ΞΕΡΕΙΣ ΣΙΓΟΥΡΑ ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΝΑ ΑΓΑΠΑΣ;

Τι σημαίνει να αγαπάς άνευ όρων και πώς διαφέρει από το να συνάπτεις συμβατικές σχέσεις; Η απάντηση θα σε εκπλήξει.

Κλείσε τα μάτια και προσπάθησε να θυμηθείς: Πότε ήταν η πρώτη φορά που ένιωσες ότι αγαπάς κάποιον; Πήγαινε πολύ πίσω. Στα παιδικά σου χρόνια, ας πούμε. Πιθανότατα ένιωθες βαθιά αγάπη μέσα σου π.χ. για τους γονείς σου, αλλά δύσκολα το συνειδητοποιούσες τότε. Στην εφηβεία; Εκεί κι αν δεν συνειδητοποιείς τι σου συμβαίνει. Επικρατεί η ανάγκη να είσαι cool, να είσαι αποδεκτός, και αυτό μπορεί να σε μπερδέψει τρομερά. Οι γονείς από τα πιο αγαπητά πρόσωπα γίνονται ξαφνικά  τα πιο μισητά, ενώ άτομα που βαθιά μέσα σου απεχθάνεσαι μπορεί στα 15 σου να αποτελούσαν αντικείμενα θαυμασμού.

Από την εφηβεία και για κάμποσα χρόνια μετά, πολλές από τις σχέσεις μας γίνονται συμβατικές. Είναι σχέσεις υπό όρους, του τύπου: Θα κάνω αυτό για εσένα αν εσύ κάνεις το άλλο για εμένα. Σχέσεις κατά τις οποίες ο κολλητός σου μπορεί να είναι απλά ένα άτομο που παίζει τα ίδια video games με εσένα. Μια χρονιά μετά, μπορεί να μετατραπεί στον χειρότερο εχθρό σου, γιατί σου «έκλεψε» το κορίτσι.

Πρόκειται, λοιπόν, κατά κύριο λόγο για σχέσεις άστατες και αρκετά επιφανειακές. Γεμάτες «δράμα» και έντονες καταστάσεις. Μετά μεγαλώνουμε, ωριμάζουμε, αρχίζουμε να κατανοούμε ποιοι είμαστε και με ποιους θέλουμε να είμαστε, και εκτιμάμε τους ανθρώπους γι’ αυτό που πραγματικά είναι, όχι επειδή μας αρέσει το ίδιο συγκρότημα. Σωστά;

Δυστυχώς, αυτό δεν ισχύει για όλους ή δεν ισχύει πάντα. Για λόγους που διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο, πολλοί παραμένουν προσκολλημένοι στην εφηβική ανάγκη για coolness και συνεχίζουν να δημιουργούν συμβατικές σχέσεις και στην πορεία της ζωής τους. Οι όροι στα 30 και στα 40 γίνονται πλέον πιο διακριτικοί, πιο εκλεπτυσμένοι, αλλά η λογική παραμένει ίδια: Τα άτομα αυτά πιστεύουν ότι η αγάπη και η αποδοχή εξαρτώνται από κάποιο όφελος που έχουν να προσφέρουν ή να αποκομίσουν, από κάποια συνθήκη που πρέπει να εκπληρωθεί.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Όπως πολύ εύστοχα περιγράφει σε άρθρο του ο συγγραφέας και life coach Mark Manson, το πρόβλημα με τις συμβατικές σχέσεις είναι ότι από τη φύση τους δίνουν έμφαση σε κάτι πάνω από τη σχέση. Στη σχέση αυτή δεν σε νοιάζει πραγματικά ο άλλος, αλλά ό,τι έχει να σου προσφέρει, είτε είναι ένας ενδιαφέρον κύκλος ανθρώπων, είτε το όμορφο πρόσωπο και το ωραίο σώμα του που τον κάνουν να αποτελεί για εσένα ένα τρόπαιο, το οποίο αν κατακτήσεις… είσαι cool.

«Φυσικά, αυτές οι σχέσεις μπορεί να πάνε πολύ στραβά σε συναισθηματικό επίπεδο. Γιατί η επιθυμία να κατακτήσουμε το cool δεν είναι κάτι που απλά μας συμβαίνει. Προκύπτει επειδή νιώθουμε άσχημα με τον εαυτό μας και έχουμε απεγνωσμένα την ανάγκη να νιώσουμε διαφορετικά», πιστεύει ο Manson. «Δεν νοιάζεσαι πραγματικά για τον άλλο, τον χρησιμοποιείς για να νιώσεις καλά με τον εαυτό σου. Ακόμα κι αν κάνεις πράγματα γι’ αυτόν, ίσως το κάνεις για να τον εντυπωσιάσεις – ή να εντυπωσιάσεις τον εαυτό σου. Ίσως τον χρησιμοποιείς για σεξ, για τα χρήματα που έχει, για να εντυπωσιάσεις τους φίλους σου…»

Στο τέλος της ημέρας, καταλήγει ο Manson, η συμβατική αυτή σχέση «πατάει» πάνω στον ίδιο –εφηβικό– κανόνα: Εγώ θα σε αγαπώ μόνο αν με κάνεις να νιώθω καλά με τον αυτό μου. Εσύ θα με αγαπάς μόνο αν σε κάνω να νιώθεις καλά με τον εαυτό σου. Πρόκειται για μια σχέση εντελώς εγωιστική. Βασικά… ίσως δεν πρόκειται καν για σχέση. Γιατί η σύνδεσή σου δεν γίνεται με τον άλλο άνθρωπο, αλλά με μια ιδέα ή ένα αντικείμενο. «Και γι’ αυτό τέτοιες σχέσεις δεν διαρκούν. Επειδή οι συνθήκες πάνω στις οποίες βασίζονται δεν έχουν διάρκεια», επισημαίνει.

Τι σημαίνει να αγαπάς άνευ όρων;

Την παροδικότητα των συμβατικών σχέσεων την αναγνωρίζουμε συνήθως σε βάθος χρόνου. Όταν π.χ. από έφηβοι γινόμαστε ενήλικες και διαπιστώνουμε ότι πολλοί λίγοι άνθρωποι έχουν παραμείνει ουσιαστικά στη ζωή μας συγκριτικά με τα νεανικά μας χρόνια. Υπάρχει λόγος γι’ αυτό: Καθώς ωριμάζουμε, οι περισσότεροι από εμάς δίνουμε προτεραιότητα στις άνευ όρων σχέσεις μας. Σε αυτές που αποδεχόμαστε τους άλλους και γινόμαστε κι εμείς αποδεκτοί για το ποιοι είμαστε, χωρίς παραπάνω προσδοκίες.

Ο Manson λέει ότι αυτό ονομάζεται «ενηλικίωση» και είναι ένας μυστικός τόπος στον οποίο λίγοι καταφέρνουν πραγματικά να κατοικήσουν: Να εκτιμήσουν, δηλαδή, κάποιον παρά τα ελαττώματα, τα λάθη, τις άστοχες ιδέες του. Να τον κρίνουν βάσει του πώς τους φέρεται, όχι πώς ωφελούνται από αυτόν. Να τον βλέπουν ως τελικό σκοπό και όχι ως μέσο για κάποιον άλλο σκοπό.

Οι άνευ όρων σχέσεις –στις οποίες γεννιέται η άνευ όρων αγάπη– είναι αυτές μέσα στις οποίες και οι σύντροφοι σέβονται και υποστηρίζουν ο ένας τον άλλο χωρίς να περιμένουν αντάλλαγμα. Είναι σχέσεις που δεν διαταράσσονται από τις φουρτούνες της ζωής, δεν αλλοιώνονται από επιφανειακά προνόμια και αποτυχίες. Ούτε η απόσταση ούτε ο χρόνος μπορεί να τις φθείρει.

Η αγάπη αυτή δεν σταματά όταν ο άλλος παύει να σε κάνει να δείχνεις εντυπωσιακός. Όταν επιλέγει να κάνει κάτι που εσύ δεν θα έκανες ποτέ.

ΚΑΘΩΣ ΩΡΙΜΑΖΟΥΜΕ, ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΔΙΝΟΥΜΕ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΑΝΕΥ ΟΡΩΝ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΑΣ.

Στον αντίποδα, στη συμβατική σχέση οι άνθρωποι κρίνουν τους άλλους ανάλογα με τα προνόμια που έχουν να τους προσφέρουν. Ίσως γιατί κι εκείνοι μεγάλωσαν σε ένα περιβάλλον που τους εκτιμούσε μόνο για τα προνόμια που εκείνοι πρόσφεραν.

«Ναι, ως συνήθως, υπεύθυνοι κι εδώ είναι οι γονείς. Φυσικά, οι περισσότεροι γονείς δεν δημιουργούν συνειδητά συμβατικές σχέσεις με τα παιδιά τους (το πιθανότερο είναι ότι δημιούργησαν μια σχέση σύμφωνα με τη σχέση που και οι ίδιοι είχαν με τους δικούς τους γονείς – ξέρουμε πόσο αλυσιδωτά πάνε αυτά). Πάντως, όπως κάθε "ταλέντο" στις ανθρώπινες σχέσεις, έτσι κι αυτό είναι κάτι που ξεκινά από την οικογένεια», λέει ο Manson. Αν ο μπαμπάς σε ενέκρινε μόνο όταν υπάκουες τις εντολές του, αν η μαμά σε επαινούσε μόνο όταν έπαιρνες καλούς βαθμούς, αν ο αδερφός σου φερόταν καλά μόνο όταν κανείς άλλος δεν ήταν μπροστά, τότε υποσυνείδητα εκπαιδεύτηκες έτσι, ώστε να νιώθεις εργαλείο προς όφελος των άλλων. Κι έτσι πιστεύεις ότι θα πρέπει να λειτουργούν οι άλλοι για εσένα. Να ταιριάζουν στις ανάγκες σου – και εσύ στις δικές τους. Και αυτή είναι η βάση μιας τοξικής σχέσης.

ΣΤΙΣ ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ, ΟΠΩΣ ΕΣΥ ΠΑΙΡΝΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΛΛΟ ΚΑΤΙ ΓΙΑ ΝΑ ΣΕ ΚΑΝΕΙ ΝΑ ΝΙΩΣΕΙΣ ΚΑΛΑ, ΕΤΣΙ ΚΙ Ο ΑΛΛΟΣ ΚΑΤΙ ΠΑΙΡΝΕΙ ΑΠΟ ΕΣΕΝΑ. ΤΟΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΣ ΚΑΙ ΣΕ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙ.

Καταλήγει σε μια μεγάλη αλήθεια: «Στις περισσότερες συμβατικές σχέσεις μπαίνεις ασυνείδητα, χωρίς να πολυσκέφτεσαι ποιος είναι πραγματικά ο άλλος ή γιατί του αρέσεις πραγματικά εσύ. Βλέπεις ένα ωραίο σώμα, ένα γλυκό χαμόγελο, ένα ακριβό αμάξι και αυτόματα θέλεις να βρεθείς κοντά του. Σε κάνει να νιώθεις καλά αυτό – δεν χρειάζεται καν να αναρωτηθείς γιατί. Και βέβαια, αυτό ισχύει και για τους δύο: Όπως εσύ παίρνεις από τον άλλο κάτι για να σε κάνει να νιώσεις καλά, έτσι κι ο άλλος κάτι παίρνει από εσένα. Τον χρησιμοποιείς και σε χρησιμοποιεί».

Αναρωτιέσαι αν έχεις στη ζωή σου τέτοιες σχέσεις;

Ο Manson σε καλεί να απαντήσεις στα παρακάτω υποθετικά ερωτήματα:

• Αν έχανα τη δουλειά μου, ο πατέρας μου θα συνέχιζε να με σέβεται;
• Αν σταματούσα να της δίνω χρήματα, η μάνα μου θα συνέχιζε να με αγαπά;
• Αν έλεγα στη γυναίκα μου ότι θέλω να τα παρατήσω όλα και να γίνω φωτογράφος, θα με εγκατέλειπε;
• Αν σταματούσα να κάνω σεξ με αυτόν τον τύπο, θα συνέχιζε να θέλει να με δει;
• Αν έλεγα στη φίλη μου ότι διαφωνώ κάθετα με μια απόφασή της, θα συνέχιζε να μου μιλά;

Αναρωτήσου ακόμα:

• Αν μετακόμιζα σε άλλη πόλη, θα συνέχιζα να μιλάω με αυτόν τον φίλο;
• Αν δεν μου χάριζε αυτός ο τύπος εισιτήρια για τη συναυλία, θα ήθελα να πάω μαζί του;
• Αν ο πατέρας μου σταματούσε να με βοηθά οικονομικά, θα συνέχιζα να τον επισκέπτομαι;

Υπάρχουν ένα εκατομμύριο υποθετικές ερωτήσεις που μπορούν να απαντήσουν στο αν συνάπτεις συμβατικές σχέσεις ή αν αγαπάς κάποιον πραγματικά. Το πραγματικό ερώτημα, τώρα, είναι: Θέλεις να έχεις άνευ όρων σχέσεις; Τότε, θα πρέπει να σταματήσεις να αποδέχεσαι τις συνθήκες που θέτουν για εσένα οι άλλοι, αλλά και να θέτεις εσύ συνθήκες για εκείνους. Και να είσαι προετοιμασμένος/-η πως όταν το κάνεις αυτό, μπορεί και να τους χάσεις.

Η αληθινή αγάπη σέβεται και αποδέχεται ακόμα κι αυτό που δεν θέλει να αποδεχτεί. Αυτός που σε αγαπά πραγματικά θα παραμείνει, παρά τις δυσκολίες που θέτεις στη συνθήκη σας ή στην αυτοπεποίθησή του.

Δεν είναι εύκολα όλα αυτά: Οι σχέσεις είναι δύσκολες. Όμως, «αν η ζωή ήταν μόνο χαρές και πανηγύρια, τίποτα καλό δεν θα προέκυπτε τελικά. Και κανείς μας δεν θα ωρίμαζε πραγματικά», καταλήγει ο Manson.