ΓΙΑΤΙ ΟΠΟΤΕ ΠΟΝΑΣ ΘΑ ΕΥΧΟΣΟΥΝ ΝΑ ΗΞΕΡΕΣ ΚΙΘΑΡΑ

Οι μουσικοί δεν ξεχωρίζουν μόνο για την τεχνική τους ή την πειθαρχία τους στην εξάσκηση. Νέα μελέτη έδειξε ότι ο τρόπος που εκπαιδεύεται ο εγκέφαλός τους τα χρόνια που παίζουν μουσική τους χαρίζει ανθεκτικότητα απέναντι στον πόνο.

Αν σου έλεγαν ότι κάθε φορά που θα πονάς, θα ευχόσουν να ήσουν ο Χέντριξ, ο Χιώτης, η Μπαχάουερ ή άλλος μεγάλος μουσικός, μάλλον θα τους κοιτούσες με το βλέμμα του ροφού, μ’ ένα τεράστιο ερωτηματικό να σχηματίζεται στο πρόσωπό σου. Γιατί πολλά μπορεί να σου προσφέρει ένα μουσικό όργανο, από καλύτερη μνήμη και λιγότερο άγχος μέχρι έξτρα εισόδημα σε καιρούς αναδουλειάς. Αλλά στον πόνο, αν δεν είσαι ο Μπιθικώτσης να σου τον διώχνει «ντρίγκι-ντρίγκι» ένας μπαγλαμάς, πώς μπορεί να σε βοηθήσει;

Το ίδιο (περίπου) αναρωτήθηκε και η Anna M. Zamorano, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Aarhus, που θέλησε να ανακαλύψει αν ο εγκέφαλος των μουσικών αντιδρά διαφορετικά στον πόνο. Η υπόθεσή της είχε γερές βάσεις. Έχει αποδειχθεί ότι η μακρά και σκληρή εκπαίδευση του εγκεφάλου των μουσικών, με τις χιλιάδες επαναλαμβανόμενες κινήσεις και τη σκέψη να τον κρατούν σε εγρήγορση, τον αναδιαμορφώνει και του χαρίζει δομική και λειτουργική πλαστικότητα.

Ένα δεύτερο δεδομένο στη βάση του ερευνητικού ερωτήματος ήταν ότι το ερέθισμα του πόνου ενεργοποιεί σειρά αντιδράσεων στο σώμα και τον εγκέφαλο, επηρεάζοντας τα συναισθήματα, την προσοχή, τις σκέψεις, όσο και τον τρόπο που κινούμαστε και συμπεριφερόμαστε.

iStock

Τι αλλάζει ο πόνος στον εγκέφαλο

Σκέψου τη στιγμή που ακουμπάς κατά λάθος το αναμμένο μάτι της κουζίνας, πώς τινάζεσαι και τραβάς το χέρι σου για να αποφύγεις ένα χειρότερο έγκαυμα. Με παρόμοιο τρόπο προφυλάσσεται κι ο ίδιος ο εγκέφαλος στον πόνο: χαλαρώνει τη δραστηριότητα στον κινητικό φλοιό που ελέγχει τους μυς, για να περιοριστεί η κινητικότητα στο μέρος του σώματος που έχει υποστεί βλάβη. Είναι σαν ο πόνος να του στέλνει προειδοποιητικά σημάδια που βοηθούν, αλλά μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα.

Ένα διάστρεμμα που σε εμποδίζει να χρησιμοποιείς τον αστράγαλο για καιρό, πέρα από την κινητικότητα μπορεί να διαταράξει και τη λειτουργία στα κέντρα ελέγχου του πόνου. Να τι συμβαίνει: έρευνες δείχνουν ότι ο χρόνιος πόνος μπορεί να «συρρικνώσει» τον λεγόμενο σωματοτοπικό χάρτη του εγκεφάλου, δηλαδή την τοπογραφική αναπαράσταση των μερών του σώματος στον εγκεφαλικό φλοιό.

Όταν αποφεύγουμε να κινήσουμε το σημείο που πονά, ο εγκέφαλος λαμβάνει όλο και λιγότερα ερεθίσματα από την περιοχή και οι νευρώνες που την αντιπροσωπεύουν αρχίζουν να αδρανούν. Έτσι, ο εγκέφαλος χάνει σταδιακά την «καθαρή» εικόνα του πού βρίσκεται ή πώς κινείται το μέλος, με συνέπεια να εντείνει περισσότερο την αίσθηση του πόνου. Γιατί όμως κάποιοι παραμένουν πιο ανθεκτικοί στον πόνο, ακόμα και αν έχουν συμβεί αλλαγές στον σωματοτοπικό τους χάρτη;

Unsplash Kevin Wang

Περισσότερες ώρες μουσικής, λιγότερο πόνος

Η Zamorano με την ομάδα της συγκέντρωσαν μια ομάδα από μουσικούς και ανθρώπους που δεν ασχολούνταν με τη μουσική και τους προκάλεσαν ήπιο και προσωρινό μυϊκό πόνο στο χέρι με έγχυση αυξητικού παράγοντα των νεύρων (NGF). Η NGF είναι μια νευροτροφίνη (πρωτεΐνη) που κρατά υγιή τα νεύρα, όταν όμως χορηγηθεί ενδομυϊκά, π.χ. στον μηρό ή στα χέρια, προκαλεί τοπική μυϊκή ευαισθησία και άλγος διάρκειας μερικών ημερών.

Στη συνέχεια χρησιμοποίησαν διακρανιακή μαγνητική διέγερση (TMS) για να χαρτογραφήσουν πώς ο εγκέφαλος ελέγχει το χέρι, δημιουργώντας «χάρτες του χεριού» πριν και μετά την έγχυση, με μετρήσεις στις ημέρες 1, 3 και 8, ώστε να δουν αν και πώς ο πόνος άλλαξε τη λειτουργία του εγκεφάλου.

ΟΙ ΜΟΥΣΙΚΟΙ ΕΝΙΩΘΑΝ ΛΙΓΟΤΕΡΗ ΔΥΣΦΟΡΙΑ ΚΑΙ Ο ΠΟΝΟΣ ΤΟΥΣ ΗΤΑΝ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΩΣ ΑΝΑΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΠΟΥ ΕΙΧΑΝ ΠΕΡΑΣΕΙ ΠΑΙΖΟΝΤΑΣ ΜΟΥΣΙΚΗ.

Οι διαφορές ανάμεσα στις δύο ομάδες ήταν εντυπωσιακές, ακόμη και πριν από την πρόκληση του πόνου. Οι μουσικοί είχαν ήδη πιο εκλεπτυσμένο και οργανωμένο τον «χάρτη του χεριού» στον εγκέφαλο, ενώ όσο περισσότερες ώρες είχαν αφιερώσει στην εξάσκηση του μουσικού οργάνου τους, τόσο πιο λεπτοδουλεμένος φαινόταν ο χάρτης. Μετά το επώδυνο ερέθισμα, ανέφεραν σημαντικά λιγότερη δυσφορία και ο πόνος τους ήταν αντιστρόφως ανάλογος των ωρών που είχαν παίξει μουσική.

Η υπεροχή των μουσικών επιβεβαιώθηκε τις ημέρες που ακολούθησαν. Αντίθετα με την ομάδα των μη μουσικών, όπου ο πόνος συρρίκνωσε τον σωματοτοπικό τους χάρτη μέσα σε δύο μέρες, στους μουσικούς δεν υπήρξε καμία αλλαγή.

iStock

Να πιάσω την κιθάρα για παυσίπονο;

Αν και στη μελέτη συμμετείχαν μόλις 40 άνθρωποι, η ομάδα τόνισε πως πρόκειται για ξεκάθαρες αποδείξεις ότι ο εγκέφαλος των μουσικών αντιλαμβάνεται αλλιώς τον πόνο. Ο χρόνος και ο κόπος να τον εκπαιδεύσουν παίζοντας μουσική, τους επιστρέφει ένα προστατευτικό έναντι του πόνου. «Δεν σημαίνει, φυσικά, ότι η μουσική είναι θεραπεία για τον χρόνιο πόνο», τονίζει η Zamorano, «αλλά μας δείχνει πώς η συνεχής εκπαίδευση και η εμπειρία διαμορφώνουν την αντίληψη του πόνου».

ΑΚΟΜΑ ΚΙ ΑΝ Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΕΝ ΘΕΡΑΠΕΥΕΙ ΤΟΝ ΧΡΟΝΙΟ ΠΟΝΟ, ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΙΔΑΞΕΙ ΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ ΠΩΣ ΝΑ ΤΟΝ ΑΝΤΕΧΕΙ.

Τα ευρήματά τους ανοίγουν πράγματι μονοπάτια για νέες θεραπείες έναντι του χρόνιου πόνου, αν και η έρευνα στο συγκεκριμένο πεδίο δεν φαίνεται να συμφωνεί πάντα. Το 2020, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Αδελαΐδας στην Αυστραλία συμπέραναν ότι, σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό, οι μουσικοί βιώνουν τον σωματικό πόνο, π.χ. από μια βλάβη στους ιστούς, πιο έντονα από το αναμενόμενο για τον συγκεκριμένο τραυματισμό. Η εξήγηση κρυβόταν τόσο στη διαφορετική επεξεργασία του πόνου από τον εγκέφαλό τους, όσο και σε ψυχολογικές διαφορές (π.χ. εντονότερο άγχος λόγω επίπτωσης στη δουλειά τους, κακός ύπνος κ.ά.).

Αν σε προβληματίζει, μπορείς να μείνεις απλός ακροατής. Σύμφωνα με μελέτες, και πάλι η μουσική θα σου προσφέρει αναλγητικά οφέλη. Είναι μια θεραπευτική σύνδεση αναγνωρισμένη από την αρχαιότητα· οι Έλληνες έπαιζαν αυλό και λύρα στους ασθενείς ως μέρος της θεραπείας, ενώ οι Αιγύπτιοι τους τραγουδούσαν. Από την άλλη, ποτέ δεν έβλαψε το «μάθε τέχνη κι άστηνε». Ακόμα κι αν έχεις μπει στη μέση ηλικία, η εκμάθηση ενός οργάνου μπορεί να θωρακίσει των εγκέφαλό σου από τη γνωστική φθορά και να μειώσει τον κίνδυνο της άνοιας.