ΠΩΣ ΕΜΑΘΕ Ο ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΣΟΥ ΝΑ ΜΗΝ ΤΟΥ ΑΡΕΣΕΙΣ;

Τα social media αλλάζουν τον εγκέφαλό σου. Χωρίς να το καταλαβαίνεις, τα ιδανικά πρότυπα ομορφιάς που βλέπεις καθημερινά επηρεάζουν το πώς αντιλαμβάνεσαι την εξωτερική εμφάνιση των άλλων και τη δική σου.

Χωράει η συμπερίληψη στο τι σε φτιάχνει ερωτικά; Είναι κακό να σου αρέσουν συγκεκριμένοι σωματότυποι ή να σε χαλάνε ορισμένα χαρακτηριστικά; Πειράζει που κάποιοι άνθρωποι σου φαίνονται πιο ελκυστικοί; Μπορώ να παραθέσω κι άλλα τέτοια ερωτήματα. Τα συναντώ συχνά ή τα θέτω κάθε φορά που μια συζήτηση περνά στο θέμα «γούστο» και το αν είναι δημοκρατικό, αν φταίει η σύγχρονη κοινωνία, τα social media, ο καπιταλισμός, ο μονοθεϊσμός, η τηλεόραση, τα περιοδικά ή κάτι άλλο που δεν μας θέλουν όλοι – μα ούτε κι εμείς τους θέλουμε. Ποιος τελικά μας βασανίζει; Τα καταραμένα πρότυπα ομορφιάς ή το ξερό μας το κεφάλι;

Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση. Τα έχουμε ξαναγράψει ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι από κατασκευής προκατειλημμένος σε ζητήματα εξωτερικής εμφάνισης. Στη θέα ενός ελκυστικού προσώπου, εξηγεί σε άρθρο της η Laura Elin Pigott, διδάσκουσα και ερευνήτρια Νευροεπιστήμης και Νευροαποκατάστασης στο London South Bank University στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενεργοποιούνται τα κυκλώματα ανταμοιβής και κοινωνικής αλληλεπίδρασης του εγκεφάλου, απελευθερώνοντας ντοπαμίνη. Το ίδιο συμβαίνει όταν ανταποκρινόμαστε στα κυρίαρχα πρότυπα ομορφιάς· ξεχειλίζει από την ορμόνη της καλής διάθεσης δίκην βιολογικής ανταμοιβής.

Όσο κι αν ενοχλεί, είναι στη φύση του ανθρώπου να εξιτάρεται από τα κάλλη, όπως άλλωστε συνέβαινε από την αρχή της ύπαρξής του. Γυναίκες με μεγάλα στήθη και πεταχτά οπίσθια και σωματώδεις, προικισμένοι άνδρες είχαν περισσότερες πιθανότητες να ζευγαρώσουν. Τα προσόντα τους υπόσχονταν γονιμότητα, υγεία, νεότητα και πιο δυνατούς απογόνους, γι' αυτό και κάποια στιγμή αποφάσισαν να τα επιδεικνύουν σαν παγώνια.

Στη θέα ενός ελκυστικού προσώπου, ενεργοποιούνται τα κυκλώματα ανταμοιβής και κοινωνικής αλληλεπίδρασης του εγκεφάλου και απελευθερώνουν ντοπαμίνη. Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

«Οι άνθρωποι μοιάζουμε αρκετά με τα πουλιά», έχει πει ο συγγραφέας επιστημονικών έργων Matt Ridley. «Τραγουδάμε πολύ, κάτι που τα περισσότερα θηλαστικά δεν κάνουν. Έχουμε ανεπτυγμένη έγχρωμη όραση. Μας αρέσει να ντυνόμαστε και να στολιζόμαστε. Φαίνεται πως έχουμε αισθητική αντίληψη. Άρα, ο Δαρβίνος κάτι σωστό είχε στο μυαλό του όταν έλεγε ότι τα πουλιά ίσως αποτελούν καλύτερη αναλογία για τη σεξουαλική μας συμπεριφορά από ό,τι τα άλλα θηλαστικά». Ωστόσο, ένα χαρακτηριστικό που μας ξεχώρισε από το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο μπορεί να είναι και η καταδίκη μας.

ΑΝ ΚΑΙ ΕΧΟΥΜΕ ΕΜΦΥΤΗ ΤΗΝ ΠΡΟΤΙΜΗΣΗ ΣΕ ΣΥΜΜΕΤΡΙΚΑ Ή ΟΜΟΡΦΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ, Η ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΗΣ ΟΜΟΡΦΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΕΥΠΛΑΣΤΗ.

Πώς η πλαστικότητα του εγκεφάλου γυρίζει μπούμερανγκ

Κάθε βράδυ, τα ντοκιμαντέρ με ζώα μου κλέβουν τον ύπνο και σε αντάλλαγμα προσφέρουν ενδιαφέρουσες πληροφορίες, όπως για τα «πρότυπα δύναμης και ομορφιάς» στα διάφορα είδη. Από τη μία, αναρωτιέμαι γιατί τέτοια απαίτηση από τον άνθρωπο να φερθεί διαφορετικά απ' ό,τι γράφει το DNA του και να υπερβεί τη βιολογία του. Από την άλλη, σκέφτομαι ότι τα δικά μας πρότυπα δεν ήταν ποτέ σταθερά. Τι λέει γι’ αυτό η νευροεπιστήμη;

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να μαθαίνει, να προσαρμόζεται και να αλλάζει. Η ικανότητα αυτή, γνωστή ως νευροπλαστικότητα, υπήρξε το μεγάλο πλεονέκτημα που μας επέτρεψε να επιβιώσουμε σε διαφορετικά περιβάλλοντα, να δημιουργήσουμε κοινωνίες και να επαναπροσδιορίσουμε τι έχει αξία. Φαίνεται, όμως, πως στην ομορφιά ο ίδιος μηχανισμός που τόσο μας ωφέλησε μπορεί να μας φυλακίσει. Ο εγκέφαλος εκπαιδεύεται σε ό,τι βλέπει, λέει η Pigott.

ΟΤΑΝ Ο ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ «ΜΑΘΕΙ» ΣΕ ΡΕΤΟΥΣΑΡΙΣΜΕΝΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ, ΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΑΝΤΑΜΟΙΒΗΣ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΝΟΝΤΑΙ ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΣΕ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΧΩΡΙΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ.

«Αν και έχουμε έμφυτη την προτίμηση σε συμμετρικά ή όμορφα χαρακτηριστικά –τα οποία ο εγκέφαλος ταυτίζει με υγεία και καλά γονίδια–, η αίσθηση της ομορφιάς είναι εξαιρετικά εύπλαστη. Τα κυκλώματα ανταμοιβής του εγκεφάλου, όπως ο επικλινής πυρήνας και ο κογχομετωπιαίος φλοιός, ανανεώνουν διαρκώς τα εσωτερικά τους «πρότυπα» για το τι είναι επιθυμητό και άξιο προσοχής. Όσο περισσότερο βλέπουμε κάτι, τόσο πιο φυσιολογικό και ελκυστικό αρχίζει να μας φαίνεται, φαινόμενο γνωστό στην ψυχολογία ως mere exposure effect.

Επιστημονικά ευρήματα δείχνουν ότι οι άνθρωποι βρίσκουν ένα πρόσωπο πιο ελκυστικό απλώς και μόνο επειδή το έχουν δει πολλές φορές. Η εξέταση της εγκεφαλικής τους δραστηριότητας αποκάλυψε ότι με την επανάληψη, περιοχές που σχετίζονται με την ανταμοιβή και την αναγνώριση προσώπων ενεργοποιούνται εντονότερα, ενώ τα ηλεκτρικά σήματα προσοχής και συναισθήματος ενισχύονται. Κοντολογίς, ο εγκέφαλος τα συνδέει με ανταμοιβή.

ΟΣΟ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΚΑΤΙ, ΤΟΣΟ ΠΙΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΙ ΕΛΚΥΣΤΙΚΟ ΑΡΧΙΖΕΙ ΝΑ ΜΑΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ, ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΓΝΩΣΤΟ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΩΣ MERE EXPOSURE EFFECT.

Μπορούμε να αντισταθούμε;

Είναι καταγεγραμμένες οι συνέπειες που μπορεί να έχουν τα social media στην αυτοεικόνα και αυτοπεποίθηση. Εύκολα, σχολιάζει η Pigott, μπορεί το εσωτερικό μας μέτρο ομορφιάς να ξεφύγει και να οδηγήσει τους χρήστες της εκάστοτε πλατφόρμας σε επικίνδυνα μονοπάτια, όπως διαταραχές πρόσληψης τροφής ή σωματικής δυσμορφίας. «Όταν τα social media μάς κατακλύζουν με εξιδανικευμένες, επεξεργασμένες εικόνες, τα συστήματα ανταμοιβής αρχίζουν να τις προτιμούν», σημειώνει.

Νευροαπεικονιστικές μελέτες επιβεβαιώνουν ότι τα άτομα που εκτίθενται συστηματικά σε ρετουσαρισμένα πρόσωπα αρχίζουν να έχουν ασθενέστερες ανταποκρίσεις από τα κέντρα ανταμοιβής όταν αντικρίζουν ανεπεξέργαστες εικόνες ανθρώπων και να βιώνουν λιγότερη ικανοποίηση από τη δική τους εμφάνιση. Η ομορφιά παύει να σχετίζεται με την πραγματικότητα και γίνεται υπόθεση επανάληψης.

Μπορούμε να αντισταθούμε; Η μόνη λύση είναι η επανεκπαίδευση. Ο ίδιος εγκέφαλος που εκπαιδεύεται στη μονοκαλλιέργεια της ομορφιάς μπορεί να μάθει ότι υπάρχουν και άλλες ποικιλίες, μέσα από την έκθεση σε εύρος σωματότυπων, ηλικιών και προσώπων. Επιπλέον λύσεις είναι το unfollow σε λογαριασμούς με προβληματικό περιεχόμενο ή και η αποχή από τα κοινωνικά δίκτυα, κυρίως όμως να θυμόμαστε ότι «τα ίδια εγκεφαλικά συστήματα που ενεργοποιούνται με την όψη κάποιου, ενεργοποιούνται και με σημαντικά επιτεύγματα, τις σχέσεις, τη δημιουργικότητα και την καλοσύνη».