ΜΗΠΩΣ Η ΣΧΕΣΗ ΣΟΥ ΠΑΣΧΕΙ ΑΠΟ «MORAL TYPECASTING»;

Το λεγόμενο «moral typecasting» επηρεάζει την εικόνα που έχουμε για εμάς και τους άλλους. Τι συμβαίνει όταν κολλάμε στον ρόλο του θύματος και πώς μπορούμε να το αλλάξουμε αυτό;

Στο θέατρο, τον κινηματογράφο, την τηλεόραση, οι αγγλόφωνοι χρησιμοποιούν τον όρο typecasting για να περιγράψουν τον ηθοποιό που επιλέγεται ξανά και ξανά για ρόλους που ταιριάζουν σε ένα συγκεκριμένο «τύπο» χαρακτήρα, είτε λόγω της εξωτερικής του εμφάνισης, είτε λόγο του τρόπου που παίζει, είτε λόγω προηγούμενης δουλειάς του.

Ο όρος αυτός φαίνεται να βρίσκει εφαρμογή και στο πεδίο των σχέσεων, απλοποιώντας δραματικά ορισμένες καταστάσεις, κάτι που δεν είναι πάντα βοηθητικό.

Εμείς και οι άλλοι

Η Yael Schonbrun, κλινική ψυχολόγος και επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Brown, εξηγεί σε άρθρο της πως όταν πληγωνόμαστε από τους άλλους, «ο εγκέφαλός μας δεν επεξεργάζεται απλώς τον πόνο, γίνεται “σκηνοθέτης”, διανέμοντας δύο βασικού ρόλους: του αθώου θύματος και του άκαρδου κακοποιού». Το φαινόμενο αυτό αποκαλείται «moral typecasting».

Από την πλευρά του, ο Kurt Gray, καθηγητής ψυχολογίας και νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας, αναφέρει ότι αποδίδοντας σε κάποιον τον ρόλο του κακοποιού υποσυνείδητα πιστεύουμε ότι δεν είναι σε θέση να υποφέρει. Αντιθέτως, το θύμα αντιμετωπίζεται ως ανίκανο να προκαλέσει βλάβη και ως παθητικός δέκτης των εξελίξεων. Μάλιστα, σπάνια δίνουμε στον εαυτό μας τον ρόλο του κακοποιού. Εμείς είμαστε τα αθώα και ανήμπορα θύματα και οι άλλοι αυτοί που φέρουν όλη την ευθύνη για τον πόνο μας.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Η παγίδα της απλοποίησης

Αυτή η οπτική κρύβει αρκετές παγίδες. Για αρχή, μπορούμε εύκολα να αγνοήσουμε και να δικαιολογήσουμε τυχόν βλάβη που προκαλούμε εμείς, υποτιμώντας ταυτόχρονα τον πόνο της απέναντι πλευράς. Οι σχέσεις είναι πολύπλοκες και δεν συμπυκνώνονται σε ένα απλό αφήγημα που μας απαλλάσσει από την όποια ευθύνη. «Αν δεν αναγνωρίζουμε τον πόνο του άλλου και τη δική μας συμβολή στο πρόβλημα, τότε κάθε ουσιαστική συζήτηση γίνεται σχεδόν αδύνατη», γράφει η Schonbrun. Σε κάθε σχέση όλοι έχουν τη δυνατότητα να πληγώσουν και να πληγωθούν.

«ΑΝ ΔΕΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΤΟΝ ΠΟΝΟ ΤΟΥ ΑΛΛΟΥ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ, ΤΟΤΕ ΚΑΘΕ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΧΕΔΟΝ ΑΔΥΝΑΤΗ».

Πώς να αποφύγεις το moral typecasting

Δεν μπορούμε να εξαλείψουμε πλήρως αυτή την εγκεφαλική τάση, γιατί η ικανότητα να εντοπίζουμε πιθανή βλάβη μάς προστατεύει. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να γίνουμε πιο συνειδητοί στην κριτική απέναντι στον εαυτό μας. Η ειδικός δίνει μερικές πρακτικές συμβουλές για να το πετύχουμε:

• Προσπαθούμε να εντοπίσουμε πότε νιώθουμε πληγωμένοι ή ότι απειλούμαστε. Αυτό θα μας βοηθήσει να μην ενδώσετε σε απλοϊκές αφηγήσεις.
• Φανταζόμαστε πώς θα ερμήνευε τη σκηνή ένας ουδέτερος παρατηρητής που κατανοεί την πολυπλοκότητα όλων των χαρακτήρων κι έτσι παίρνουμε απόσταση.
• Αποδεχόμαστε ότι κάθε σχέση συνδιαμορφώνεταιαπό όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές.