ΞΕΡΕΙΣ ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΕ ΒΟΗΘΗΣΕΙ Ο ΤΡΟΧΟΣ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ;

Τα συναισθήματα μπορεί να είναι πολύπλοκα, τρομακτικά και συντριπτικά. Πώς μπορούμε να τα κατανοήσουμε, να τα διαχειριζόμαστε πιο αποτελεσματικά και να μην αισθανόμαστε κυριευμένοι από αυτά; Ο Τροχός των Συναισθημάτων είναι ένα εύχρηστο εργαλείο που θα σου δώσει αυτοέλεγχο.

Το να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας, να μπορούμε να τα ονοματίζουμε και να τα αποδεχόμαστε χωρίς κριτική θεωρείται πλέον θεμέλιος λίθος της συναισθηματικής και κατ' επέκταση της ψυχικής υγείας. Δικαίως. Η αναγνώριση των συναισθημάτων αποτελεί το πρώτο βήμα για την περιβόητη συναισθηματική αυτορρύθμιση, την ικανότητα δηλαδή που έχει κάποιος να διαχειρίζεται τα συναισθήματα, τις παρορμήσεις και τις αντιδράσεις του.

Ο αυτοέλεγχος είναι μία από τις πιο σημαντικές ικανότητες της Συναισθηματικής Νοημοσύνης. Είναι απολύτως απαραίτητος για την ψυχική μας ισορροπία. Πάνω από όλα, έχει καθοριστική σημασία για τις σχέσεις μας, την οικογένεια και το εργασιακό μας περιβάλλον.

Στην πράξη, η συναισθηματική αυτορρύθμιση είναι το να έχουμε μάθει να αντέχουμε αυτό που νιώθουμε, κάτι που συνήθως «διδάσκεται» από το παράδειγμα των γονιών μας όταν είμαστε ακόμη παιδιά.

Ποια είναι η πιο σημαντική ερώτηση που πρέπει να κάνεις στον εαυτό σου;

Ο Christian Waugh, καθηγητής ψυχολογίας στο Wake Forest University στη Βόρεια Καρολίνα των ΗΠΑ που εξειδικεύεται στη μελέτη των συναισθημάτων, μετά από έρευνες που έχει κάνει μαζί με την ομάδα του καταλήγει σε πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα: Μια ειλικρινής, συγκεκριμένη και πολύ ξεκάθαρη απάντηση στο ερώτημα «πώς αισθάνεσαι;» έχει τη δύναμη ακόμη και να αλλάξει το πώς νιώθουμε, φυσικά προς το καλύτερο.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Γιατί όμως; Η απάντηση βρίσκεται στην επισήμανση των συναισθημάτων. Οι μελέτες έδειξαν πως όταν επισημαίνουμε τα αρνητικά συναισθήματά μας, υπάρχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να τα μειώσουμε, άθελά μας. Χωρίς δηλαδή να υπάρχει συνειδητά ο στόχος της μείωσης ή της μετατροπής τους.

Τα συναισθήματα μπορεί να είναι πολύπλοκα, τρομακτικά και συντριπτικά. Πώς μπορούμε να τα κατανοήσουμε, να τα διαχειριζόμαστε πιο αποτελεσματικά και να μην αισθανόμαστε κυριευμένοι από αυτά;

Τι ακριβώς είναι ο Τροχός των Συναισθημάτων;

Το 1980, ο Αμερικανός ψυχολόγος Robert Plutchik δημιούργησε ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο, τον Τροχό των Συναισθημάτων, προκειμένου να μας βοηθήσει να καλλιεργήσουμε τη συναισθηματική μας νοημοσύνη.

Πρόκειται για μια σχηματική απεικόνιση που περιγράφει πώς σχετίζονται τα συναισθήματα και μας καθοδηγεί στην πλοήγησή τους. Μέσα από χρόνια μελέτης των συναισθημάτων, ο Dr Plutchik πρότεινε ότι υπάρχουν 8 βασικά συναισθήματα που χρησιμεύουν ως βάση για όλα τα άλλα: χαρά, λύπη, αποδοχή, αηδία, φόβος, θυμός, έκπληξη και προσμονή.

Αυτά τα 8 συναισθήματα ομαδοποιούνται σε πολικά αντίθετα, με βάση τη φυσιολογική αντίδραση που δημιουργεί κάθε συναίσθημα στα ζώα:

• Η χαρά είναι το αντίθετο της λύπης. Στη φυσιολογία των ζώων (και των ανθρώπων) αυτό μεταφράζεται ως σύνδεση, εν αντιθέσει με την απόσυρση.
• Ο φόβος είναι το αντίθετο του θυμού. Στη φυσιολογία γίνεται γίνε μικρός και κρύψου, εναντίον του γίνε μεγάλος και δυνατός.
• Η πρόβλεψη είναι το αντίθετο της έκπληξης. Το σώμα θα μετέτρεπε αυτό το δίπολο ως προσεκτική εξέταση VS οπισθοχώρησης.
• Η αηδία είναι το αντίθετο της εμπιστοσύνης. Δηλαδή, απόρριψη κατ' αντιπαράθεση με την αγκαλιά.

Πώς λειτουργεί;

Η ένταση των συναισθημάτων υποδεικνύεται στον Τροχό με το χρώμα. Τα συναισθήματα εντείνονται όσο κινούνται προς το κέντρο του κύκλου, έτσι όσο πιο σκούρα είναι η απόχρωση, τόσο πιο έντονο είναι το συναίσθημα.

Για παράδειγμα, ο θυμός στο ελάχιστο επίπεδο έντασής του είναι ενόχληση. Στο υψηλότερο επίπεδο έντασής του όμως, γίνεται οργή. Ή, ένα συναίσθημα πλήξης μπορεί να κορυφωθεί ακόμη και σε απέχθεια, αν αφεθεί ανεξέλεγκτο.

Ένα σημαντικό μάθημα που παίρνουμε εδώ για τις σχέσεις μας είναι ακριβώς αυτό: Εάν αφεθούν ανεξέλεγκτα, τα συναισθήματα μπορούν να ενταθούν.

Πώς τα συναισθήματα σχετίζονται μεταξύ τους

Εκτός από τις ακριβείς λέξεις που περιγράφουν τα συναισθήματα, ένα απαραίτητο στάδιο στην καλλιέργεια της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι η κατανόηση του πώς τα διαφορετικά συναισθήματα σχετίζονται μεταξύ τους και πώς τείνουν να αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου.

Στον Τρόχο βλέπουμε το εξής: Τα συναισθήματα χωρίς χρώμα αντιπροσωπεύουν ένα συναίσθημα που είναι «μείγμα» δύο βασικών συναισθημάτων. Για παράδειγμα, η προσμονή και η χαρά συνδυάζονται για να γίνουν αισιοδοξία. Η χαρά και η εμπιστοσύνη συνδυάζονται για να γίνουν αγάπη.

O Τροχός των Συναισθημάτων του Dr Plutchik. iStock

Το να είμαστε σε θέση να αναγνωρίζουμε πότε ένα συναίσθημα είναι στην πραγματικότητα ένας συνδυασμός δύο ή περισσότερων ξεχωριστών συναισθημάτων αποτελεί μια χρήσιμη δεξιότητα.

Πώς να χρησιμοποιήσεις τον Τροχό των Συναισθημάτων

1. Ξεκινήστε κάνοντας στον εαυτό σας την ερώτηση: Τι αισθάνομαι τώρα; Και τι άλλο;
2. Ρίξτε μια ματιά στον τροχό και επιλέξτε το αντίστοιχο συναίσθημα/συναισθήματα. Θυμηθείτε ότι μπορείτε να βιώνετε πολλά διαφορετικά συναισθήματα ταυτόχρονα και ότι ο τροχός δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για την αποφυγή συναισθημάτων, ή για την αντικατάσταση των «αρνητικών» συναισθημάτων με «θετικά».
3. Παρατηρήστε την έντασή τους και σκεφτείτε τι προσπαθούν να σας πουν αυτά τα συναισθήματα. Όλα τα συναισθήματα έχουν αξία και ένα σημαντικό μήνυμα να μεταφέρουν.
4. Αναρωτηθείτε: τι θέλουν αυτά τα συναισθήματα να παρατηρήσετε ή να κάνετε; Εξερευνήστε ποιες σωματικές αισθήσεις μπορούν να προκαλέσουν αυτά τα συναισθήματα.

Τι θα κερδίσεις και γιατί

Πειραματιστείτε έτσι κάθε φορά που νιώθετε ότι τα συναισθήματά σας σας υπερβαίνουν ή ακόμη κι όταν είστε ήρεμοι κι έχετε χρόνο στη διάθεσή σας. Μια καλή ιδέα είναι να καταγράφετε τις παρατηρήσεις σας. Πώς θα βοηθήσει όλη αυτή η ενασχόληση;

Είναι εξακριβωμένο ότι από τη στιγμή που ξεκινάμε να εμπλουτίζουμε το συναισθηματικό μας λεξιλόγιο, βρισκόμαστε ήδη στο μονοπάτι που οδηγεί στη συναισθηματική αυτορρύθμιση και στον αυτοέλεγχο.

Η Πηνελόπη Δημητρακοπούλου, Executive & Leadership Coach, ιδρύτρια του The Euphoria Series, που μας μίλησε σχετικά, δίνει τον καλύτερο επίλογο:

«Ο Τροχός των Συναισθημάτων αποτελεί ένα ουσιαστικό εργαλείο αυτογνωσίας, καθώς μας βοηθά να αναγνωρίζουμε και να ονομάζουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια αυτό που πραγματικά νιώθουμε. Πολύ συχνά περιοριζόμαστε σε γενικούς όρους, όπως άγχος ή πίεση, παραβλέποντας τη σύνθετη πραγματικότητα του εσωτερικού μας κόσμου. Η εύρεση της κατάλληλης λέξης δεν είναι απλώς γλωσσική ακρίβεια· είναι μια πράξη συνειδητής παρουσίας, που μας επιτρέπει να προσεγγίσουμε τον εαυτό μας με καθαρότητα, ενσυναίσθηση και εσωτερική ελευθερία».