ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΕΞ ΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΡΑΝΤΕΒΟΥ: ΕΙΝΑΙ ΑΚΟΜΑ ΤΑΜΠΟΥ;

Πρέπει οι γυναίκες να αποφεύγουν το σεξ στο πρώτο ραντεβού; Αν όχι, μήπως δεν κάνουν για σχέση; Η ερωτική πράξη ως γυναικείο ταμπού καλά κρατεί. Συζητάμε με τον ψυχολόγο-ψυχοθεραπευτή Δρ. Βασίλη Κιοσσέ για την πατριαρχία, τα στερεότυπα και τις βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις για τα φύλα.

«Η ψυχολόγος είπε ότι αν κάνω σεξ από το πρώτο ραντεβού είναι σαν να αφήνω το κάστρο ανοχύρωτο, να του το χαρίζω. Έτσι, ο άλλος δεν έχει λόγο να πολιορκήσει, χάνει το ενδιαφέρον του». Τα λόγια αυτά δεν είναι από κάποια ταινία του 1950 ή άλλο έργο επηρεασμένο από τις ψυχαναλυτικές θεωρίες του Φρόιντ για την ανδρική αντίληψη της γυναίκας ως «Πόρνης ή Παναγίας». Ήταν η συμβουλή που έλαβε μια φίλη από την ψυχοθεραπεύτριά της.

Μου φάνηκε κάπως προβληματικό. Έκανα μια πρόχειρη αναζήτηση στο διαδίκτυο να δω τι παίζει παγκοσμίως. Έπεσα πάνω στον Stephan Labossiere, πιστοποιημένο σύμβουλο σχέσεων, ομιλητή και συγγραφέα, «με αποστολή να κάνει τις σχέσεις πιο ευτυχισμένες και ολοκληρωμένες, εκμεταλλευόμενος κάθε ευκαιρία για να βοηθήσει τόσο τους άνδρες όσο και τις γυναίκες να ξεπεράσουν προκλήσεις που βάζουν εμπόδια στις σχέσεις τους». Έτσι συστήνεται στο επίσημη σελίδα του, έτσι λογικά θα τον ξέρουν και οι πάνω από 2 εκατ. followers που έχει στο instagram και πιθανώς διάβασαν το άρθρο του για το σεξ στο πρώτο ραντεβού.

Εκεί, μέσα από περίπου 700 λέξεις, επιχειρεί να αποτρέψει με κάθε τρόπο τις γυναίκες από το να «δοθούν» στο πρώτο ραντεβού. Φωνάζει με κεφαλαία DON'T DO THIS! και προτάσσει κοινωνικούς φόβους και ανδρικές προκαταλήψεις και την αγωνία της αξιοπρέπειας, ώστε να τις προειδοποιήσει για τον κίνδυνο να θεωρηθούν εύκολες και ανάξιες για σχέση – και να επιβεβαιώσει πως το φροϊδικό δίπολο καλά κρατεί.

Ήμουν πια σίγουρος πως κάτι δεν πάει καλά. Επικοινωνώ με τον Βασίλη Κιοσσέ, Ψυχολόγο - Ψυχοθεραπευτή και Δρ. Ιατρικής, που έχει ασχοληθεί επισταμένως με το ζήτημα της έμφυλης ανισότητας στην πιο σκληρή και άγρια μορφή της: για περίπου επτά χρόνια, υπήρξε ψυχολόγος στο Κέντρο Συμβουλευτικής Γυναικών Θυμάτων Βίας του Δήμου Καστοριάς, όπου δούλεψε με γυναίκες θύματα έμφυλης βίας, κάνοντας συμβουλευτική με την οπτική του φύλου. Του θέτω τα ερωτήματα χωρίς δεύτερες σκέψεις, ακόμη και αν μάλλον τον φέρνω απέναντι στις απόψεις συναδέλφων του.

Pexels

– Πώς σχολιάζετε από ψυχολογική και κοινωνική σκοπιά την άποψη ότι αν μια γυναίκα ενδώσει στο πρώτο ραντεβού, χαρίζει το κάστρο αμαχητί;

Αρχικά, και μόνο το γεγονός ότι δεν θα κάναμε κανέναν παρόμοιο συνειρμό για τους άνδρες δείχνει πόσο προβληματική είναι η εν λόγω διατύπωση. Κοινωνικά έχει διαμορφωθεί ένα «πρωτόκολλο» γυναικείας συμπεριφοράς, βασισμένο στην πατριαρχία, που καταδεικνύει το πώς θα πρέπει να συμπεριφέρεται μία γυναίκα προκειμένου να είναι ηθική.

– Τι αντίληψη για το γυναικείο σώμα και τη σεξουαλικότητα αποτυπώνει αυτή η φράση;

Η σεξουαλικότητα, το φύλο και η ηθική συμπεριφορά εξακολουθούν να διέπονται από κατασκευασμένες κοινωνικές νόρμες, ειδικά για τις γυναίκες. Η πατριαρχία έχει βρει έναν τρόπο προκειμένου να επιβεβαιώνει ότι οι γυναίκες δεν είναι ποτέ αρκετές, ό,τι κι αν κάνουν. Ενώ κοινωνικά ενθαρρύνονται να αναδεικνύουν τη σεξουαλικότητά τους και να έχουν μία συγκεκριμένη επιτέλεση του φύλου τους, όταν το κάνουν κρίνονται ως ανήθικες και «εύκολες», ιδίως εάν επιτρέψουν στον εαυτό τους να εκφράσει τη σεξουαλικότητά τους στο πρώτο ραντεβού. Η ιδέα της «αγνότητας» και της «σεμνότητας» παραδοσιακά αποτελούσαν εργαλεία χειραγώγησης του γυναικείου σώματος.

– Πόσο βαθιά ριζωμένα είναι τέτοια ιδιοκτησιακά σχήματα (κάστρο, μάχη, κατάκτηση) στη γλώσσα που χρησιμοποιούμε για τον έρωτα και το σεξ;

Αυτή η γλώσσα («κάστρο», «μάχη», «την έριξε», «την κατέκτησε») αναπαράγει ξεκάθαρα ένα παιχνίδι ισχύος στη σχέση άνδρα-γυναίκας. Πρόκειται για μια διατύπωση σε όρους δύναμης που βασίζεται στην κυριαρχία και την εξουσία. Ιστορικά, εάν το παρατηρήσει κανείς θα δει ότι το ερωτικό λεξιλόγιο έχει συχνά στρατιωτικές φράσεις οι οποίες δεν μιλούν σε καμία περίπτωση για αμοιβαιότητα, σεβασμό και ισοτιμία στις σχέσεις.

ΕΧΟΥΜΕ ΜΑΘΕΙ ΝΑ ΜΕΤΑΦΡΑΖΟΥΜΕ ΤΟ ΣΩΜΑ ΩΣ ΕΠΑΘΛΟ ΚΑΙ ΟΧΙ ΩΣ ΕΝΑ ΜΕΣΟ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΑΦΗΣ.

Δεν είναι μόνο βαθιά ριζωμένα αυτά τα ιδιοκτησιακά σχήματα, αρκεί απλά να αναλογιστούμε ότι μέχρι και λίγες δεκαετίες πριν ο γάμος, άρα και η σεξουαλική πρόσβαση, λειτουργούσε κυριολεκτικά ως συμφωνία ιδιοκτησίας.

– Πώς το ανδρικό βλέμμα και οι πατριαρχικές προσδοκίες επηρεάζουν τη στάση των γυναικών απέναντι στη δική τους επιθυμία;

Το ανδρικό βλέμμα αποτελούσε πάντα τον καθρέφτη μέσα από τον οποίο οι γυναίκες έβλεπαν ή και αξιολογούσαν τον εαυτό τους. Εκεί ακριβώς υπάρχει μία αντίφαση: Η βαθιά επιθυμία να «με θέλει» κόντρα στην προβληματική φωνή ηθικής του «να μη με δει ως εύκολη». Ως εκ τούτου, οι γυναίκες δέχονται αφόρητες πιέσεις προκειμένου να είναι επιθυμητές αλλά να μην εκτίθενται στην κριτική των ανδρών. Πρόκειται δηλαδή για ένα δίκοπο μαχαίρι.

Έτσι, αναγκάζονται να βιώνουν τη σεξουαλική τους επιθυμία προσαρμοσμένη στο καθρέπτισμα του βλέμματος των ανδρών. Οδηγούμαστε σε αυτό που περιγράφει εξαιρετικά η φεμινιστική θεωρία ως «σεξουαλική αυτολογοκρισία»: μια διαρκής εσωτερική φωνή αξιολογεί και κρίνει τη σεξουαλική επιθυμία των γυναικών, προκειμένου να ανταποκριθεί στην ανδρική προσδοκία. Η σεξουαλικότητα δεν τους ανήκει επί της ουσίας, αλλά προσαρμόζεται με τέτοιον τρόπο, ώστε να είναι ελκυστική μα όχι «προκλητική»

– Αν μια γυναίκα νιώθει έλξη από έναν «παραδοσιακό» άνδρα, τι σημαίνει αυτό για τη δική της έκφραση επιθυμίας; Πρέπει πράγματι «να κάνει πίσω»;

Εάν με την έννοια του «παραδοσιακού» άνδρα εννοούμε έναν άνδρα που αναπαράγει μια σειρά από πατριαρχικές και στερεοτυπικές πεποιθήσεις, τότε μία γυναίκα θα χρειαστεί να αναρωτηθεί αν το να «κάνει πίσω» προέρχεται από φόβο ή επιθυμία. Δεν υπάρχει τίποτα κακό στο να υπάρχει έλξη προς έναν άνδρα με «παραδοσιακή» συμπεριφορά – άλλωστε ο έρωτας, η διέγερση και η επιθυμία δεν είναι απαραίτητο να είναι πολιτικά ορθές. Το διακύβευμα όμως είναι εάν η επιθυμία θα καταπιεστεί στο βωμό της αποδοχής ή του ελέγχου της απόρριψης από τον άνδρα.

Με έναν «παραδοσιακό» άνδρα οι γυναίκες έχουν εκπαιδευτεί να μικραίνουν τον εαυτό τους. Εάν στην ιδέα του «παραδοσιακού» ενσωματώνονται πεποιθήσεις όπως η αρρενωπότητα, η κυριαρχία, η δύναμη και η ισχύς, τότε μία γυναίκα προκειμένου να χωρέσει θα κάνει εκπτώσεις στη δική της παρουσία, περιορίζοντας την αυθεντική και γνήσια έκφραση του εαυτού της.

Unsplash Claudia Love

– Υπάρχουν σήμερα εσωτερικευμένες ενοχές γύρω από το σεξ στο πρώτο ραντεβού, ακόμα και στις πιο «απελευθερωμένες» γυναίκες;

Το σεξ είναι ίσως η πιο ενοχοποιημένη πλευρά της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Όπως επιφορτίζεται με ενοχές μία γυναίκα εάν ενδώσει στο πρώτο ραντεβού, κατ’ αντιστοιχία ένας άνδρας κρίνεται ως αποτυχημένος εάν δεν εξασφαλίσει σεξ στο ίδιο ραντεβού. Ακόμα και οι γυναίκες που είναι λιγότερο συντηρητικές και υπερασπίζονται με θέρμη το δικαίωμά τους στην έκφραση της σεξουαλικότητας, μπορεί να μην αυτολογοκριθούν σχετικά με το σεξ, αλλά να νιώθουν «κάπως» την επόμενη ημέρα.

Αυτό συμβαίνει γιατί ζούμε σε μία στιγμή της ιστορίας κατά την οποία όλα τα έμφυλα στερεότυπα τίθενται σε αμφισβήτηση περισσότερο από ποτέ, ενώ ταυτόχρονα είναι βαθιά ριζωμένα. Είμαστε σε μία οξύμωρη συνθήκη: μια γυναίκα μπορεί να έχει αποδομήσει εντελώς και πολύ συνειδητά όλες αυτές τις έμφυλες πεποιθήσεις γύρω από το σεξ, ωστόσο είναι τόσο πολύ εμπεδωμένες, που ίσως να παραμένει ενεργή μια μικρή ψιθυριστή φωνούλα που επαναφέρει ηθικά διλήμματα, όπως έχει μάθει πολύ καλά να κάνει.

– Πώς συνδέεται αυτό με τον φόβο της απόρριψης ή του «να μην με δει σοβαρά»;

Συνδέεται πολύ έντονα, καθώς το πατριαρχικό αφήγημα συνδυάζει την αξιοπιστία, την τιμή και την αξιοπρέπεια μιας γυναίκας με τη σεξουαλική της έκφραση. Πρόκειται για μια διαδικασία αξιολόγησής της όπου ο άνδρας επιβεβαιώνει την ηθική της με το κατά πόσο η ίδια μπορεί να «χαλιναγωγήσει» την ερωτική της επιθυμία. Είναι φωνές που αναπαράγουν εσωτερικευμένη πατριαρχία.

Θα ήταν βέβαια μια εσφαλμένη γενίκευση να θεωρήσουμε ότι ο φόβος της απόρριψης πηγάζει αποκλειστικά από ένα σύστημα πατριαρχικών πεποιθήσεων. Μιλάμε για μια σύνθετη εξίσωση στην οποία εμπλέκεται η πατριαρχία, η εμπειρία που είχα ως παιδί σχετικά με δυναμικές έγκρισης και απόρριψης από τους γονείς μου, αλλά και η συνολική εικόνα που έχω για την αξία και τον εαυτό μου.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΝΑ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΠΗΓΑΙΝΩ ΟΧΙ ΠΑΝΤΟΥ, ΑΛΛΑ ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΑΓΑΠΩ.

– Μπορεί να υπάρξει υγιής και αληθινή σύνδεση όταν ξεκινά με σεξ; Τι λέει η εμπειρία και η γνώση σας ως ψυχοθεραπευτής;

Η ιδέα ότι «αν ξεκινήσουμε με σεξ, δεν μπορεί να υπάρξει αληθινή σύνδεση» δεν είναι σε καμία περίπτωση ψυχολογικός όρος, αλλά περισσότερο ένας πολιτισμικός μύθος. Συνεπώς, μπορώ με βεβαιότητα να πω ότι μπορεί να υπάρξει αληθινή σύνδεση και εγγύτητα όταν η γνωριμία ξεκινάει με σεξ, καθώς δεν υπάρχει μια «σωστή» αλληλουχία γεγονότων που εξασφαλίζουν την επιτυχία μιας σχέσης.

Για να πραγματωθεί μια σχέση απαιτούνται συγκεκριμένες ποιότητες, όπως το πλησίασμα, η αυθεντικότητα, ο χώρος για βαθιά συναισθηματική σύνδεση, ο σεβασμός, η κατανόηση, η ενσυναίσθηση αλλά και η ικανότητα να μπορούμε να συνδεθούμε παρά τις διαφορές μας. Το ζήτημα δεν είναι εάν θα συμβεί σεξ στην αρχή, το ζήτημα είναι τι θα συμβεί ακριβώς μετά. Αν το μετά διέπεται από τρυφερότητα, ενδιαφέρον και επικοινωνία, τότε το σεξ όχι μόνο δεν αφαιρεί από τη σχέση, αλλά την ενδυναμώνει.

– Πώς μπορούν οι γυναίκες να επαναδιεκδικήσουν τη σεξουαλικότητά τους χωρίς να εγκλωβίζονται σε διλήμματα του τύπου «πρόστυχη ή σοβαρή»;

Πραγματικά νιώθω πολύ άδικο να πούμε για ακόμα μία φορά στις γυναίκες τι πρέπει να κάνουν για να νιώσουν καλύτερα. Είναι σαν να μεταθέτουμε το βάρος ξανά σε εκείνες. Το δίλημμα «πρόστυχη ή σοβαρή» είναι παραπλανητικό και δεν ανταποκρίνεται στην ουσία. Προσωπικά, θεωρώ ότι μία γυναίκα μπορεί να επιλέγει το περιστασιακό σεξ, ή το σεξ μετά από σύνδεση, ή τίποτα από τα δύο, ή και τα δύο, και όλα αυτά είναι απολύτως εντάξει. Το θέμα είναι κατά πόσο μπορώ να απαλλαγώ από το εσωτερικευμένο ανδρικό βλέμμα που έχω ενσωματώσει μέσα στα χρόνια, ακόμα και πριν τη γέννησή μου.

Η ιδέα της ελευθερίας στο σεξ έχει μέσα της μια βασική επιδίωξη: να μπορώ να με ρωτάω κάθε φορά τι είναι αυτό που θέλω (και ως εκ τούτου να μου επιτρέπω να μην αυτολογοκρίνομαι). Ξέρω ότι δεν είναι εύκολο, καθώς κουβαλάμε ρόλους, τραύματα, πεποιθήσεις, ένα ολόκληρο σύστημα αξιών που μας έχει μεταδοθεί. Αλλά είναι πραγματικά ουσιαστικό. Ελευθερία σημαίνει να μπορώ να πηγαίνω όχι παντού, αλλά εκεί που πραγματικά αγαπώ, εκεί όπου νιώθω άνετα και πραγματώνονται οι δικές μου ανάγκες. Κι αυτό μπορεί όντως να είναι βαθιά επαναστατικό. Είτε πω ναι είτε όχι στο σεξ στο πρώτο ραντεβού, μπορεί να είναι βαθιά ουσιαστικό, όταν προκύπτει από τον αυθεντικό εαυτό μου.