ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΜΕΤΑΤΡΕΨΕΙΣ ΤΟ ΨΥΧΙΚΟ ΤΡΑΥΜΑ ΣΕ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ;

Έχουμε όλοι κάποιο ψυχικό τραύμα από την παιδική μας ηλικία; Πώς μας επηρεάζει ένα προγονικό τραύμα που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά; Τι είναι η σωματικά επικεντρωμένη ψυχοθεραπεία Gestalt και με ποιον τρόπο προσεγγίζει και θεραπεύει το τραύμα;

Τον τελευταίο καιρό ακούμε όλο και περισσότερο για το «τραύμα», το οποίο οι ειδικοί βάζουν πλέον στο επίκεντρο, προσπαθώντας να το αποκωδικοποιήσουν. Τα μάτια όλων είναι στραμένα στους τρόπους θεραπείας του – ανάμεσά τους και η Σωματικά Επικεντρωμένη Ψυχοθεραπεία Gestalt (Σ.Ε.ΨΥ.G.), η οποία συνδυάζει την ψυχοθεραπεία με αναπνευστικές και σωματικές παρεμβάσεις.

Επικοινωνήσαμε με τη σύμβουλο ψυχικής υγείας, Δήμητρα Ζάγκα, για να μας εξηγήσει τη προσέγγιση της συγκεκριμένης μεθόδου στην αντιμετώπιση του τραύματος.

– Τι εννοούμε όταν λέμε «τραύμα»; Πρόκειται για ένα συγκεκριμένο τραυματικό γεγονός (π.χ. βιασμός) ή όλοι μας κουβαλάμε κάποιου είδους τραύμα από την παιδική μας ηλικία;

Η λέξη τραύμα προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρήμα «τιτρώσκω» που σημαίνει πληγώνω. Στο σωματικό επίπεδο, μας είναι γνωστές οι συνέπειες ενός τραύματος και το πως αυτό θεραπεύεται. Στο ψυχικό όμως επίπεδο τι είναι τραύμα και πως μας επηρεάζει; Για να το πούμε απλά, πρόκειται για ένα τραυματικό αποτύπωμα στον ψυχισμό μας. Υπάρχουν τρία βασικά είδη τραύματος: α) το αναπτυξιακό, β) αυτό που δημιουργείται μετά από μια τραυματική εμπειρία και γ) το προγονικό.

Στο ψυχικό επίπεδο όταν βιώνουμε ένα απειλητικό γεγονός, δημιουργείται ένα τραυματικό αποτύπωμα που εγγράφεται ανεξίτηλα στη μνήμη μας και στο σώμα μας. Το ποια βιώματα είναι εν δυνάμει τραυματικά, είναι εντελώς υποκειμενικό και εξαρτάται από προηγούμενες εμπειρίες του κάθε ανθρώπου, καθώς και από την αντίδραση του περιβάλλοντός του.

Για να τραυματίσει ένα γεγονός ένα παιδάκι, για παράδειγμα, δεν είναι απαραίτητο να πρόκειται για ένα σοβαρό γεγονός (π.χ. ατύχημα, ασθένεια, σεξουαλική παρενόχληση), μπορεί να είναι και γεγονότα χαμηλής έντασης με συχνή επανάληψη τα οποία δημιουργούν ένα τραυματικό αποτύπωμα στον ψυχισμό του. Όσο πιο ψυχικά αδύναμος είναι κάποιος, τόσο πιο έντονο θα είναι το αποτύπωμα που θα αφήσει το τραυματικό γεγονός πάνω του.

Unsplash Dynamic Wang

– Με ποιες μορφές (συμπεριφορές) «βγαίνει» το τραύμα στην καθημερινότητά μας;

Το τραύμα μπορεί να εμφανιστεί με πολλούς τρόπους  και σε πολλά επίπεδα. Στο συναισθηματικό επίπεδο γίνεται ατιληπτό συνήθως με φόβο, ντροπή, ενοχή, απάθεια. Στο γνωστικό μας με επαναλαμβανόμενες σκέψεις, εφιάλτες αρνητικές πεποιθήσεις. Διαπροσωπικά με δυσλειτουργικές σχέσεις. Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε ψυχιατρικές διαταραχές.

Unsplash Rapha Wilde

– Πώς μπορούμε να αποδομήσουμε τέτοιου είδους μοτίβα που αποδεικνύουν ψυχικό τραύμα;

Για να το πετύχουμε αυτό, χρειάζεται εξατομικευμένη εργασία στο κάθε άτομο με συγκεκριμένα εργαλεία και μεθόδους. Το σημαντικό στη μέθοδό μας είναι να φτάσουμε στη ρίζα του πρωτογενούς τραύματος και αυτό γίνεται μέσα στη θεραπεία, σε ένα ασφαλές περιβάλλον, χωρίς τον κίνδυνο επανατραυματισμού του ατόμου. Το βασικό για τη μέθοδό μας, είναι να εργαστούμε με το τραυματικό υπόβαθρο και όχι με το μοτίβο που είναι συνέπεια.

– Πολλές φορές το τραύμα μπορεί να μην είναι συνειδητό, αλλά να «φαίνεται» στο σώμα. Πώς βοηθούν οι σωματικές θεραπείες, όπως η σωματικά επικεντρωμένη ψυχοθεραπεία Gestalt;

Το τραύμα αφήνει αποτύπωμα σε συγκεκριμένες ζώνες του σώματός μας, που κατά τον Αυστριακό ψυχαναλυτή Βίλχελμ Ράιχ, είναι επτά. Εργαζόμαστε πάνω σ’ αυτές τις ζώνες με αναπνευστικές και σωματικές παρεμβάσεις, για να πετύχουμε την αποθωράκιση, σε επίπεδο ζωτικής δύναμης που κατ’ επέκταση βελτιώνει τη λειτουργικότητά μας.

– Με ποιες τεχνικές μπορεί ο/η θεραπευτής/τρια να ενισχύσει τη ικανότητα του/της θεραπευόμενου/ης να μετατρέψει το τραύμα σε προσωπική δύναμη;

Υπάρχουν πολλές τεχνικές στη μεθοδολογία της Σωματικά Επικεντρωμένης Ψυχοθεραπείας Gestalt. Το σημαντικό στη μέθοδό μας είναι ότι ο θεραπευόμενος συναντά τα τραύματά του ενδυναμωμένος, μέσα από ειδικές τεχνικές που προηγούνται. Το τραύμα δουλεύεται στο εδώ και τώρα, ακόμη κα αν αφορά παρελθοντικά γεγονότα, και έτσι το άτομο δεν επανατραυματίζεται. Κατά αναλογία δεν βλέπει τη μέδουσα κατά πρόσωπο, με αποτέλεσμα να παγώσει, αλλά μέσα από την «ασπίδα» που στη Σωματικά Επικεντρωμένη ψυχοθεραπεία Gestalt, είναι το παρόν.

Unsplash Sahil Shettigar

– Τι είναι το προγεννητικό τραύμα;

Το προγεννητικό τραύμα αναφέρεται σε σωματικές ή ψυχικές επιπτώσεις που μπορεί να δεχθεί το έμβρυο ή το βρέφος κατά τη διάρκεια του τοκετού ή της γέννησης. Πρώιμες εμπειρίες του εμβρύου, τις οποίες βιώνει η μητέρα κατά τη διάρκεια της κύησης (π.χ. αν δεν ήταν επιθυμητή η εγκυμοσύνη), εγγράφονται στο νευροφυτικό του σύστημα και μπορεί να επηρεάσουν την αίσθηση ασφάλειας και την ψυχική υγεία στην μετέπειτα ζωή του.

Να αναφέρω ένα παράδειγμα, για να γίνει κατανοητό. Μια θεραπευόμενη ήταν το τρίτο παιδί σε μια οικογένεια και δεν ήταν επιθυμητή η σύλληψή της, με αποτέλεσμα η μητέρα της να προσπαθήσει με πολλούς τρόπους να την αποβάλει. Μέσα από τις θεραπευτικές της συνεδρίες, ήρθε σε επαφή με το γεγονός αυτό, το οποίο δεν το γνώριζε γνωστικά, παρά μόνο είχε εγγραφεί στην κυτταρική  μνήμη της ως έμβρυο. Ως εκ τούτου, ήρθε σε επαφή με το ψυχικό υλικό που είχε καταγεγραμμένο, το οποίο την ωθούσε στο να έχει τρεις αποβολές κύησης στη δική της ζωή.

«ΟΙ ΠΛΗΓΕΣ ΤΩΝ ΠΡΟΓΟΝΩΝ ΜΑΣ ΑΦΗΝΟΥΝ ΤΟ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ ΤΟΥΣ ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΜΑΣ ΜΝΗΜΗ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΜΑΣ, ΕΠΗΡΕΑΖΟΝΤΑΣ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΤΑ ΓΟΝΙΔΙΑ ΜΑΣ»

– Μεταβιβάζεται το τραύμα; Πώς θα καταλάβουμε ότι κουβαλάμε ένα προγονικό τραύμα που μας επηρεάζει στο σήμερα;

Ως διαγενεαλογικό τραύμα ορίζεται μια κατάσταση-τραυματική εμπειρία, η οποία επαναλαμβάνεται και βιώνεται ξανά, από τη μια γενιά στην επόμενη – είτε σε οικογενειακό, είτε σε συλλογικό επίπεδο. Δυστυχώς αυτός είναι ένας σημαντικός λόγος που οι οικογένειες συνεχίζουν να υποφέρουν από γενιά σε γενιά, χωρίς να έχουν συνειδητή επίγνωση της κατάστασης. Πρακτικά πρόκειται για τη μετάδοση τραυματικών εμπειριών, συναισθημάτων και μοτίβων συμπεριφοράς από τη μια γενιά στην άλλη, με αποτέλεσμα οι απόγονοι να βιώνουν τις συνέπειες γεγονότων που δεν έζησαν άμεσα. Οι επόμενες γενιές προσπαθούν ασυνείδητα να λύσουν τα τραύματα μέσω του καταναγκασμού της επανάληψης. Οι πληγές των προγόνων μας αφήνουν το αποτύπωμά τους όχι μόνο στην οικογενειακή μας μνήμη, αλλά και στη βιολογία μας, επηρεάζοντας ακόμη και τα γονίδιά μας.

Η κατανόηση του διαγενεαλογικού τραύματος είναι απαραίτητη για την κατανόηση των στοιχείων του εαυτού μας, τα οποία μπορεί να  χρειάζεται να  θεραπεύσουμε και να σταματήσουμε τη μεταφορά τους στις επόμενες γενεές.

Για παράδειγμα, ας φανταστούμε ότι ένα παιδί έχει κληροδοτήσει από τους γονείς του την ασυνείδητη επιθυμία του να σώσει τον διαλυμένο γάμο τους με την σύλληψη του ιδίου. Αυτό το παιδί έχει αναλάβει μια ευθύνη-εντολή από τους γονείς του, όπου καλείται να λειτουργήσει ως σωτήρας της σχέσης τους. Αν προσεγγίσουμε αυτή την εντολή με βάση την διαγενεολογική θεραπεία τραυμάτων, δεν θα είναι αρκετό το να σταματήσουμε στην επιστροφή του διαγενεαλογικού φορτίου προς τους γονείς. Για να φτάσουμε στη ρίζα του τραύματος, θα πρέπει να διασχίσουμε το πεδίο όπου βρίσκεται το ατομικό τραύμα του θεραπευόμενου και να περάσουμε και στις ατομικότητες των γονέων του και να δούμε μέσω ποιων τραυματικών βιωμάτων –δικών τους ή και των προγόνων τους– οδηγήθηκαν στο να δώσουν αυτό το φορτίο στο τέκνο τους.

Εν κατακλείδι το διαγενεαλογικό τραύμα δεν αποτελεί καταδίκη, αλλά μια πρόκληση για κατανόηση, θεραπεία και αλλαγή. Η μελέτη του μας βοηθά να κατανοήσουμε όχι μόνο τον εαυτό μας, αλλά και τη συλλογική μας ιστορία.

Στις 20 & 21/9 θα πραγματοποιηθεί από το Unity Energetics Institute διημερίδα με θέμα «Ψυχοθεραπεία του Ψυχικού Τραύματος με τη Σωματικά Επικεντρωμένη Ψυχοθεραπεία Gestalt» και δωρεάν παρακολούθηση.