ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ ΟΤΑΝ ΠΕΝΘΕΙΣ ΓΙΑ ΚΑΠΟΙΟΝ ΠΟΥ ΖΕΙ ΑΛΛΑ ΕΧΕΙ ΦΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΚΗ ΣΟΥ ΖΩΗ

Το να πενθείς για κάποιον που έχει φύγει από τη ζωή σου αλλά παραμένει ζωντανός μπορεί να είναι εξαντλητικό. Μια ψυχοθεραπεύτρια ειδικευμένη στη διαχείριση της απώλειας σε καθοδηγεί σε ένα τοπίο συναισθηματικού πόνου, μέσα στο οποίο κατά πάσα πιθανότητα νιώθεις μόνος και αβοήθητος.

Δεν αφήνει μόνο ο θάνατος ένα δυσαναπλήρωτο κενό για όσους μένουν πίσω. Μία από τις πιο ισχυρές απώλειες είναι να χάνεις ένα αγαπημένο προσώπο που ναι μεν παραμένει εν ζωή, όμως απέχει από τη δική σου. Το παράδοξο είναι ότι αυτό το πένθος μοιάζει να μην είναι κοινωνικά αποδεκτό. Αφού ο άνθρωπος ζει, τα δικά σου συναισθήματα δεν μπορούν να συγκριθούν με κάποιου που έχει δει νεκρό έναν αγαπημένο του σύντροφο, φίλο, συγγενή. Δεν υπάρχουν τελετουργίες για να επιβεβαιώσουν το τέλος. Δεν υπάρχουν καν λέξεις που να περιγράφουν τη δική σου απώλεια. Ίσως τίποτε που να δικαιολογεί όσα νιώθεις.

Κι όμως, με αυτό το άτομο μπορεί να ήσασταν κάθε μέρα μαζί και να είχατε χτίσει μια κοινή ζωή. Μπορεί να ήταν φίλος σου από τότε που ήσασταν παιδιά και να σε έχει καθορίσει όσο κι εσύ εκείνον. Μπορεί να ήταν ένας κοντινός συγγενής με τον οποίο δέθηκες, οικογένειά σου. Κι αν τώρα έχει φύγει από τη ζωή σου αλλά κανείς δεν βλέπει πόσο πονάς, μάλλον νιώθεις ακόμη πιο άσχημα. Νομίζεις ότι είσαι υπερβολικά ευαίσθητος, ενώ ταυτόχρονα είσαι μόνος.

Η Gina Moffa, Αμερικανίδα ψυχοθεραπεύτρια με πιστοποίηση στη διαχείριση του πένθους, λέει πως το να αποδεχτείς το πένθος σου ως κάτι υπαρκτό, να το αναγνωρίσεις και να επιτρέψεις στον εαυτό σου να πενθήσει, θα σε βοηθήσει στη διαχείρισή του. Στο βιβλίο της Moving On Doesn't Mean Letting Go εξηγεί γιατί αυτή η απώλεια πονάει τόσο και προσπαθεί να δώσει έναν οδηγό για να το διαχειριστείς.

Το πένθος για τους ζωντανούς είναι πραγματικό

«Ως επαγγελματίας που έχει περάσει χρόνια μελετώντας την προσκόλληση και την απώλεια, θέλω να ξέρετε ότι αυτό που βιώνετε όταν σας λείπει κάποιος ο οποίος απέχει από τη ζωή σας έχει και όνομα και βαθιά νευροβιολογική βάση: όταν κάποιος γίνεται απρόσιτος, ενώ εξακολουθεί να υπάρχει κάπου εκεί έξω, αυτό λέγεται διφορούμενη απώλεια. Ίσως επέλεξε ο ίδιος να φύγει, ίσως οι περιστάσεις να σας απομάκρυναν, ίσως η σχέση έγινε πολύ επώδυνη για να διατηρηθεί. Όποιος κι αν είναι ο λόγος, μένετε με αυτόν τον ιδιαίτερο πόνο του να σου λείπει κάποιος που είναι ζωντανός, αλλά απών.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

»Το νευρικό σας σύστημα δεν καταλαβαίνει τις λογικές εξηγήσεις. Ξέρει μόνο ότι ένα άτομο που κάποτε ήταν απαραίτητο έχει γίνει καπνός και νιώθει την απουσία του. Να τι θέλω να καταλάβετε: οι σκέψεις σας μπορεί να απαριθμούν όλες τις λογικές αιτίες για τις οποίες αυτό το άτομο δεν είναι πια στη ζωή σας, ενώ το στήθος σας εξακολουθεί να σφίγγεται όταν κάτι σας το θυμίζει. Και οι δύο στάσεις είναι φυσιολογικές. Ο προμετωπιαίος φλοιός σας επεξεργάζεται τη λογική, ενώ το μεταιχμιακό σύστημα διατηρεί τη συναισθηματική μνήμη. Δεν συγχρονίζονται πάντα, αλλά δεν πειράζει», εξηγεί η ίδια.

Πενθείς; Γιατί είναι τόσο δύσκολο;

Το σύστημα της προσκόλλησης που διαθέτουμε όλοι είναι ρυθμισμένο προς τη σύνδεση και την ασφάλεια. Όταν ένας δεσμός τελειώνει ή αλλάζει ολοκληρωτικά, το νευρικό μας σύστημα το εκλαμβάνει ως μια κατάσταση απειλητική για την επιβίωσή μας.

Ενώ το μυαλό μας ξέρει τι έχει συμβεί, το σώμα ψάχνει για μια ασφάλεια που πλέον δεν υπάρχει. Βλέπετε, το νευρικό μας σύστημα δεν μπορεί να διακρίνει αν μια απειλή είναι σωματική ή κοινωνική. Νιώθει απλώς την απειλή σαν ένα συναγερμό. Πράγμα που εξηγεί γιατί ίσως δεν μπορούμε να κοιμηθούμε ή να φάμε...

Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΟΙΑΖΕΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΜΕ ΤΟ ΝΑ ΜΑΘΟΥΜΕ ΝΑ ΖΟΥΜΕ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΩΛΕΙΑ, ΠΑΡΑ ΝΑ ΔΩΣΟΥΜΕ ΟΡΙΣΤΙΚΟ ΤΕΛΟΣ.

H προσκόλληση είναι η αίσθηση της ασφάλειας, της εμπιστοσύνης και του να ανήκεις κάπου. Όταν ο άνθρωπος που τα εκπροσωπεί όλα αυτά φύγει από τη ζωή μας, το νευρικό μας σύστημα το εκλαμβάνει ως απειλή. Αυτή η αίσθηση μπορεί να μας θυμίσει όλες τις φορές που νιώσαμε ότι μας εγκατέλειψαν ή αισθανθήκαμε μόνοι και ανασφαλείς.

Μια απώλεια φέρνει στην επιφάνεια αναμνήσεις από όλες τις προηγούμενες, όχι τόσο ως γεγονότα αλλά ως συναισθήματα, πώς μας έκαναν να νιώσουμε. Το σώμα μας το θυμάται. Γι' αυτό η αίσθηση μπορεί να είναι πολύ έντονη.

Πώς αντιλαμβάνεται ο εγκέφαλος τον... καημό

Σύμφωνα με τις Νευροεπιστήμες, η κοινωνική απόρριψη και ο θρήνος ενεργοποιούν στον εγκέφαλο τις ίδιες περιοχές που ενεργοποιεί και ο σωματικός πόνος. Ο καημός για κάποιον που είναι ζωντανός μπορεί να διαρκέσει για αρκετούς μήνες, ακόμη και χρόνια. Το να βλέπουμε το πρόσωπό του online, να ακούμε το όνομά του ή να μαθαίνουμε νέα του πυροδοτεί το σύστημα της απειλής.

Οι ίδιες περιοχές που ενεργοποιούνται στον εγκέφαλο όταν αγγίζουμε μια καυτή εστία, ενεργοποιούνται κι όταν μας λείπει κάποιος βαθιά. Οι οδοί της ντοπαμίνης μπορεί να παραμείνουν ενεργές όταν τον σκεφτόμαστε, δημιουργώντας ένα βιολογικό αίσθημα στέρησης. Αυτή είναι η φυσική αντίδραση του εγκεφάλου μας όταν ένας σημαντικός για εμάς άνθρωπος φεύγει από τη ζωή μας.

Θεραπεύεται ποτέ το πένθος;

Κλείνει ποτέ οριστικά το κεφάλαιο της απώλειας; Δυστυχώς όχι. Πάρτε για παράδειγμα τους αγαπημένους μας που έφυγαν από τη ζωή. Εξακολουθούμε να τους κουβαλάμε στις αναμνήσεις μας και στους τρόπους με τους οποίους μας διαμόρφωσαν. Ο πόνος δεν είναι λιγότερος. Απλώς μαθαίνεις να ζεις μαζί του.

Έτσι και με τους ανθρώπους που ζουν, αλλά έφυγαν από τη δική μας ζωή. Μερικές φορές, μάλιστα, τα πράγματα μπορεί να είναι πιο δύσκολα, αν έχουμε ερωτηματικά ή ανεκπλήρωτες προσδοκίες, οπότε είναι ακόμη πιο δύσκολο να κλείσουμε την πόρτα. Η θεραπεία μοιάζει περισσότερο με το να μάθουμε να ζούμε με την απώλεια, παρά με το να βάλουμε τελεία και παύλα.

ΝΑ ΘΥΜΑΣΤΕ: ΔΕΝ ΕΙΣΤΕ ΛΑΘΟΣ. ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΦΤΙΑΞΕΤΕ ΚΑΤΙ, ΑΛΛΑ ΝΑ ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΕΙΤΕ ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΙ ΝΑ ΑΓΚΑΛΙΑΣΕΤΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΑΣ.

«Συχνά μας λένε να ξεπεράσουμε τους χωρισμούς, αλλά 20 χρόνια έρευνας μας δείχνουν ότι οι σχέσεις δεν λειτουργούν έτσι. Οι άνθρωποι που μας διαμορφώνουν αφήνουν νευρικές οδούς στον τρόπο με τον οποίο προσκολλόμαστε, εμπιστευόμαστε και αγαπάμε. Δεν σβήνουμε αυτά τα αποτυπώματα. Αντίθετα, μαθαίνουμε την ενσωμάτωση: βρίσκουμε τρόπους να τιμούμε ό,τι είχε νόημα για αυτό το άτομο, ενώ παράλληλα μαθαίνουμε να ζούμε πλήρως χωρίς την παρουσία του», λέει η ειδικός.

Κάντε τα πρώτα βήματα

Η πιο μοντέρνα αντιμετώπιση του πένθους περιλαμβάνει μάλλον αποδοχή των συναισθημάτων και διατήρηση των αναμνήσεων μέσα μας, παρά το «ξεπερνάω οριστικά κάποιον» που τελικά είναι ανέφικτο. Ο στόχος δεν πρέπει να είναι να εξαφανίσουμε τα σημάδια του ανθρώπου από τη ζωή μας, αλλά να καταστήσουμε την εσωτερική σύνδεση που νιώθουμε ανενεργή, ώστε να μην επηρεάζει τη ζωή μας στο εδώ και τώρα. Στην ουσία, να μάθουμε να ζούμε με την απουσία με άλλο τρόπο.

Για να γίνει αυτό, χρειάζεται απεριόριστη κατανόηση και αποδοχή των συναισθημάτων μας, όπως και άπλετος χρόνος για να εξοικειωθούμε με τη νέα κατάσταση. «Αν βιώνετε ένα τέτοιο πένθος αυτή τη στιγμή, θέλω να ξέρετε ότι τίποτα στον πόνο σας δεν είναι λάθος. Η ένταση της απόγνωσής σας αντανακλά το βάθος αυτού που μοιραστήκατε. Δεν είναι μια αποτυχία να προχωρήσετε παρακάτω», συμβουλεύει η ειδικός.

Το να διακόψουμε την επαφή στα social media ή να απομακρυνθούμε από κοινούς γνωστούς μπορεί να είναι ένας πρακτικός τρόπος αυτοπροστασίας που σε πρώτη φάση δεν βλάπτει, εφόσον σας εξυπηρετεί.

Μερικοί τρόποι για να προχωρήσετε με την απώλεια

– Τελετουργία

Δημιουργήστε ένα τελετουργικό τέλους. Γράψτε ένα γράμμα που δεν θα στείλετε, φυτέψτε ένα φυτό με το όνομα του ατόμου, ζωγραφίστε κάτι που να υποδηλώνει το τέλος. Οι τελετουργίες είναι συμβολικές, μας δείχνουν ότι κάτι έχει τελειώσει και αυτό μπορεί να βοηθήσει το νευρικό μας σύστημα να ακολουθήσει.

– Σύστημα προσκόλλησης

Δουλέψτε μαζί με το δικό σας σύστημα προσκόλλησης, όχι εναντίον του. Μοιραστείτε την ιστορία με έναν πολύ δικό σας άνθρωπο που θα τη σεβαστεί, αποδεχτείτε τα συναισθήματά σας και μην επικρίνετε τον εαυτό σας που δεν μπορεί να απεμπλακεί συναισθηματικά. Να θυμάστε: δεν είστε λάθος, δεν πρέπει να φτιάξετε κάτι, αλλά να εμπιστευτείτε τη διαδικασία και να αγκαλιάσετε τον εαυτό σας. Τέλος, επιτρέψτε σε άλλους ανθρώπους να μπουν στη ζωή σας και εμπιστευθείτε τους, έστω και σταδιακά. Το σύστημα της προσκόλλησης χρειάζεται ασφάλεια και νέες συνδέσεις.

– Σωματική εκτόνωση

Χρησιμοποιήστε το σώμα σας για να εκτονώσετε την ένταση: ο ελεύθερος χορός, ο βηματισμός στη φύση, το τέντωμα, η γυμναστική που σας αρέσει, ακόμη και το να φωνάξετε ή να ξεσπάσετε, βοηθούν στο να διοχετευθεί ο εγκλωβισμένος πόνος. Αφήστε το σώμα σας να σας καθοδηγήσει. Το νευρικό σύστημα είναι πολύ πιο σωματικό και λιγότερο εγκεφαλικό, οπότε η εκλογίκευση δεν βοηθάει άμεσα.