ΟΣΑ ΘΑ ΗΘΕΛΕ ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ ΕΝΑ ΑΓΧΩΔΕΣ ΠΑΙΔΙ

Τα αγχώδη παιδιά συχνά κρύβουν το άγχος τους κάτω από φαινομενικά ανεξήγητες ή παρεξηγήσιμες συμπεριφορές. Δεν το κάνουν επίτηδες, ούτε είναι χειριστικά. Είναι ο τρόπος τους να επιβιώνουν συναισθηματικά. Πώς θα τα βοηθήσετε;

Αυτός που έχει την τύχη να μην γνωρίζει από άγχος και ακούει ότι το παιδί σου βασανίζεται από αυτό θα σε ρωτήσει τα κλασικά: Έχει άγχος για τις εξετάσεις; Τι ακριβώς τον/την αγχώνει; Κι ύστερα, με όλη την καλή πρόθεση, θα σπεύσει να σε συμβουλεύσει πώς να το νουθετήσεις. Όλες οι συμβουλές θα κινούνται στην ίδια λογική και θα καταλήγουν στην προτροπή: Να χαλαρώσει, να μην αγχώνεται! 

Όμως, για έναν γονιό που μεγαλώνει ένα παιδί με άγχος, αυτές οι συμβουλές είναι όχι μόνο άχρηστες αλλά και κακές. Διότι το τελευταίο που χρειάζεται να ακούσει ένα αγχώδες παιδί είναι ότι πάλι κάνει κάποιο λάθος και... αγχώνεται, ενώ δεν θα έπρεπε.

Λέω συχνά στους φίλους μου να φανταστούν το άγχος σαν έναν διαρκή φόβο που σε ακολουθεί με την αγωνιώδη ανησυχία: τι θα γίνει εάν...; Το μυαλό των γνήσια αγχωμένων έχει ένα προτέρημα που τελικά γυρνάει μπούμερανγκ: είναι γρήγορο, έξυπνο, διορατικό και δουλεύει ασταμάτητα. Σκέφτεται λοιπόν συνεχώς για τις περισσότερες περιστάσεις κάτι που θα μπορούσε να πάει στραβά.

Το αγχώδες παιδί είναι συνήθως εγκεφαλικός τύπος, αλλά βασανίζεται. Κι αυτό δεν θα το δείξει ξεκάθαρα, δηλαδή με κλάματα, τρέμουλο στη φωνή ή λέγοντας ότι το αγχώνει η έκβαση του τάδε πράγματος. Τα παιδιά συνήθως εσωτερικεύουν το άγχος τους και εκδηλώνουν συμπεριφορές που με μια πρόχειρη ανάγνωση κάποιος θα ερμήνευε διαφορετικά.

Αγχώδες παιδί: Με ποιες συμπεριφορές μεταμφιέζει το άγχος του;

Ο Dr Jeffrey Bernstein, παιδοψυχολόγος με ευρύτατο συγγραφικό έργο σχετικά με το άγχος σε παιδιά και εφήβους, επιβεβαιώνει από την κλινική του εμπειρία ότι το άγχος στα παιδιά μπορεί να φοράει τη μάσκα του θυμού, της αποφυγής, της ανυπακοής και της τελειομανίας. Και αν είστε γονείς που προσπαθούν να βγάλουν άκρη με τέτοιου είδους αλλοπρόσαλλες συμπεριφορές, η απάντηση κρύβεται μάλλον στο άγχος.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Τα αγχώδη παιδιά δεν προσπαθούν να συμπεριφέρονται δύσκολα. Προσπαθούν να αισθάνονται ασφαλή σε έναν συντριπτικό και απρόβλεπτο κόσμο. Άλλωστε, το αντίθετο του άγχους δεν είναι η ηρεμία, αλλά η εμπιστοσύνη και η ασφάλεια. Ο Dr Bernstein στο βιβλίο του The Anxiety, Depression & Anger Toolbox for Teens παρουσιάζει 5 «προβληματικές συμπεριφορές» όπου το παιδικό άγχος είναι είναι μεταμφιεσμένο.

1. Δεν μελετά τα μαθήματά του

Ένας 12χρονος αρνιόταν πεισματικά να κάνει τα μαθήματά του. Οι γονείς του επέμεναν ότι ήταν απλώς τεμπέλης. Όμως, κάτω από την επιφάνεια υπήρχε κάτι πιο βαθύ. Ο μικρός φοβόταν μήπως κάνει λάθη. Το άγχος του του έλεγε ότι η προσπάθεια και η αποτυχία θα ήταν αφόρητες, οπότε ένιωθε πιο ασφαλής να μην προσπαθήσει καθόλου. Όταν εντοπίστηκε το πραγματικό πρόβλημα, οι γονείς του μπόρεσαν να τον υποστηρίξουν με μικρά, δομημένα βήματα, αντί να του φωνάζουν και να τον τιμωρούν επειδή δεν μελετούσε.

2. Δεν μπορεί να μείνει μακριά από τους γονείς του

Μια 9χρονη δεν μπορούσε να είναι χωριστά από τη μαμά της για περισσότερα από λίγα λεπτά χωρίς να πανικοβληθεί. Η οικογένειά της νόμιζε ότι ήταν χειριστική, αλλά αυτό που η ίδια ήθελε να πει με τη συμπεριφορά της ήταν: Νιώθω πιο ασφαλής όταν είμαι μαζί σου. Ο κόσμος μοιάζει τρομακτικός χωρίς αυτή την άγκυρα. Μόλις η μαμά της έμαθε να την προετοιμάζει μέσα από ήπιους αποχωρισμούς, αντί να σπεύδει είτε να την καθησυχάσει είτε να την επικρίνει, η μικρή άρχισε να χτίζει αυτοπεποίθηση.

3. Παρουσιάζει ακραίες συναισθηματικές διακυμάνσεις

Πολλά αγχώδη παιδιά ζουν σε μια συνεχή κατάσταση συναισθηματικής εγρήγορσης. Μπορεί να πηγαίνουν από το 0 στο 100 για το τίποτα. Αυτά τα ξεσπάσματα συχνά δείχνουν ότι το νευρικό τους σύστημα είναι «τεντωμένο». Ένα σπασμένο μολύβι, ένας αδελφός που τους πειράζει ή μια κάλτσα που ξαφνικά τρυπάει μπορεί να είναι η σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι σε ένα ήδη στρεσαρισμένο σώμα.

4. Είναι τελειομανές

Ένας γιατρός παλιά είχε πει στη μητέρα μου: Δεν υπάρχει καλός μαθητής που να μην έχει άγχος. Το επιβεβαιώνω πλέον καθημερινά. Τα αγχώδη παιδιά συχνά θέτουν πολύ υψηλά στάνταρ για τον εαυτό τους και είναι ιδιαίτερα αυστηρά μαζί του. Σκίζουν σχέδια, αποφεύγουν να ξεκινήσουν έργα ή έχουν εμμονή με μικρά λάθη. Δεν πρόκειται για φιλοδοξία. Είναι ο φόβος της απογοήτευσης των άλλων ή της απώλειας ελέγχου μεταμφιεσμένος σε κίνητρο.

5. Είναι αναβλητικό

Ίσως ο έφηβός γιος σας να συνεχίζει να αναβάλλει τις εργασίες του μέχρι το προηγούμενο βράδυ ή να κοιτάζει με απλανές βλέμμα μια κενή σελίδα. Μπορεί να μοιάζει με τεμπελιά, αλλά καλύτερα να προσπαθήσετε να διαπιστώσετε αν είναι μια συναισθηματική παράλυση που έχει προέλθει από σκέψεις του στυλ «τι θα γινόταν αν...».

Τι χρειάζονται αυτά τα παιδιά

Τα αγχώδη παιδιά δεν χρειάζονται γονείς που να διορθώνουν τα πάντα. Χρειάζονται γονείς που παραμένουν σταθεροί, που επικυρώνουν τα συναισθήματά τους, που θέτουν όρια και τα βοηθούν να κάνουν ένα βήμα μπροστά κάθε φορά.

Αν έχετε ένα αγχώδες παιδί, για αρχή χρησιμοποιήστε για περίπου 3 ημέρες την παρακάτω προσέγγιση:

1. Επικυρώστε τα συναισθήματά του, λέγοντας: Αυτό είναι δύσκολο αυτή τη στιγμή – το καταλαβαίνω.
2. Δώστε όνομα στο βασικό συναίσθημα που βρίσκεται καλυμμένο πίσω από τη συμπεριφορά και προσπαθήστε να το αποδυναμώσετε, λέγοντας: Ακούγεται σαν άγχος αυτό. Δεν πειράζει, δεν είναι το αφεντικό μας το άγχος.
3. Μην δίνετε έτοιμες λύσεις, αλλά σαν προπονητής προσπαθήστε να του εκμαιεύσετε τη δική του: Ας βρούμε ένα πολύ μικρό πράγμα που μπορείς να κάνεις. Θα είμαι μαζί σου.

Χρήσιμα tips για γονείς αγχωμένων παιδιών

Ένα από τα πιο χρήσιμα μαθήματα είναι η διδασκαλία των παιδιών (και των γονέων τους) να διαχωρίζουν το συναίσθημα από την ταυτότητα: Δεν είσαι το άγχος σου, το άγχος σου απλώς προσπαθεί να σου πει κάτι.

Με την εξάσκηση, παιδιά και έφηβοι μαθαίνουν ότι δεν χρειάζεται να αισθάνονται γενναίοι για να ενεργήσουν γενναία. Το να είσαι θαρραλέος δεν σημαίνει να μην φοβάσαι. Πρόκειται για τη χρήση των δύο πιο βασικών δεξιοτήτων για μια επιτυχημένη ζωή: ηρεμία και επίλυση προβλημάτων.

Τα αγχώδη παιδιά δεν χρειάζονται τέλειους γονείς, χρειάζονται συντονισμένους μαζί τους γονείς. Χρειάζονται να παραμείνετε συνδεδεμένοι ακόμα κι όταν οι συμπεριφορές τους σας απομακρύνουν. Με την υποστήριξή σας, θα μάθουν ότι ο φόβος δεν είναι κάτι από το οποίο πρέπει να τρέξουν μακριά, μπορούν να περπατήσουν δίπλα του, κάνοντας ένα βήμα τη φορά.