TO ΑΝΤΙΘΕΤΟ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΗΡΕΜΙΑ

Στην προσπάθειά μας να διαχειριστούμε το άγχος μας, επιδιώκουμε να ηρεμήσουμε, χωρίς όμως να βλέπουμε αποτέλεσμα. Έχεις αναρωτηθεί γιατί; Αν ψάχνεις το αντίθετο του άγχους, μάλλον πρέπει να αναζητήσεις καλύτερα το αντίδοτό του.

Πόσες φορές έχεις καταφέρει να ηρεμήσεις μετά την προτροπή κάποιου που σε βλέπει αγχωμένο; Και πόσες φορές έχεις πείσει τον εαυτό σου να μην αγχώνεται, ενώ ο καταιγισμός των σκέψεων στο κεφάλι σου σε οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε μία ακόμη κρίση άγχους;

Αν το καλοσκεφτείς, το αντίθετο του άγχους δεν είναι η ηρεμία, ούτε η γαλήνη, παρότι κάτι τέτοιο θα διαβάσεις στα περισσότερα λεξικά. Και δεν μπορεί να είναι, διότι υπάρχουν αμέτρητες περιστάσεις στη ζωή μας που μας αναγκάζουν να μην είμαστε ζεν. Κανένας δεν μπορεί να είναι πάντα χαλαρός.

Ας εξετάσουμε το άγχος στη βιολογική του διάσταση. Όταν το νιώθουμε, το σώμα μας ξεκινά την απόκριση φυγής ή μάχης: να μείνω και να παλέψω με την απειλή, ή να φύγω τρέχοντας μακριά;

Πώς λειτουργεί το σώμα σου όταν αγχώνεσαι;

Πρόκειται για το αυτοματοποιημένο σύστημα αντιμετώπισης απειλών που απελευθερώνει έναν καταρράκτη ορμονών, ώστε να μας δώσει τη δύναμη και την ταχύτητα να αντιμετωπίσουμε τον αντικειμενικό κίνδυνο. Όταν χτυπάει αυτός ο συναγερμός, έχουμε χαρακτηριστικά σωματικά συμπτώματα: η καρδιά μας χτυπάει δυνατά και γρήγορα, η αναπνοή μας είναι ρηχή, οι παλάμες μας ιδρώνουν κ.λπ.

Εάν αυτή η αντίδραση συμπυκνώνει τη σημασία του άγχους, τότε το αντίθετο θα ήταν η λειτουργία ανάπαυσης και πέψης, ή ίσως απλώς ένα αίσθημα γαλήνης.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Όταν μιλάμε όμως για το ανθρώπινο άγχος, καλύτερα να σκεφτόμαστε πιο ολιστικά. Οι σωματικές αντιδράσεις είναι η κορυφή του παγόβουνου. Ας σκεφτούμε το ταξίδι του ανήσυχου μυαλού μας. Για παράδειγμα, όταν θέλουμε να γνωρίσουμε κάποιους ανθρώπους, αλλά διστάζουμε, οι σκέψεις που περνούν από το μυαλό μας είναι περίπου τέτοιες:

Κι αν γελάσουν μαζί μου; Κι αν με αγνοήσουν; Τι γίνεται αν πω κάτι ανόητο;

Το αντίθετο του άγχους δεν είναι αυτό που νομίζεις

Ρώτησε τώρα τον εαυτό σου: Αν είχα περισσότερη αυτοπεποίθηση ή πίστευα στον εαυτό μου πιο πολύ, θα εξακολουθούσα να νιώθω φόβο όταν παρουσιάζομαι στους άλλους – ειδικά σε ξένους; Ή αν, ας πούμε, ήσουν σίγουρος ότι θα μπορούσες να ξεπεράσεις μια κρίση πανικού, θα εξακολουθούσε να σε τρομοκρατεί;

Φαίνεται ότι το αντίθετο του άγχους δεν είναι η ηρεμία. Το αντίθετο του άγχους είναι η εμπιστοσύνη: εμπιστοσύνη στις βασικές μας δυνάμεις, εμπιστοσύνη στην ανθεκτικότητά μας, εμπιστοσύνη στη διαδικασία, στους άλλους, ακόμη και στη θετική έκβαση των πραγμάτων. Πίσω από αυτή την εμπιστοσύνη βρίσκονται ουσιαστικά δύο έννοιες: η αυτοπεποίθηση και η ασφάλεια.

Αυτές οι έννοιες, όπως λέει η parent coach Dr Siggie Cohen και συμφωνούν πάρα πολλοί παιδοψυχολόγοι, διδάσκονται από την παιδική ηλικία.

Τι μπορεί να συνέβη στην παιδική σου ηλικία

Πολλοί φροντιστές υποθέτουν ότι ο καλύτερος τρόπος για να κοινωνικοποιήσουν τα παιδιά τους και να τα προετοιμάσουν να γίνουν ανεξάρτητοι, υπεύθυνοι ενήλικες είναι να επισημαίνουν τακτικά τι κάνουν λάθος ή τι δεν είναι ακόμα σε θέση να κάνουν. Όταν αυτά τα αποθαρρυντικά μηνύματα μεταδίδονται στα παιδιά αρκετά συχνά, τα ίδια αρχίζουν να αμφιβάλλουν για τις βασικές τους ικανότητες.

Αυτή η αμφιβολία για τον εαυτό τους οδηγεί αναπόφευκτα σε άγχος – στον φόβο ότι θα αποτύχουν στο παραμικρό που θα αναλάβουν να φέρουν εις πέρας και έτσι θα επιβεβαιώσουν τους γονείς τους, που δεν τους έχουν εμπιστοσύνη.

Αυτές οι σκέψεις θα σε βοηθήσουν να μειώσεις το άγχος σου

Αν ως παιδί σε έκαναν να αμφισβητείς την ικανότητά σου να πετύχεις τις (πολύ πιθανόν) υπερβολικές προσδοκίες τους, τότε ίσως αντιμετωπίζεις κι εσύ προβλήματα άγχους. Ξέρεις τι θα μπορούσε να σε βοηθήσει; Ενδεχομένως οι παρακάτω σκέψεις:

• Τα συναισθήματα άγχους που γεννιούνται από την αμφιβολία για τον εαυτό σου είναι βαθιά. Όταν οι εξωτερικές συνθήκες ενεργοποιούν αυτόματα τις αρνητικές σου σκέψεις, αναρωτήσου αν έχουν ισχύ στην πραγματικότητα. Μπορείς να κάνεις μια προσπάθεια να μιλήσεις με τη φωνή της λογικής στο παιδί μέσα σου;
• Οι προσπάθειές σου να αποφύγεις το άγχος και τον συναισθηματικό πόνο κάνουν την κατάσταση χειρότερη.
• Η προσπάθεια να μειώσεις το άγχος σου βραχυπρόθεσμα το αυξάνει μακροπρόθεσμα.
• Για να μειώσεις το μελλοντικό άγχος, θα πρέπει να αποδεχτείς ότι αξίζει να το αντιμετωπίσεις νωρίς και κατά μέτωπο. Βάλε όλη σου τη δύναμη να επιστρατεύσεις λίγο θάρρος για να κάνεις την αρχή.
• Όσο περισσότερο μπορείς να αποδεχτείς το άγχος σου, απλά επιτρέποντάς του να υπάρχει, τόσο πιο γρήγορα θα υποχωρήσει.
• Μην κατηγορείς τον εαυτό σου για το άγχος που νιώθεις. Δεν φταις εσύ που έχεις υιοθετήσει αυτόν τον τρόπο ως μηχανισμό αποφυγής του πόνου που προέρχεται από την κριτική των σημαντικών άλλων ή και του ίδιου σου του εαυτού.

Βοηθώντας τα παιδιά να νιώσουν... το αντίθετο του άγχους

Αν πάλι βρίσκεσαι στη θέση του γονέα που παλεύει με το άγχος του παιδιού του, εκείνο που πρέπει να θυμάσαι είναι να καλλιεργείς συνθήκες ασφάλειας και εμπιστοσύνης σε κάθε κρίση. Για να εμπνεύσεις το παιδί σου να αισθανθεί αυτοπεποίθηση, η Dr Cohen προτείνει τη μέθοδο των παύσεων, η οποία τελικά μπορεί να είναι βοηθητική για όλους, ανεξάρτητα από το αν έχουν ή όχι παιδιά.