ΜΠΟΡΕΙ ΜΙΑ ΣΦΗΚΑ ΝΑ ΚΡΥΒΕΙ ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΜΑΚΡΟΖΩΙΑΣ;

Ένα είδος σφήκας, που μπορεί να πατά pause στη γήρανσή της, είναι το τελευταίο εύρημα της αδιάκοπης αναζήτησης μυστικών μακροζωίας από τους επιστήμονες.

Ακούς σφήκα και τινάζεσαι. Σκέφτεσαι κάτι μαυροκίτρινα θηρία που πετούν απειλητικά προς το μέρος σου στην εξοχή, την ώρα που απολαμβάνεις το φαγητό σου στη φύση, και ανατριχιάζεις. Μα, αν διάβαζες πως μια άλλη σφήκα, πολύ μικρότερη, γυαλιστερή σαν χρυσόμυγα και σχεδόν ακίνδυνη για τον άνθρωπο, μπορεί να κρύβει το μυστικό της μακροζωίας, πώς θα σου φαινόταν;

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Leicester ανακάλυψαν ότι η παρασιτική σφήκα Nasonia vitripennis, γνωστή ως «κόσμημα» (jewel wasps) για τα μεταλλικά της χρώματα, μπορεί να επιβραδύνει τον βιολογικό της ρυθμό γήρανσης, παγώνοντας για λίγο την ανάπτυξή της στο στάδιο της προνύμφης. Αυτή η παύση μπορεί να της αυξήσει κατά ένα τρίτο το προσδόκιμο ζωής.

«Φαίνεται πως οι σφήκες που έκαναν διάλειμμα νωρίς στη ζωή τους επέστρεψαν έχοντας αποταμιεύσει περισσότερο χρόνο», σχολίασε ο καθηγητής Εξελικτικής Βιολογίας Eamonn Mallon, που εκπόνησε τη μελέτη σε συνεργασία με τους Δρ. Christian Thomas και Χαράλαμπο Κυριακού, συμπεριλαμβανομένης της πρώτης συγγραφέως, υποψήφιας διδακτόρισσας Erin Foley. Τα ευρήματά τους δημοσιεύονται στο επιστημονικό περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences.

Pause στο επιγενετικό ρολόι και πιο αργή γήρανση

Υπάρχει η ηλικία της ταυτότητας, που τη μετράμε με τα κεράκια στην τούρτα, και η βιολογική ηλικία, η διαδικασία της γήρανσης που υπολογίζεται από «δακτυλικά αποτυπώματα» στο DNA. Το επιγενετικό ρολόι κάνει ακριβώς αυτό: παρακολουθεί χημικές τροποποιήσεις (μεθυλιώσεις) που συσσωρεύονται με τον χρόνο.

Jan-Peter Kasper/DPA/Alamy/Visualhellas.gr

Οι σφήκες N. vitripennis είναι ιδανικές για μελέτες γήρανσης, καθώς διαθέτουν λειτουργικό σύστημα μεθυλίωσης DNA, όπως και οι άνθρωποι, και έχουν μικρό κύκλο ζωής. Εν προκειμένω, η ερευνητική ομάδα εξέθεσε μητέρες σφήκες σε συνθήκες ψύχους και σκότους, και παρατήρησε ότι οι προνύμφες μπήκαν σε διάπαυση. Είναι μια τύπου «χειμερία νάρκη», κατά την οποία η ανάπτυξη και η δραστηριότητά τους επιβραδύνεται, ενώ ο οργανισμός τους παραμένει «ζωντανός» και έτοιμος να ξαναρχίσει τη φυσιολογική του δραστηριότητα όταν οι συνθήκες γίνουν ξανά ευνοϊκές.

Οι επιστήμονες συνέκριναν τις σφήκες του πειράματος με τυπικές σφήκες του είδους, και διαπίστωσαν ότι οι προνύμφες που πέρασαν διάπαυση έζησαν κατά ένα τρίτο περισσότερο και εμφάνισαν 29% βραδύτερη γήρανση σε μοριακό επίπεδο. Κοντολογίς, οι δείκτες στο επιγενετικό τους ρολόι κυλούσαν πιο αργά.

Τι σημαίνει αυτό για τον άνθρωπο;

Η μελέτη δεν δείχνει απλώς ότι μπορεί να μπει φρένο στη γήρανση, αλλά αποκαλύπτει ότι το φαινόμενο σχετίζεται με βασικές βιολογικές οδούς κοινές σε πολλά είδη, όπως αυτές που συνδέονται με την ινσουλίνη και την αίσθηση των θρεπτικών ουσιών (nutrient sensing), δηλαδή τους μηχανισμούς με τους οποίους τα κύτταρα «αντιλαμβάνονται» πόση τροφή και ενέργεια είναι διαθέσιμη, και ρυθμίζουν αναλόγως τον μεταβολισμό τους. Σε αυτά τα μονοπάτια στοχεύουν οι παρεμβάσεις αντιγήρανσης στον άνθρωπο.

Τι σημαίνουν τα παραπάνω για τη δική μας ζωή μακροβιότητα και γήρανση; Οι ερευνητές χαρακτήρισαν τη μελέτη πρωτοποριακή, γιατί φώτισε τη δυνατότητα παρεμβολής στη γήρανση σε έναν οργανισμό απλό όσο και κοντινό βιολογικά με τον άνθρωπο. Όπως σχολίασε ο καθηγητής Mallon: «Η κατανόηση του πώς και γιατί γερνάμε αποτελεί τεράστια επιστημονική πρόκληση. Η μελέτη ανοίγει νέους δρόμους, όχι μόνο στη βιολογία των εντόμων, αλλά και στο μεγάλο ερώτημα του αν θα μπορούμε κάποτε να σχεδιάσουμε παρεμβάσεις ικανές να επιβραδύνουν τη μοριακή γήρανση από τις αρχές της».