούνται από την θεραπευτική συνθήκη. iStock

Έρευνες δείχνουν ότι η ποιότητα της θεραπευτικής συμμαχίας, το υψηλό επίπεδο εμπιστοσύνης που απαιτείται, είναι από τους ισχυρότερους προγνωστικούς παράγοντες για την θετική έκβαση μιας θεραπείας. Προφανώς, αυτή η τόσο σημαντική και ευαίσθητη σχέση μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου χρειάζεται μεγάλη προσοχή σε οτιδήποτε μπορεί να τη μεταβάλει – ακόμα και σε κάτι φαινομενικά «αθώο», όπως είναι ένα δώρο.

Πόσο «αθώο» μπορεί να είναι ένα δώρο στον ψυχοθεραπευτή σου;

Στην καθημερινή ζωή, τα δώρα λειτουργούν ως σύμβολα αγάπης, εκτίμησης ή σύνδεσης. Στο θεραπευτικό πλαίσιο, όμως, αποκτούν επιπλέον νοήματα. Η ψυχοδυναμική θεωρία, αλλά και σύγχρονες προσεγγίσεις  υπενθυμίζουν ότι καμία πράξη μέσα στη θεραπεία δεν είναι ψυχολογικά ουδέτερη.

ΠΡΟΣΦΕΡΟΝΤΑΣ ΚΑΤΙ ΥΛΙΚΟ, ΙΣΩΣ ΕΠΙΘΥΜΕΙΣ ΝΑ ΙΣΟΣΚΕΛΙΣΕΙΣ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΠΟΥ ΛΑΜΒΑΝΕΙΣ ΣΕ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ.

Ο Kurt Ela, Psy.D., κλινικός ψυχολόγος και αναπληρωτής καθηγητής στο Georgetown University, εξηγεί σε άρθρο του, γιατί δεν θεωρεί «αθώα» τα δώρα των ασθενών του: «Μου αρέσουν πολύ οι γιορτές, όπως και το να δίνω και να δέχομαι δώρα. Όταν όμως πρόκειται για τους ασθενείς μου, τα πράγματα γίνονται κάπως αμήχανα. Ως θεραπευτής, έχω εκπαιδευτεί να εξετάζω τα πολλαπλά κίνητρα πίσω από τις πράξεις των ασθενών μου, όχι για να τους κρίνω, αλλά για να τους κατανοήσω καλύτερα.» Ένα δώρο μπορεί να σημαίνει πολλά διαφορετικά πράγματα, γι’ αυτό και μπορεί να γίνει πιο περίπλοκο απ’ όσο φαίνεται με την πρώτη ματιά».

Τι μπορεί να κρύβει το δώρο που θέλεις να κάνεις στον ψυχοθεραπευτή σου

Οι ειδικοί αναφέρουν μερικά νοήματα που μπορεί να κρύβονται πίσω από το δώρο που θέλεις να προσφέρεις στον ψυχοθεραπευτή σου.

Ειλικρινής ευγνωμοσύνη

Ξεκινώντας με το απλό σενάριο, δίνεις ένα δώρο γιατί απλώς νιώθεις την ανάγκη να πεις ένα «ευχαριστώ».

Ανάγκη για επιβεβαίωση ή αποδοχή

Σε κάποιες περιπτώσεις, το δώρο μπορεί να λειτουργήσει ως τρόπος για να διασφαλίσεις τη θετική στάση του θεραπευτή απέναντί σου, να μειώσεις τον φόβο της απόρριψης ή να κατευνάσεις τυχόν εντάσεις που έχουν προκύψει μεταξύ σας κατά τη διάρκεια των συναντήσεών σας.

Δυσκολία με τα όρια και τη διαφορά των ρόλων

Ο όρος «μεταβίβαση», όπως ορίστηκε το 1912 από τον Φρόυντ, είναι η ασυνείδητη ανάπτυξη συναισθημάτων, συμπεριφορών και στάσεων προς το πρόσωπο του θεραπευτή, που δεν δικαιολογούνται από την θεραπευτική συνθήκη. Έρευνες επιβεβαιώνουν ότι οι θεραπευόμενοι μπορεί να σχετίζονται ασυνείδητα με τον θεραπευτή τους, όπως έχουν κάνει με σημαντικές φιγούρες από το παρελθόν τους.

Απόπειρα ανταπόδοσης της βοήθειας

Προσφέροντας κάτι υλικό, επιθυμείς ίσως να ισοσκελίσεις τη βοήθεια που λαμβάνεις σε συναισθηματικό επίπεδο.

Όταν μια επαγγελματική σχέση αποκτά και προσωπική διάσταση, επηρεάζεται η αντικειμενικότητα ή η επαγγελματική κρίση του θεραπευτή. iStock

Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι τίποτα από τα παραπάνω δεν είναι κάτι για το οποίο θα κατηγορηθείς. Ωστόσο, η επιθυμία σου να αγοράσεις ένα δώρο για τον θεραπευτή σου είναι ένα γεγονός που έχει σημασία να εξεταστεί.

Γιατί ένα δώρο στον ψυχοθεραπευτή σου αγγίζει ζητήματα δεοντολογίας

Ο Κώδικας Δεοντολογίας για τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας φαίνεται ότι δεν απαγορεύει ρητά τα δώρα προς τον ψυχοθεραπευτή κατά τη διάρκεια της θεραπείας, ωστόσο επισημαίνει τους ηθικούς κινδύνους που μπορεί να προκύψουν, στη σχέση μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου.

ΕΝΑ ΔΩΡΟ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΘΟΛΩΣΕΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΚΑΙ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕΙ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ Ή ΠΑΡΕΡΜΗΝΕΙΕΣ.

Σύμφωνα με τον κώδικα Ethical Principles of Psychologists and Code of Conduct της American Psychological Association (APA, 2017), οι θεραπευτές οφείλουν να αποφεύγουν κάθε μορφή εκμετάλλευσης των θεραπευόμενων, ακόμη κι όταν αυτή δεν είναι σκόπιμη. Η θεραπευτική σχέση χαρακτηρίζεται από εγγενή ανισορροπία δύναμης, γεγονός που καθιστά τον θεραπευόμενο πιο ευάλωτο σε συναισθηματική σύγχυση ή εξάρτηση.

Επιπλέον, ο Κώδικας προειδοποιεί για τις λεγόμενες «διπλές σχέσεις»: όταν μια επαγγελματική σχέση αποκτά και προσωπική διάσταση, επηρεάζεται η αντικειμενικότητα ή η επαγγελματική κρίση του θεραπευτή.

Σε κάθε περίπτωση, ένα δώρο είναι μια προσωπική κίνηση που μπορεί να θολώσει τα όρια και να δημιουργήσει προσδοκίες ή παρερμηνείες σχετικά με τη φύση της συγκεκριμένης σχέσης. Σύμφωνα με τον Κώδικα, είναι στην απόλυτη ευθύνη του επαγγελματία ψυχικής υγείας να προστατεύσει τη θεραπευτική διαδικασία. Για τον λόγο αυτό πολλοί θεραπευτές, αποφεύγουν να αποδέχονται τα δώρα που τους προσφέρονται.

Αν τελικά αποφασίσω να αγοράσω δώρο;

Αν αφού τα σκεφτείς όλα αυτά αποφασίσεις ότι θέλεις να εκφράσεις την ευγνωμοσύνη σου απέναντι στον ψυχοθεραπευτή σου με ένα δώρο, οι ειδικοί συνιστούν τα εξής:

• Προτίμησε κάτι «μικρό» και συμβολικό.
• Διάλεξε να το προσφέρεις την εποχή που η θεραπεία πλησιάζει προς το τέλος της.
• Μίλησε στη συνεδρία σου για το νόημα που έχει για σένα αυτό το δώρο.
• Να έχεις κατά νου το ενδεχόμενο ότι μπορεί ο ψυχοθεραπευτής σου να μην το δεχτεί.

Τέλος, μην ξεχνάς ότι ίσως το πιο επιδραστικό δώρο ευγνωμοσύνης είναι αυτό που εκφράζεται με λόγια.