ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΠΟΥ ΑΝΤΕΧΟΥΝ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟΣΟ ΜΥΣΤΙΚΟ!

Ένα μακροχρόνιο πείραμα, το οποίο διεξήγαγε ο Αμερικανός ψυχολόγος John Gottman, αποκάλυψε ότι οι ευτυχισμένες συντροφικές σχέσεις που αντέχουν στον χρόνο έχουν ένα κοινό, απλούστατο χαρακτηριστικό. Αν νομίζεις ότι θα εκπλαγείς όταν το μάθεις, θα σε απογοητεύσουμε. Το συστατικό της παντοτινής αγάπης δεν είναι καν μυστικό.

Ο Αμερικανός ψυχολόγος John Gottman, ο άνθρωπος που διερεύνησε τον όρο της συναισθηματικής νοημοσύνης και είναι γνωστός στην Ελλάδα για το βιβλίο του Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών, θεωρείται ένας από τους κορυφαίους ερευνητές των ανθρώπινων σχέσεων. Τις τελευταίες 4 δεκαετίες έχει μελετήσει χιλιάδες ζευγάρια σε μια προσπάθεια να καταλάβει ποιο είναι το μυστικό που κάνει τις σχέσεις να λειτουργούν. Μαζί με τη σύζυγό του, Julie, επίσης ψυχολόγο, διευθύνουν το Ινστιτούτο Gottman, στη Νέα Υόρκη, το οποίο βοηθά τα ζευγάρια να οικοδομήσουν και να διατηρήσουν στοργικές και υγιείς σχέσεις με βάση επιστημονικές μελέτες.

Ο John Gottman άρχισε να συγκεντρώνει τα πιο σημαντικά ευρήματά του το 1986, όταν ίδρυσε το Love Lab με τον συνάδελφό του Robert Levenson στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον. Ο Gottman και ο Levenson έφεραν νεόνυμφους στο εργαστήριο και τους παρακολούθησαν να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Συνέδεσαν τα ζευγάρια με ηλεκτρόδια και τους ζήτησαν να μιλήσουν για τη σχέση τους και να αναφερθούν στο πώς γνωρίστηκαν, σε μια μεγάλη σύγκρουση που αντιμετώπισαν μαζί και σε μια θετική ανάμνηση που είχαν.

Καθώς οι συμμετέχοντες μιλούσαν, τα ηλεκτρόδια μετρούσαν τη ροή αίματος, τους καρδιακούς παλμούς και το πόσο ιδρώτα παρήγαγαν. Στη συνέχεια, οι ερευνητές έστειλαν τα ζευγάρια στο σπίτι και τα φώναξαν ξανά 6 χρόνια αργότερα για να διαπιστώσουν αν ήταν ακόμα μαζί.

Αναζητώντας το μυστικό: Δύο κατηγορίες ζευγαριών

Από τα δεδομένα που συγκέντρωσαν, ο Gottman κατέταξε τα ζευγάρια σε δύο μεγάλες ομάδες: τα ζευγάρια-πρότυτα και τους καταστροφικούς. Τα πρότυπα ήταν ακόμα μαζί μετά από 6 χρόνια και ζούσαν καλά. Οι καταστροφικοί είτε είχαν χωρίσει είτε παρέμεναν στους δυστυχισμένους γάμους τους. Όταν οι ερευνητές ανέλυσαν τα δεδομένα που συγκέντρωσαν για τα ζευγάρια, είδαν σαφείς διαφορές μεταξύ των δύο κατηγοριών.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Οι καταστροφικοί φαίνονταν ήρεμοι κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων, αλλά η φυσιολογία τους, μετρημένη από τα ηλεκτρόδια, έδειχνε κάτι άλλο. Οι καρδιακοί παλμοί τους ήταν γρήγοροι, οι ιδρωτοποιοί αδένες τους ήταν ενεργοί και η ροή του αίματος ήταν γρήγορη. Παρακολουθώντας χιλιάδες ζευγάρια διαχρονικά, ο Gottman διαπίστωσε ότι όσο πιο έντονες ήταν οι βιολογικές αντιδράσεις τους στο εργαστήριο, τόσο πιο γρήγορα οι σχέσεις τους επιδεινώθηκαν με την πάροδο του χρόνου.

Αλλά τι σχέση θα μπορούσε να έχει η σωματική κατάσταση με έναν γάμο; Η εξήγηση βρίσκεται στην εξής παρατήρηση: οι καταστροφικοί εμφάνισαν στις σχέσεις τους όλα τα σημάδια διέγερσης του νευρικού συστήματος, αυτό που αποκαλούμε κατάσταση μάχης ή φυγής.

Το να έχουν μια συζήτηση δίπλα στον/στη σύζυγό τους ήταν, για το σώμα τους σαν να αντιμετωπίζουν μια τίγρη με αιχμηρά δόντια. Ακόμα κι όταν μιλούσαν για τα ευχάριστα στη σχέση τους, ήταν έτοιμοι να επιτεθούν και να δεχτούν επίθεση. Αυτό ανέβαζε τους καρδιακούς παλμούς τους στα ύψη και τους έκανε πιο επιθετικούς μεταξύ τους.

Τα πρότυπα, αντιθέτως, είχαν μια χαμηλή σωματική διέγερση. Ένιωθαν ήρεμοι και συνδεδεμένοι μεταξύ τους, κάτι που αποκωδικοποιήθηκε σε μια ζεστή και στοργική συμπεριφορά, ακόμα κι όταν διαφωνούσαν. Είχαν δημιουργήσει ένα κλίμα εμπιστοσύνης και οικειότητας, που έκανε και τους δύο συντρόφους πιο άνετους συναισθηματικά, επομένως και σωματικά.

Τι αποκαλύπτει ένα πρωτοποριακό πείραμα για το μυστικό των σχέσεων

Ο Gottman ήθελε να μάθει περισσότερα για το πώς αυτοί οι άνθρωποι καλλιέργησαν τη σχέση αγάπης και οικειότητας, και πώς οι καταστροφικοί τη συνέτριψαν. Σε πείραμα που διεξήγαγε το 1990, σχεδίασε ένα εργαστήριο στην πανεπιστημιούπολη της Ουάσιγκτον, ώστε να μοιάζει με ένα μικρό resort. Κάλεσε 130 νεόνυμφα ζευγάρια να περάσουν μια μέρα σε αυτό και τα παρακολούθησε καθώς έκαναν ό,τι κάνουν συνήθως τα ζευγάρια στις διακοπές: μαγειρεύουν, καθαρίζουν, ακούνε μουσική, τρώνε, συνομιλούν και κάνουν παρέα. Τότε ο Gottman έκανε μια σημαντική ανακάλυψη.

Καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας, οι σύζυγοι έκαναν αιτήματα για σύνδεση. Για παράδειγμα, ας πούμε ότι ο σύζυγος είναι λάτρης των πουλιών και παρατηρεί ένα χελιδόνι στην αυλή. Μπορεί να πει στη γυναίκα του: «Κοίτα αυτό το όμορφο πουλί έξω!» Δεν σχολιάζει μόνο το πουλί στην ουσία: Ζητά μια απάντηση από τη σύζυγό του, ένα σημάδι ενδιαφέροντος ή υποστήριξης, ελπίζοντας ότι θα συνδεθούν, έστω και στιγμιαία, με αφορμή το χελιδόνι.

Η σύζυγος έχει τώρα μία επιλογή. Μπορεί να απαντήσει είτε γυρίζοντας προς τον σύζυγο, είτε γυρίζοντας την πλάτη στον σύζυγό της, όπως το θέτει ο Gottman. Αν και η παρατήρηση πουλιών μπορεί να φαίνεται ένα αδιάφορο και ανούσιο περιστατικό, μπορεί πραγματικά να αποκαλύψει πολλά για την υγεία της σχέσης. Ο σύζυγος σκέφτηκε ότι το πουλί ήταν αρκετά σημαντικό για να το φέρει στο τραπέζι, ενώ το ερώτημα είναι αν η σύζυγός του το αναγνωρίζει και το σέβεται.

Οι άνθρωποι στη μελέτη που στράφηκαν προς τους συζύγους τους απάντησαν, δείχνοντας ενδιαφέρον στο αίτημα. Εκείνοι που δεν το έκαναν –εκείνοι που γύρισαν την πλάτη– δεν απάντησαν ή απάντησαν μονολεκτικά και συνέχισαν να κάνουν ό,τι έκαναν, όπως να βλέπουν τηλεόραση ή να διαβάζουν εφημερίδα. Μερικές φορές απαντούσαν με απροκάλυπτη εχθρότητα, λέγοντας κάτι του τύπου: «Σταμάτα να με διακόπτεις, διαβάζω».

Πώς η αλληλεπίδραση επηρεάζει τη συζυγική ευημερία

Αυτές οι αλληλεπιδράσεις είχαν βαθιές επιπτώσεις στη συζυγική ευημερία:

• Τα ζευγάρια που είχαν χωρίσει μετά από 6 χρόνια ανταποκρίνονταν στα αιτήματα ο ένας του άλλου στο 33% των περιπτώσεων. Μόνο 3 στις 10 από τις προσπάθειές τους για συναισθηματική σύνδεση αντιμετωπίστηκαν με οικειότητα.
• Τα ζευγάρια που ήταν ακόμα μαζί μετά από 6 χρόνια είχαν ανταπόκριση στα αιτήματα στο 87% των περιπτώσεων. Εννέα φορές στις 10, ικανοποιούσαν τις συναισθηματικές ανάγκες του συντρόφου τους.

«ΟΣΟΙ ΕΧΟΥΝ ΔΥΣΤΥΧΙΣΜΕΝΟΥΣ ΓΑΜΟΥΣ ΚΑΝΟΥΝ ΤΟ ΕΞΗΣ: ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΝ ΤΟΝ ΣΥΝΤΡΟΦΟ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ ΤΙ ΚΑΝΕΙ ΣΩΣΤΑ Ή ΛΑΘΟΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΠΙΚΡΙΝΟΥΝ».

«Υπάρχει μια συνήθεια του μυαλού που έχουν τα πρότυπα», εξήγησε ο Gottman σε συνέντευξή του, «η οποία είναι η εξής: Αναζητούν γύρω τους πράγματα που μπορούν να εκτιμήσουν και να νιώσουν ευγνωμοσύνη. Χτίζουν αυτή την κουλτούρα σεβασμού και εκτίμησης πολύ σκόπιμα. Οι καταστροφικοί έλκονται από τα λάθη των εταίρων. Αυτά αναζητούν». Η Julie Gottman συμπληρώνει: «Παρατηρούν τον σύντροφο για το τι κάνει σωστά ή λάθος και τον επικρίνουν αντί να τον σέβονται και να εκφράζουν εκτίμηση».

Η περιφρόνηση, έχουν διαπιστώσει, είναι ο Νο 1 παράγοντας που χωρίζει τα ζευγάρια. Οι άνθρωποι που επικεντρώνονται στην κριτική των συντρόφων τους χάνουν ένα 50% των θετικών πραγμάτων που κάνουν οι σύντροφοί τους και βλέπουν αρνητικότητα ακόμη κι όταν δεν υπάρχει. Οι άνθρωποι που γυρίζουν την πλάτη στον σύντροφό τους, αγνοώντας τον σκόπιμα ή απαντώντας του ελάχιστα, βλάπτουν τη σχέση, επειδή τον κάνουν να αισθάνεται άχρηστος και αόρατος, σαν να μην είναι εκεί, να μην εκτιμάται.

Περιφρόνηση VS καλοσύνης

Οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν τους συντρόφους τους με περιφρόνηση και τους επικρίνουν, σκοτώνουν όχι μόνο την αγάπη στη σχέση, αλλά και την ικανότητα του σώματος των συντρόφων τους να καταπολεμά τους ιούς και τα καρκινικά κύτταρα. Το να είσαι κακός είναι η χαριστική βολή των σχέσεων.

Η καλοσύνη, από την άλλη πλευρά, λειτουργεί σαν κόλλα για τα ζευγάρια και είναι ο πιο σημαντικός προγνωστικός παράγοντας ικανοποίησης και σταθερότητας σε ένα γάμο. Η καλοσύνη κάνει κάθε σύντροφο να αισθάνεται ότι τον φροντίζουν, τον καταλαβαίνουν και τον επικυρώνουν, δηλαδή τον αγαπούν. «Η γενναιοδωρία μου είναι τόσο απεριόριστη όσο η θάλασσα», λέει η Ιουλιέτα του Σαίξπηρ. «Η αγάπη μου τόσο βαθιά. Όσο περισσότερα σου δίνω / τόσο περισσότερα έχω, γιατί και τα δύο είναι άπειρα». Έτσι λειτουργεί η καλοσύνη.

Αν πάλι θες να καλλιεργήσεις αυτή την καλοσύνη –it takes two to tango– η ψυχοθεραπεύτρια Emily Esfahani Smith, από της οποίας τη δουλειά αντλήσαμε πληροφορίες γι' αυτό το άρθρο, έχει να δώσει ορισμένες πολύ χρήσιμες συμβουλές που θα ακολουθήσουν σε δεύτερο χρόνο, σε ένα άλλο κείμενο.