ΚΑΤΙ ΑΛΛΟΚΟΤΟ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ ΟΤΑΝ ΤΡΕΧΕΙΣ ΜΑΡΑΘΩΝΙΟ

Ο ακραίες μεταβολικές καταστάσεις, όπως αυτές που προκαλεί στο σώμα ένας εξαντλητικός μαραθώνιος, ξυπνούν στον εγκέφαλο «κανιβαλιστικά» ένστικτα.

Το να τρέχει κανείς μαραθώνιο αποτελεί θαυμαστό δείγμα καλής φυσικής κατάστασης, όμως κανείς δεν αρνείται ότι πρόκειται και για μια εξαιρετικά επίπονη διαδικασία για το σώμα, τόσο για το μυοσκελετικό σύστημα όσο και για το καρδιοαναπνευστικό. Δεν είναι λίγοι οι δρομείς που μεταφέρονται στο νοσοκομείο με προβλήματα από τραυματισμούς μέχρι ανακοπή!

Όπως αναφέρει ο Λουκιανός, ο Φειδιππίδης –ο πρώτος «μαραθωνοδρόμος»– κατέρρευσε και πέθανε, μόλις ανακοίνωσε στην Αθήνα τη νίκη επί των Περσών.

Οι ειδικοί λένε ότι ο μαραθώνιος μπορεί να διαταράξει το στομάχι, να είναι επιβλαβής για τα νεφρά, ενώ μία νέα μελέτη δείχνει ότι σοβαρή επίδραση μπορεί να έχει και στον εγκέφαλο του δρομέα, αναγκάζοντας το όργανο να… τραφεί από τον εαυτό του προκειμένου να αναπληρώσει το καύσιμο που έχασε κατά την διάρκεια του αγώνα.

Γκραβούρα με τις τελευταίες στιγμές του Φειδιππίδη. iStock

Ο εγκέφαλος «τρώει» τον εαυτό του στον μαραθώνιο;

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο του 2025 στο επιστημονικό περιοδικό Nature Metabolism, οι επιστήμονες παρατήρησαν σε μαραθωνοδρόμους αμέσως μετά τον αγώνα μειώσεις σε έναν βασικό βιοδείκτη της μυελίνης, λιπώδους ουσίας που μονώνει τις συνδέσεις μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι υπό αυτές τις ακραίες συνθήκες ο εγκέφαλος καταναλώνει τη μυελίνη ως πηγή ενέργειας.

Τα καλά νέα για τους δρομείς μεγάλων αποστάσεων είναι ότι οι επιπτώσεις αυτές μοιάζουν να είναι αναστρέψιμες: Μόλις το σώμα εξαντλήσει τα αποθέματα της βασικής του πηγής ενέργειας, που είναι η γλυκόζη, μεταβολίζει τα λίπη ως εναλλακτική πηγή καυσίμου. Ο εγκέφαλος συγκεκριμένα είναι ένα πολύ ενεργοβόρο όργανο, το οποίο «καταβροχθίζει» το 20% της ενέργειας του σώματος. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να υποστεί γρήγορα βλάβη αν οι πηγές «καυσίμων» του εξαντληθούν.

Στιγμιότυπο από τον 41ο Αυθεντικό Μαραθώνιο Αθηνών, 10 Νοεμβρίου 2024. SOOC Nick Paleologos

Σκοπός της μελέτης, όπως ανέφερε ο συν-συγγραφέας της, Pedro Ramos Cabrer, νευροεπιστήμονας στο ισπανικό ερευνητικό ινστιτούτο CIC biomaGUNE, ήταν να εντοπιστούν οι εφεδρικές πηγές ενέργειας του εγκεφάλου. Οι επιστήμονες υποπτεύθηκαν ότι η λιπαρή μυελίνη θα μπορούσε να είναι η απάντηση, όπως είχαν δείξει προηγούμενες έρευνες σε τρωκτικά, ωστόσο έμενε να αποδειχθεί αν κάτι τέτοιο ισχύει και για τον άνθρωπο.

Για τις ανάγκες της μελέτης η ομάδα σάρωσε τους εγκεφάλους 10 δρομέων 48 ώρες πριν τρέξουν Μαραθώνιο και το επανέλαβε δύο ημέρες, δύο εβδομάδες και δύο μήνες μετά τον αγώνα. Έγινε χρήση μαγνητικής τομογραφίας, η οποία μπορεί να αποκαλύψει την παρουσία μορίων νερού παγιδευμένων μεταξύ των στρωμάτων μυελίνης.

Στιγμιότυπο από τον 41ο Αυθεντικό Μαραθώνιο Αθηνών, 10 Νοεμβρίου 2024. SOOC Dimitris Kapantais

Οι σαρώσεις του εγκεφάλου έδειξαν ότι δύο ημέρες μετά τον αγώνα η μυελίνη σε 12 περιοχές του εγκεφάλου είχε μειωθεί σε σύγκριση με πριν τον αγώνα – σε ορισμένες περιπτώσεις, έως και κατά 28%! Ωστόσο, οι αλλαγές στα συνολικά επίπεδα μυελίνης του εγκεφάλου δεν ήταν στατιστικά σημαντικές, γεγονός που υποδηλώνει ότι μάλλον έγιναν σε συγκεκριμένες περιοχές του οργάνου.

«Οι περιοχές που εμφάνισαν πιο σημαντικές αλλαγές ήταν αυτές που σχετίζονται με τα κινητικά κυκλώματα και το κέντρο του συναισθηματικού ελέγχου του εγκεφάλου», είπε χαρακτηριστικά ο Cabrer, συνδέοντας τα ευρήματα με την πνευματική και σωματική προσπάθεια που απαιτείται για έναν μαραθώνιο.

Πάντως, δύο μήνες μετά τον αγώνα οι μετρήσεις μυελίνης όλων των δρομέων είχαν επανέλθει στα αρχικά τους επίπεδα. Οι επιστήμονες λοιπόν ήταν καθησυχαστικοί, σημειώνοντας όμως ότι η υπερβολική άσκηση θα μπορούσε να επιδεινώσει το πρόβλημα ατόμων με αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση (ALS), όπου τα μεταβολικά μόρια που συνήθως παράγονται από τη μυελίνη βρίσκονται σε έλλειψη. Ωστόσο, όπως δήλωσαν, χρειάζονται περαιτέρω έρευνες για να επιβεβαιωθεί αυτή η θεωρία.