ΕΙΣΑΙ ΑΝΑΣΦΑΛΗΣ ΣΤΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΟΥ; ΙΣΩΣ ΦΤΑΙΝΕ ΟΙ ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΣΟΥ ΦΙΛΟΙ

Οι άνθρωποι που μας μεγάλωσαν επηρέασαν τον τρόπο που συνδεόμαστε και δημιουργούμε σχέσεις ως ενήλικες. Ωστόσο, σύμφωνα με νέα μελέτη, οι παιδικές φιλίες είναι πιο καθοριστικές εμπειρίες.

Το πώς φροντίστηκες από μωρό, οι πρώιμες εμπειρίες από τους ανθρώπους που σε μεγάλωσαν, διαμορφώνει τους τρόπους που συνδέεσαι στις προσωπικές σου σχέσεις, ερωτικές και φιλικές. Έτσι, εκεί που κάποιος βιώνει τη σχέση υπό τον διαρκή φόβο ότι θα τον εγκαταλείψουν ή με καχυποψία, ένας άλλος αφήνεται με σιγουριά και ασφάλεια. Είναι ο τύπος προσκόλλησης που κάνει τη διαφορά, σύμφωνα με τη δημοφιλή θεωρία που διατυπώθηκε το 1958 από τον αναπτυξιακό ψυχολόγο και ψυχίατρο John Bowlby, η οποία σήμερα εξετάζεται για πιθανές ελλείψεις.

Εδώ και αρκετά χρόνια, η ψυχολογική έρευνα έχει συστήσει να λαμβάνονται υπ’ όψιν όλες οι πρώιμες σχέσεις ενός ανθρώπου για να κατανοείται πλήρως ο τύπος συναισθηματικού του δεσμού, όπως λέγεται αλλιώς η προσκόλληση. Η πρόταση βασιζόταν αποκλειστικά σε υποθέσεις, χωρίς να έχει επιβεβαιωθεί πειραματικά. Τη μεταβλητή που έλειπε από την εξίσωση ανέλαβε να συμπληρώσει η Keely Dugan, Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνικής Ψυχολογίας και Ψυχολογίας Προσωπικότητας στο Πανεπιστήμιο του Μιζούρι, διενεργώντας σχετική έρευνα με συναδέλφους. Τα ευρήματα δημοσιεύτηκαν στο Journal of Personality and Social Psychology.

Τα στάδια της έρευνας

Αρχικά, ανέλυσαν δεδομένα 1.364 βρεφών και των οικογενειών τους από μια μακροχρόνια μελέτη-ορόσημο του αμερικανικού Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού και Ανθρώπινης Ανάπτυξης (ΝΙCHD), που ξεκίνησε το 1991 και ολοκληρώθηκε όταν τα παιδιά έγιναν 15 ετών. Στο ερευνητικό project του ΝΙCHD συμμετείχαν 60 κορυφαίοι ερευνητές από 20 και πλέον πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα στις ΗΠΑ που, μεταξύ άλλων:

• βιντεοσκόπησαν μπαμπάδες και μαμάδες για να παρατηρήσουν πώς αλληλεπιδρούσαν με τα παιδιά και κατά πόσο ανταποκρίνονταν στις ανάγκες τους,
• χρησιμοποίησαν αναφορές από τους γονείς για να αναλύσουν τα μοτίβα συγκρούσεων ή εγγύτητας στις σχέσεις τους με τα παιδιά, και αναφορές από τα παιδιά για να αναλύσουν τη ζεστασιά ή ψυχρότητα των γονιών,
• μέσα από αναφορές γονέων και δασκάλων και αυτοαξιολογήσεις των παιδιών, ανέλυσαν την ποιότητα των φιλικών τους σχέσεων και την ικανότητά τους να κοινωνικοποιούνται στις ομάδες των συνομηλίκων τους.

Κατά το διάστημα 2018-2022, η ομάδα της Dugan παρακολούθησε 705 συμμετέχοντες από το αρχικό δείγμα, ηλικίας 26-31 ετών την περίοδο εκείνη, για να αξιολογήσει τον τύπο προσκόλλησης και την ποιότητα των σχέσεών τους με συντρόφους, φίλους και οικογένεια στην ενήλικη ζωή. Μίλησαν με τα παιδιά και τους βασικούς φροντιστές τους, κατά κύριο λόγο μητέρες.

Οι πρώτες φιλίες είναι «σχολείο» για τις δυναμικές του δούναι και λαβείν στις σχέσεις, που αργότερα θα ξανασυναντήσουμε στην ενήλικη ζωή. Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Πόσο σε επηρεάζει η μητέρα και πόσο οι φίλοι σου

Σύμφωνα με τη σημερινή θεωρία, ο τύπος προσκόλλησης των ενηλίκων διαμορφώνεται από δύο βασικές διαστάσεις:

• το άγχος προσκόλλησης, ούτως ειπείν το πόσο ανησυχείς μήπως οι άλλοι δεν είναι διαθέσιμοι ή δεν ανταποκριθούν όταν τους χρειαστείς, και
• την αποφυγή προσκόλλησης, δηλαδή το πόσο δυσκολεύεσαι να βασιστείς σε άλλους ή να μοιραστείς συναισθήματα και ανάγκες.

Υψηλό άγχος είτε υψηλή αποφυγή ή και τα δύο οδηγούν σε πιο ανασφαλείς σχέσεις, ενώ χαμηλά σκορ και στις δύο σε ασφαλείς.

Η έρευνα έδειξε ότι:

Η σχέση με τη μητέρα προβλέπει τη γενική τάση προσκόλλησης

Η ποιότητα της σχέσης με τη μητέρα (εγγύτητα, συγκρούσεις, ζεστασιά ή σκληρότητα) επηρεάζει τη μελλοντική αίσθηση ασφάλειας στις σχέσεις. Άτομα που βίωσαν εντονότερες συγκρούσεις ή ψυχρότητα από τη μητέρα ένιωθαν πιο ανασφαλή στις ενήλικες σχέσεις τους. Η μητρική σχέση επηρέαζε όλες τις μελλοντικές σημαντικές σχέσεις (γονείς, φίλους, συντρόφους), εξηγώντας ένα 2-3% του άγχους ή της αποφυγής προσκόλλησης.

Οι παιδικές φιλίες επηρεάζουν ακόμη περισσότερο τις μελλοντικές σχέσεις

Οι παιδικές φιλίες αποδείχθηκαν ο ισχυρότερος παράγοντας για το πώς συμπεριφέρονται οι ενήλικες στις σχέσεις τους, εξηγώντας κατά 4% τον τύπο προσκόλλησης. Οι ποιοτικές φιλίες στην παιδική ηλικία συνδέθηκαν με μεγαλύτερη ασφάλεια στις σχέσεις στην ηλικία των 30. Όσο πιο βαθιές ήταν στην εφηβεία, τόσο ισχυρότερο ήταν το αίσθημα ασφάλειας στις ενήλικες σχέσεις. Οι ερευνητές τονίζουν ότι στις πρώτες φιλίες μαθαίνεις τις δυναμικές του δούναι και λαβείν, που αργότερα επαναλαμβάνονται στις ενήλικες σχέσεις.

Η σχέση με τον πατέρα είχε ελάχιστη επίδραση

Δεν βρέθηκαν πολλές συσχετίσεις ανάμεσα στη σχέση με τον πατέρα και τον τύπο προσκόλλησης. Όπως και σήμερα, είπε η Dugan, το 1991 ήταν η μητέρα κύριος φροντιστής, αλλά η συμβολή του πατέρα ήταν ακόμα πιο περιορισμένη. «Αν επωμιζόταν ο πατέρας τη φροντίδα, πιθανώς να είχαμε αντίστροφα αποτελέσματα – αλλά μας λείπουν τα δεδομένα».

ΟΙ ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΦΙΛΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ –ΚΑΙ ΚΥΡΙΩΣ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ– ΣΥΝΔΕΟΝΤΑ ΜΕ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΙΣ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ.

Δεν είμαστε μόνο η παιδική μας ηλικία

Παρότι οι αρχικές μας σχέσεις είναι «σχολείο» για τις επόμενες, δεν είναι μόνο η παιδική ηλικία που τις διαμορφώνει. Τραυματικές ή θετικές εμπειρίες, η προσωπικότητα, τα γονίδια, η κοινωνικοοικονομική κατάσταση, είναι κάποιες από τις μεταβλητές που επηρεάζουν πώς συνδεόμαστε με τους άλλους.

Ο Omri Gillath, κοινωνικός ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Κάνσας, σχολιάζοντας τη μελέτη στο Scientific American εξήρε τη μεθοδολογία της ερευνητικής ομάδας και την αξιοπιστία των ευρημάτων. Ωστόσο, πρόσθεσε ότι, καθώς οι συμμετέχοντες ήταν νέοι ενήλικες, θα είχε ενδιαφέρον να διερευνηθεί σε επόμενη μελέτη πώς σημαντικά γεγονότα στη μετέπειτα ζωή τους, όπως η απόκτηση δικών τους παιδιών, ένα διαζύγιο ή το πένθος, αλλάζουν τον τύπο προσκόλλησης.

«Σίγουρα δεν είμαστε καταδικασμένοι», σχολίασε η Dugan, επισημαίνοντας πως τα συμπεράσματα της μελέτης δεν υπονοούν ότι οι πρώιμες εμπειρίες σύνδεσης ορίζουν μια αναπόδραστη μοίρα για τις ενήλικες σχέσεις. Σύμφωνα με στοιχεία που επικαλέστηκε η ίδια, οι τύποι προσκόλλησης μπορεί να αλλάζουν στη διάρκεια της ζωής ακόμα και από μήνα σε μήνα ως απόκριση σε θετικές και αρνητικές εμπειρίες και γεγονότα-σταθμούς. Ας μην ξεχνάμε, όπως λέει, ότι «μπορεί να έχεις μια όχι και τόσο καλή σχέση με τους γονείς σου, παρ' όλα αυτά να δημιουργείς υγιείς και ασφαλείς δεσμούς με φίλους ή συντρόφους».