ΠΩΣ ΝΑ ΒΑΖΕΙΣ ΟΡΙΑ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΠΡΟΣΒΑΛΛΕΙΣ

Εάν μεγάλωσες σε ένα σπίτι όπου το «όχι» ήταν κακή λέξη, ίσως σήμερα δυσκολεύεσαι να θωρακίσεις τα θέλω σου πίσω από αυτά των άλλων, πιστεύοντας ότι θα χάσεις αυτόματα τη σχέση σου μαζί τους. Σου έχουμε νέα: Βάζοντας όρια με τον σωστό τρόπο, ελκύεις τις σχέσεις εκείνες που θα σου κάνουν καλό.

«Δώσε ένα φιλάκι στο θείο». «Μη διακόπτεις όταν μιλάνε οι μεγάλοι». «Αν είσαι κακό παιδί, δεν θα πάμε βόλτα». Ποιος δεν έχει ανάμνηση από παρόμοιες δηλώσεις στα πρώτα χρόνια της ζωής του; Ειδικά η Gen X μεγάλωσε με τον αόρατο τοίχο των απαγορεύσεων να μας μαντρώνει, αφήνοντας τους γονείς μας να ασχολούνται με οτιδήποτε άλλο εκτός από την υγιή οριοθέτησή μας. Τα όρια βρίσκονταν στα δικά τους χέρια και η όποια πιθανή απόπειρα να θέσουμε δικά μας οδηγούσε σε καταδίκη. Πώς αλλιώς να μεγαλώσει ένα παιδί που έχει μάθει ότι αν βάλει όρια θα χάσει την αγάπη των γονιών του;

Όρια σημαίνει πλαίσιο

Το έχετε ακούσει συχνά, ενώ όσοι από εσάς κάνετε ψυχοθεραπεία ίσως το συζητάτε σε εβδομαδιαία βάση: Τα όρια δεν συνιστούν απόρριψη. Είναι ο τρόπος να συνεχιστεί μια σχέση με σεβασμό και ενσυναίσθηση. Ναι, υπάρχει πολύ μεγάλη πιθανότητα μια σχέση να μην αντέξει το βάρος μιας ειλικρινούς συζήτησης γύρω από τα όρια. Μπορεί μια φιλία να αλλάξει πρόσωπο, ή μια σχέση να σταματήσει για πάντα. Αυτό είναι όμως το τίμημα για να δημιουργήσουμε χώρο στη ζωή μας για τις σχέσεις εκείνες που πραγματικά αξίζουμε.

Τα όρια φέρνουν μόνο θετική αλλαγή, αρκεί να γνωρίζουμε πώς να τα θέσουμε. Για έμπνευση, ξεκίνα παρατηρώντας ένα παιδί που μεγαλώνει με απόλυτη αποδοχή στο περιβάλλον του:

• Δες πώς βιώνει τη σύγκρουση με τους γονείς του χωρίς τον φόβο αποχωρισμού.
• Παρατήρησε τις γεμάτες αγάπη αντιδράσεις των γονιών του, όταν «πατάει πόδι».
• Βίωσε στο πετσί σου, που λένε, την ασφάλεια που νιώθει το παιδί την ώρα που λέει τα «όχι» του.

Μόλις αισθανθείς ότι έχει έρθει η ώρα να αγαπήσεις λίγο παραπάνω τον εαυτό σου, εστίασε στα παρακάτω βήματα.

1. Γνώρισε τα δικά σου όρια

Ο καθένας μας έχει τα δικά του. Για να θέσεις τα όρια που έχεις εσύ ανάγκη, πρέπει πρώτα να τα γνωρίζεις. Ρώτα, λοιπόν, τον εαυτό σου:

• Τι με κάνει να νιώθω αμηχανία;
• Ποιες συμπεριφορές με κουράζουν ή με καταπιέζουν;
• Τι χρειάζομαι για να νιώθω καλά στις σχέσεις μου;

Σκέψου τι κρύβεται πίσω από όσα ενεργοποιούν αυτές τις τρεις ερωτήσεις και προσπάθησε να θυμηθείς το περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσες. Μπορεί να καταπιέζεσαι από έναν φίλο που «κλέβει» από το φαγητό σου, επειδή μεγάλωσες με πολλά αδέλφια και ποτέ δεν ήξερες αν θα μπορέσεις να απολαύσεις το δικό σου μερίδιο από το φαγητό ή γλυκό με ασφάλεια.

Σκέψου, επίσης, ποιο είναι το συναίσθημα που σου προκαλείται: Είναι φόβος απόρριψης, εγκατάλειψης; Με αυτόν τον τρόπο θα καταλάβεις τι πραγματικά σε εμποδίζει από το να πεις, π.χ. στον φίλο του παραπάνω παραδείγματος: «Έι, δεν μου αρέσει να τρώνε από το φαγητό μου». Τι φοβάσαι ότι θα συμβεί; Τι αποφεύγεις όταν δεν βάζεις το όριο που χρειάζεσαι; Θυμήσου: Ο φόβος σου είναι μεγαλύτερος από την πραγματική συνέπεια που θα έχει η πράξη σου, επειδή πολύ απλά είναι βαθιά ριζωμένος μέσα σου από την παιδική σου ηλικία και έχει «μεγαλώσει» μαζί σου!

Η ψυχοθεραπεύτρια Terri Cole χρησιμοποιεί έναν πολύ ενδιαφέροντα όρο: το boundary blueprint, που μιλάει για το εσωτερικευμένο μας «πρότυπο ορίων». Το boundary blueprint μάς λέει ότι τα όρια είναι κάτι κακό και ότι το να τα υπερασπίζεσαι σημαίνει ότι είσαι πιεστικός, αγενής ή κακό παιδί. Αυτός ο εσωτερικός «χάρτης» που δημιουργούμε μεγαλώνοντας χτίζεσαι σε σχέση με τις συμπεριφορές των άλλων γύρω μας. Αν, για παράδειγμα, μεγάλωσες σε ένα περιβάλλον όπου οι ανάγκες σου παραβλέπονταν, ή όπου το να πεις «όχι» θεωρούνταν εγωιστικό ή επικίνδυνο, τότε ίσως έχεις μάθει να πιστεύεις ότι το να θέτεις όρια σε κάνει κακό, δύσκολο ή επικίνδυνο άτομο, το οποίο κατά συνέπεια δεν αξίζει να αγαπηθεί.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Η ειδικός προτείνει να κάνεις τρεις ερωτήσεις στον εαυτό σου:

• Η ιδιωτικότητα επιτρεπόταν στο σπίτι όπου μεγάλωσες;
• Σε ενθάρρυναν ή σε απέτρεπαν από το να εκφράζεις τα προσωπικά σου συναισθήματα – ειδικά όταν διέφεραν από τα συναισθήματα των άλλων;
• Όταν υπήρχαν προβλήματα, οι γονείς σου τα διαχειρίζονταν με ήρεμη συζήτηση, ή με φωνές, προσβολές ή και σωματική βία;

ΣΟΣ: Η εσωτερική χαρτογράφηση, το boundary blueprint δεν είναι «λάθος» – είναι μια μορφή προστασίας που ανέπτυξες για να προσαρμοστείς και να επιβιώσεις. Όμως, καθώς ωριμάζεις συναισθηματικά, μπορείς να αρχίσεις να το επαναξιολογείς. Το να αναγνωρίσεις ότι αυτός ο χάρτης υπάρχει είναι το πρώτο βήμα για να τον επανασχεδιάσεις με τρόπο που να σε στηρίζει ουσιαστικά στις σχέσεις σου, σήμερα!

2. Timing: Θέσε όρια πριν φτάσεις στα όριά σου

Σκεφτείτε το: Μια συζήτηση για τα όρια γίνεται όλο και δυσκολότερη όσο αργούμε να την κάνουμε. Εάν, σε έναν ιδανικό κόσμο, σε κάθε νέα σχέση συστηνόμασταν με τα «κουσούρια» μας, τις δυσκολίες και τα δικά μας, προσωπικά όρια, τα πράγματα θα ήταν πολύ πιο απλά. Συνήθως όμως κάνουμε υπομονή και με κάθε νέα πρόκληση περιμένουμε από τον άλλο να αλλάξει, να καταλάβει, ενώ εμείς απλά υποχωρούμε προσπαθώντας να διαχειριστούμε το συναίσθημά μας. Πόσες φορές μπορεί να επαναληφθεί η ίδια συνθήκη, πριν πούμε στον άλλο το κλασικό «…εσύ κι ο Γρύλλος σου»;

Αποτέλεσμα, η ρήξη. ΟΚ αν αυτός είναι ο στόχος, όμως δύσκολα μπορώ να πιστέψω ότι δεν θα επιλέγατε να κάνετε την ίδια συζήτηση σε ήρεμο τόνο, χωρίς συναισθηματική φόρτιση και χωρίς να διακινδυνεύσετε την ίδια τη σχέση – ναι, μία τέτοια, φορτισμένη συζήτηση, είναι συνήθως καταδικασμένη από την αρχή… Τι κάνουμε, λοιπόν; Έχουμε τις κεραίες μας ανοιχτές και ήδη από τις πρώτες φορές που κάποιος παραβιάζει ένα όριό μας δεν το παραβλέπουμε, αλλά το θέτουμε επί τάπητος. Οι καλοί λογαριασμοί κάνουν τους καλούς φίλους, έτσι δε λένε;

3. Θέσε τα όριά σου ξεκάθαρα, αλλά με σεβασμό

Ωραία! Έχεις το 100% της προσοχής του ανθρώπου που σε ενδιαφέρει. Τι κάνεις τώρα; Χρησιμοποίησε ήπιο τόνο και ευγενικές εκφράσεις, εστιάζοντας στο ζητούμενο, στην ανάγκη σου, χωρίς να δείχνεις με το δάχτυλο και να κατηγορείς τον άλλο. Θυμήσου το παράδειγμα με το φαγητό. Εσένα σε ενοχλεί να το μοιράζεσαι, για του δικούς σου λόγους. Κάποιον άλλον, όχι.

4. Ξεκίνα τη συζήτηση από εσένα

Είναι πολύ σημαντικό να προσέξεις τον τρόπο που θα επικοινωνήσεις το ζητούμενο σου, ξεκινώντας από σένα και κατευθύνοντας τη λύση προς το «μαζί». Στην ουσία, δεν κατηγορείς τον άλλο, του ζητάς λύσεις σε κάτι που είναι καθαρά δική σου ανάγκη. Ξεκίνα τις προτάσεις σου με το «εγώ» η το «εμένα», λέει ένα παλιό, καλό κόλπο των ψυχολόγων.

Χρησιμοποίησε προτάσεις όπως: «Όταν γίνεται το τάδε, εγώ νιώθω έτσι», όχι: «Όταν κάνεις το τάδε, μου προκαλείς αυτό».

Έτσι, ο άλλος δεν αισθάνεται επίθεση και άρα δεν μπαίνει σε θέση άμυνας, αλλά παραμένει ανοιχτός στο ζητούμενο, με πολύ μεγαλύτερη επιθυμία να σε βοηθήσει να επεξεργαστείς αυτό που σε απασχολεί. Δεν είναι μέρος του προβλήματος, δεν καταπατά τα όρια σου. Τα όρια είναι δικά σου και το πού και πώς τα θέτεις είναι δικό σου ζήτημα.

5. Πρότεινε εναλλακτικές

Εάν είσαι ακόμη στην αρχή της εκπαίδευσής σου με τα όρια, ένα εύκολο κι εποικοδομητικό σκαλοπάτι είναι να έχεις στο νου σου εναλλακτικές προτάσεις. Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα πάτε για φαγητό με τον φίλο που του αρέσει να τσιμπάει από το πιάτο σου, πες: «Σήμερα θα πάρουμε δύο σαλάτες, μία για να μοιραστούμε και μία που τη θέλω όλη δική μου. Βλέπεις, μεγάλωσα με άλλα τρία αδέλφια και πάντα αγχώνομαι όταν μοιράζομαι. Μαζί σου θέλω να είμαι ο αυθεντικός εαυτός μου».

6.  Δείξε ενσυναίσθηση και άκου με προσοχή

Μήπως οι άνθρωποι με τους οποίους έχεις κουμπώσει δεν έχουν μάθει ούτε εκείνοι να βάζουν όρια, όχι μόνο στους άλλους αλλά και στον ίδιο τους τον εαυτό; Ίσως ήρθε η ώρα να κάνεις εσύ το πρώτο βήμα, τόσο για σένα όσο και για εκείνους. Εάν θέσεις το όριό σου με αγάπη και σεβασμό, πάρε τον χρόνο σου να παρατηρήσεις την αντίδραση του άλλου, ειδικά όταν μιλάμε για μια σημαντική σχέση. Μπορεί να ενοχληθεί, να απογοητευτεί, να δυσκολευτεί να ακούσει το όριό σου. Δείξε με τη στάση σου ότι καταλαβαίνεις, αλλά μην κάνεις ούτε μισό βήμα πίσω. Σταθερότητα, εμπιστοσύνη και αυτοπεποίθηση, αυτά είναι τα εργαλεία σου προκειμένου να κάνεις την αλλαγή. Εάν δεις ότι ο άλλος καταφεύγει σε συναισθηματικούς εκβιασμούς ή προσπαθεί να σε γεμίσει τύψεις, θυμήσου: Είναι εντάξει να φύγεις απλά από τη σχέση, κάτι που μας οδηγεί στο τελευταίο μας βήμα…

7. Άσκησε αυτοσυμπόνια

Μπράβο! Έθεσες όρια, ακόμη κι αν μεγαλώνοντας δεν είχες διδαχθεί πώς να το κάνεις ή θεωρούνταν ταμπού στην οικογένεια σου. Κάθε φορά που θα θέτεις τα όριά σου, θα το κάνεις όλο και καλύτερα, ακόμη κι αν στην αρχή γίνεται άγαρμπα. Δεν πειράζει. Έχεις κάνει ήδη ένα τεράστιο βήμα προς την αυτοφροντίδα σου, κι αυτό σημαίνει ότι έχεις μάθει τα δικά σου όρια και πώς θα τα περιφρουρείς – ακόμη κι αν κανείς δεν το έκανε για σένα όσο ήσουν παιδί. Να ξέρεις ότι το παιδί μέσα σου μόλις απέκτησε χώρο για να μεγαλώσει επιτέλους χωρίς φόβο και σε ευχαριστεί γι’ αυτό.

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.