ΤΙ ΣΧΕΣΗ ΕΧΕΙ Η ΕΞΥΠΝΑΔΑ ΜΑΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΠΟΥ ΑΝΤΙΠΑΘΟΥΜΕ;

Η ευφυΐα μας δεν επηρεάζει μόνο τη σκέψη, αλλά και τις σχέσεις. Δες πώς συνδέεται με το ποιον συμπαθούμε και ποιον αντιπαθούμε.

Συμπαθείτε τη Μαρία, αλλά οι φίλες σας δεν μπορούν ούτε να τη βλέπουν μπροστά τους. Αντιθέτως, ο Γιώργος είναι για εσάς ένας απεχθής τύπος, αλλά για όλους τους άλλους είναι η χαρά της παρέας. Προφανώς, δεν μπορούμε όλοι να συμπαθούμε ή να αντιπαθούμε τους ίδιους ανθρώπους, αφού καθένας μας έχει διαφορετική προσωπικότητα. Η διαφορά στα «θέλω», τις ανάγκες και τις προτεραιότητές μας, καθώς και στις συγκυρίες ή/και τυχόν «εκπτώσεις», επηρεάζουν το πώς νιώθουμε για κάθε άνθρωπο.

Δεν γίνεται να «κολλάμε» όλοι με όλους, ούτε υπάρχει λόγος να τους συμπαθούμε όλους – εκτός κι αν κάνουμε πολιτική καριέρα.

Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Social Psychological and Personality Science αποκάλυψε ότι η προκατάληψη απέναντι σε κάποιον μπορεί να σχετίζεται με το επίπεδο της γνωστικής μας ικανότητας.

Παλιότερες θεωρίες υποστήριζαν ότι η ανθρώπινη φύση μάς ωθεί να αντιπαθούμε όσους διαφέρουν από εμάς, ειδικά αν δεν έχουν ανάλογο παρουσιαστικό ή δεν σκέφτονται όπως εμείς. Η νέα έρευνα προτείνει ότι η βάση της αντιπάθειας μετατοπίζεται ανάλογα με τις γνωστικές μας δεξιότητες.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Εσείς γιατί αντιπαθείτε κάποιον;

Για να καταλάβετε τη ρίζα της αντιπάθειάς σας προς έναν άνθρωπο σε επίπεδο προκατάληψης, άρθρο στην ιστοσελίδα YourTango προτείνει να αναρωτηθείτε ποια είναι η βάση της:

• Είναι εξαιτίας ενός χαρακτηριστικού ή μιας συνθήκης που το άτομο αυτό δεν έχει τη δυνατότητα να αλλάξει, π.χ. η κουλτούρα ή ο σεξουαλικός προσανατολισμός του;
• Φταίει μια γνώμη ή ένα σύστημα πεποιθήσεων που θα μπορούσε να αλλάξει, αλλά επιλέγει να μην το κάνει, π.χ. η άποψη ότι «οι γυναίκες δεν θα έπρεπε να έχουν δικαίωμα ψήφου»;

Οι πιο έξυπνοι στέκονται στην επιλογή

O Mark Brandt, επίκουρος καθηγητής ψυχολογίας στο Michigan State University, και ο Jarret T. Crawford, καθηγητής ψυχολογίας στο The College of New Jersey, συνεργάστηκαν για να ελέγξουν αυτή τη θεωρία.

Στο πείραμα που διενήργησαν, 5.914 Αμερικανοί υποβλήθηκαν στο τεστ WORDSUM, ένα εργαλείο που θεωρείται αξιόπιστος δείκτης γνωστικής ικανότητας. Αποτελείται από 10 ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, όπου οι συμμετέχοντες καλούνται να επιλέξουν το σωστό συνώνυμο μιας λέξης ανάμεσα σε πέντε επιλογές διαφορετικής δυσκολίας. Το αποτέλεσμα αντανακλά το επίπεδο κρυσταλλωμένης νοημοσύνης (crystallized intelligence), δηλαδή της γνώσης και των δεξιοτήτων που αποκτώνται μέσω εκπαίδευσης, εμπειρίας και πολιτισμικής έκθεσης.

Μόλις προσδιορίστηκε το επίπεδο γνωστικής ικανότητας των συμμετεχόντων, τους έκαναν μια σειρά ερωτήσεων που αντιστοιχούσαν σε δύο τεστ.

Το πρώτο είχε τίτλο «Ποιοι είναι οι στόχοι της προκατάληψης;», με τους ερευνητές να χωρίζουν τις ομάδες-στόχους σε δύο κατηγορίες: φιλελεύθερες/αντισυμβατικές και συντηρητικές/συμβατικές.

• Τα άτομα με χαμηλότερη γνωστική ικανότητα έτειναν να εκφράζουν προκατάληψη απέναντι σε φιλελεύθερες/αντισυμβατικές ομάδες, στις οποίες οι άνθρωποι δεν επιλέγουν αν θα ανήκουν ή όχι (π.χ. φυλή, φύλο, σεξουαλικός προσανατολισμός).
• Αντίθετα, τα άτομα με υψηλότερη γνωστική ικανότητα έδειχναν προκατάληψη κυρίως απέναντι σε συντηρητικές/συμβατικές ομάδες, η συμμετοχή στις οποίες εξαρτάται περισσότερο από προσωπική επιλογή.

Το δεύτερο τεστ είχε τίτλο «Ποιοι δείχνουν προκατάληψη απέναντι σε άλλες ομάδες;». Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι «άνθρωποι με σχετικά υψηλότερα αλλά και χαμηλότερα επίπεδα γνωστικής ικανότητας εμφανίζουν περίπου ίσα επίπεδα προκατάληψης, αλλά απέναντι σε διαφορετικές κατηγορίες ομάδων».

Με άλλα λόγια, τα λιγότερο ικανά γνωστικά άτομα τείνουν να βλέπουν τις ομάδες ως πιο σαφώς διακριτές – γεγονός που τις καθιστά και λιγότερο απειλητικές. Αντίθετα, οι πιο ικανοί γνωστικά μπορεί να απογοητεύονται από ομάδες που θεωρούν ότι θα μπορούσαν να αλλάξουν τις πεποιθήσεις τους, αλλά επιλέγουν να μην το κάνουν.

«Η προκατάληψη είναι μια καθολική ανθρώπινη συμπεριφορά»

Οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τόσο τα άτομα με υψηλή όσο και εκείνα με χαμηλή γνωστική ικανότητα δείχνουν ανάλογα επίπεδα διαομαδικής προκατάληψης – απλώς αυτή κατευθύνεται προς διαφορετικά σύνολα ομάδων. Αυτό σημαίνει ότι η προκατάληψη δεν είναι ένδειξη χαμηλής νοημοσύνης, αλλά μια καθολική ανθρώπινη τάση.

«Η μελέτη ενθαρρύνει τον αναστοχασμό σχετικά με τους λόγους πίσω από την προκατάληψη και το μίσος», σημειώνουν οι συγγραφείς, «και προτρέπει στην κατανόηση των κινήτρων των άλλων ως τρόπο μετριασμού των αρνητικών συναισθημάτων».