ΜΗΠΩΣ Η ΜΝΗΜΗ ΣΟΥ ΣΕ ΠΡΟΔΙΔΕΙ; ΠΩΣ ΝΑ ΘΥΜΑΣΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΑ

Ξεχνάς όσα ακούς ή διαβάζεις; Δες γιατί συμβαίνει αυτό και πώς μπορείς να ενισχύσεις τη μνήμη σου με απλές, επιστημονικά τεκμηριωμένες τεχνικές.

Τις προάλλες έπεσα σε ένα πολύ ενδιαφέρον podcast, που είχε να κάνει με την ψυχολογία των γυναικών κατά τη διάρκεια της περιεμμηνόπαυσης. Καλεσμένοι ήταν μια κυρία σχετικής ηλικίας, ένας ψυχολόγος και μια ενδοκρινολόγος. Το άκουσα όλο –κράτησε καμιά ώρα– και έμαθα πράγματα που ομολογουμένως δεν γνώριζα. Δυο μέρες αργότερα, σε απογευματινή συνάντηση με φίλες, αφού τους έκανα μια εισαγωγή για το πόσα ωραία έμαθα τις προάλλες για τη ζόρικη ηλικία των 50, συνειδητοποιώ ότι δεν είμαι σε θέση να αναπαράξω σχεδόν καμιά συγκεκριμένη πληροφορία από το podcast που τόσο μου είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον! Θυμόμουν κάποια γενικά πράγματα, αλλά μέχρι εκεί. Μου έχει συμβεί αρκετές φορές (με γνήσια ντροπή μπορώ να αναφερθώ στο μάθημα της Ιστορίας, από το οποίο δεν θυμάμαι σχεδόν τίποτα ενώ ήμουν άριστη). Μην έχοντας κάποιο πρόβλημα υγείας που να σχετίζεται με τη μνήμη, αργά αλλά σταθερά οδηγούμαι στο συμπέρασμα ότι μεγαλώνοντας γίνομαι όλο και πιο «ξεχασιάρα». Τι συμβαίνει πραγματικά;

Οι δυο «καμπύλες» που καθορίζουν το πώς λειτουργεί η μνήμη

Οι περισσότεροι από εμάς αντιλαμβανόμαστε κάπως έτσι την πορεία που ακολουθούμε ώστε να μάθουμε κάτι: λαμβάνουμε μια πληροφορία που αρχικά μπορεί να μην είναι απόλυτα κατανοητή, ωστόσο με τον καιρό και την εξάσκηση γίνεται γνώση που κατακτάται. Σχηματικά, αυτή είναι η «καμπύλη της εκμάθησης».

Υπάρχει όμως κι ένας άλλος παράγοντας που φαίνεται να επηρεάζει τη διαδικασία της απομνημόνευσης πληροφοριών, που δεν είναι άλλος από την «καμπύλη της λήθης». Ο όρος ανακαλύφθηκε από τον Γερμανό ψυχολόγο Herman Ebbinghaus (1850-1909), ιδρυτή της πειραματικής ψυχολογίας της μνήμης, και περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο μειώνεται με τον χρόνο η ικανότητα του εγκεφάλου να συγκρατεί πληροφορίες. Ο Ebbinghaus, με μια σειρά πειραμάτων στον ίδιο του τον εαυτό, ανακάλυψε πως μια φθίνουσα καμπύλη καθορίζει τον χρόνο που μπορεί να ανακτηθούν πληροφορίες από τη μνήμη.  Πιο συγκεκριμένα, αποδείχθηκε ότι:

• μέσα σε μια ώρα ξεχνάμε το 50% όσων μάθαμε,
• μέσα σε μια μέρα το 75%,
• μέσα σε μια εβδομάδα το 90%.

Δηλαδή, αρχικά η γνώση περνάει στη λήθη ταχύτατα, ενώ προϊόντος του χρόνου η εξασθένιση αργεί. Συνεπώς, ακόμα και η πιο συναρπαστική ιδέα, χωρίς την κατάλληλη υποστήριξη αργά ή γρήγορα θα ξεχαστεί.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Γιατί έχουμε την τάση να ξεχνάμε και πώς να βοηθήσουμε τη μνήμη μας

Διανύοντας μια εποχή κατά την οποία δεχόμαστε καταιγισμό πληροφοριών, ανοίγοντας διαρκώς πολλά «παραθυράκια» ενημέρωσης, βάζουμε τον εαυτό μας στη θέση να καταναλώνει περιεχόμενο που δεν προλαβαίνει να διαχειριστεί. Πριν προλάβουμε να εμπεδώσουμε και να εφαρμόσουμε μια νέα γνώση, αναζητάμε γρήγορα την επόμενη πληροφορία. Η Dr. Ruth Gotian, συγγραφέας και καθηγήτρια στο Weill Cornell Medicine, λέει ότι αυτή δεν είναι μια αποτελεσματική μέθοδος εκμάθησης, καθώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν αποδίδει όταν λαμβάνει στείρα γνώση (μιλάει και για το μάθημα της Ιστορίας στα ελληνικά σχολεία, ή είναι ιδέα μου;).

Εκείνο που χρειάζεται είναι να εμπλακεί το μυαλό μας δημιουργικά για να καταγράψει το οποιοδήποτε υλικό. Σχετικά με αυτό, η ίδια προτείνει μερικές απλές ιδέες που θα σε βοηθήσουν να απαλύνεις την «καμπύλη της λήθης» και να διατηρήσεις τις γνώσεις σου για περισσότερο χρόνο.

1. Γράψε κάτι με δικά σου λόγια

Η γνωστή άσκηση που συναντούσαμε στα πρώτα σχολικά χρόνια βρίσκει την απόλυτη εφαρμογή της. Κάνε μια μικρή, γραπτή περίληψη της πληροφορίας που μόλις έλαβες (μην ξεχνάς ότι η πρώτη ώρα είναι σημαντική), χρησιμοποιώντας απλά λόγια, και δώσε στον εγκέφαλό σου την ευκαιρία να επαναπροσδιορίσει τις πληροφορίες που πήρε και να τις εμπεδώσει.

2. Στάσου για λίγο και αναρωτήσου

Πριν βιαστείς να περάσεις στο επόμενο θέμα, θέσε στον εαυτό σου κάποια ερωτήματα που θα σε βοηθήσουν να κατανοήσεις το περιεχόμενο όσων είδες ή άκουσες. Για παράδειγμα, βγαίνοντας από μια συνάντηση και πριν περάσεις στην επόμενη, αναρωτήσου τι είναι αυτό που σου κέντρισε το ενδιαφέρον, πώς συνδέεται με όσα ήδη γνωρίζεις, πού θα μπορούσες να το εφαρμόσεις κ.ά. Με τον τρόπο αυτό συνδέεις την πληροφορία βιωματικά, ώστε να μπορείς να την ανακαλείς με μεγαλύτερη ευκολία.

3. Βάλε τη γνώση σε εφαρμογή

Αφού λάβεις μια νέα πληροφορία, προσπάθησε να την εφαρμόσεις σύντομα. Ενσωμάτωσέ τη σε κάποια μελέτη σου, προσπάθησε να τη μεταδώσεις σε κάποιον, χρησιμοποίησέ την στη δουλειά σου. Η εφαρμογή κάνει τη γνώση μακροβιότερη.

4. Χρησιμοποίησε την τεχνολογία

Πολλά δεινά καταλογίζουμε στην τεχνολογία, ωστόσο κάποια «εργαλεία» της μπορεί να σου φανούν χρήσιμα. Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη (AI), που έχει την δυνατότητα να αναπαράγει τις ανθρώπινες γνωστικές λειτουργίες, ήρθε στην ζωή μας για να μείνει, δεν έχεις παρά να χρησιμοποιήσεις επιλεκτικά κάποια μέσα που θα σε βοηθήσουν να συγκεντρώσεις και να αξιοποιήσεις τις πληροφορίες που λαμβάνεις.