ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΜΟΙΡΑΖΕΤΑΙ 6 ΜΥΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΑΧΥΤΕΡΗ ΜΑΘΗΣΗ

Πώς μπορούμε να μαθαίνουμε αποτελεσματικά σε κάθε ηλικία; Τι λέει η νευροεπιστήμη για τη νευροπλαστικότητα και ποιοι παράγοντες κάνουν τη διαφορά στη μάθηση.

Θέλεις να μάθεις μια ξένη γλώσσα ή να ξεκινήσεις ένα νέο χόμπι, αλλά σκέφτεσαι ότι θα δυσκολευτείς. Όσο μεγαλώνουμε, δεν αφομοιώνουμε νέα πράγματα με την ευκολία που τα αφομοιώναμε νεότεροι. Στην παιδική ηλικία, ο εγκέφαλος μοιάζει με σφουγγάρι που απορροφά κάθε γνώση που του προσφέρεται. Από την εφηβεία και μετά, η ικανότητα αυτή αρχίζει να φθίνει, ενώ μετά τα 25 ο εγκέφαλος χρειάζεται πιο στοχευμένες συνθήκες για να δημιουργήσει νέες συνδέσεις.

Η νευροεπιστήμονας Lila Landowski λέει ότι, ως επιστήμονας και διδάσκουσα, βλέπει συνεχώς ανθρώπους που προσπαθούν σκληρά να μάθουν κάτι, αλλά δυσκολεύονται. Δυσκολεύονται όχι επειδή δεν είναι έξυπνοι, αλλά επειδή κανείς δεν τους διδάσκει πώς να μαθαίνουν.

Μάλιστα, η νευροεπιστήμη έχει αποδείξει πλέον ότι μπορούμε να μάθουμε αποτελεσματικά σε οποιαδήποτε ηλικία, αρκεί να δημιουργήσουμε τις σωστές προϋποθέσεις. Πυρήνας της μάθησης είναι η νευροπλαστικότητα, δηλαδή η ικανότητα του εγκεφάλου να αλλάζει, να δημιουργεί νέες συνάψεις και να δυναμώνει τις ήδη υπάρχουσες. Αυτή η πλαστικότητα δεν εξαφανίζεται ποτέ, απλώς χρειάζεται σωστή «τροφοδότηση».

6 συστατικά που ενισχύουν τη μάθηση

Η προσοχή

Θες να διαβάσεις το καινούργιο βιβλίο που αγόρασες, αλλά δεν μπορείς να συγκρατήσεις καμία πληροφορία. Διαβάζεις και ξαναδιαβάζεις τις ίδιες παραγράφους χωρίς αποτέλεσμα. Καμία νέα γνώση δεν εδραιώνεται χωρίς εστιασμένη προσοχή. Αν ο εγκέφαλος είναι μισός στη μελέτη και μισός στο κινητό (τυχαίο παράδειγμα), δεν δημιουργεί ισχυρές συνάψεις. Είμαστε σχεδιασμένοι να εστιάζουμε σε ένα πράγμα κάθε φορά.

Η άσκηση μπορεί να αυξήσει το μέγεθος του τμήματος του εγκεφάλου που εμπλέκεται στη διαδικασία της μάθησης και τη μνήμη και βοηθά στη δημιουργία νέων εγκεφαλικών κυττάρων.

iStock

Η εγρήγορση

Αν νιώθεις νυσταγμένος, αγχωμένος ή κουρασμένος, τότε οι μαθησιακές σου επιδόσεις πέφτουν κατακόρυφα. Η εγρήγορση, η αίσθηση ότι είσαι «ξυπνητός» και έτοιμος, είναι απαραίτητη για να απορροφάς πληροφορίες. Ωστόσο, έχε κατά νου ότι δεν μπορείς να είσαι σε εγρήγορση όλη την ώρα. Περίπου κάθε 90 λεπτά μπαίνουμε και βγαίνουμε από τον κύκλο εγρήγορσης και υπάρχει ένα διάστημα 8–30 λεπτών στη μέση, στο οποίο είμαστε στα καλύτερά μας.

Τι μπορείς να κάνεις; Η ενεργοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος έχει ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση ουσιών που μεταξύ άλλων αυξάνουν την εγρήγορση. Μπορείς να το πετύχεις με την άσκηση ή ορισμένες τεχνικές αναπνοής. Μπορείς επίσης να κάνεις ντους, χρησιμοποιώντας κατά διαστήματα κρύο νερό, ή να πιεις έναν καφέ. Αντιθέτως, η κατανάλωση ενός μεγάλου γεύματος θα σε ρίξει.

Ο ύπνος

Κατ' αρχάς, αν δεν έχεις κοιμηθεί, θα... σέρνεσαι, που σημαίνει ότι σίγουρα δεν θα είσαι σε εγρήγορση. Υπάρχει, όμως, ένας ακόμα λόγος για τον οποίο ο ύπνος είναι πραγματικά σημαντικός για τη μάθηση: Παίζει κεντρικό ρόλο στη μετατροπή των βραχυπρόθεσμων αναμνήσεων σε μακροπρόθεσμες. Με άλλα λόγια, αν δεν κοιμηθείς καλά, ο εγκέφαλός σου απλώς δεν θα «καταγράφει» τίποτα.

iStock

Η επανάληψη

Κάθε φορά που επαναλαμβάνεις μια δεξιότητα ή μια πληροφορία, οι νευρωνικές συνδέσεις δυναμώνουν. Η επανάληψη είναι το κλειδί όταν πρόκειται για μάθηση. Όπως η άσκηση χτίζει μυς, έτσι τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα σκέψης ή δράσης ενισχύουν τις εγκεφαλικές οδούς και συνδέσεις που σχετίζονται με ό,τι προσπαθείς να μάθεις. Ως αποτέλεσμα, γίνεται πιο εύκολο να το θυμηθείς.

Προσπάθησε, λοιπόν, να επαναλάβεις αυτό που προσπαθείς να μάθεις όσες περισσότερες φορές μπορείς. Επίσης, μοίρασε την περίοδο μάθησης σε πολλές ημέρες. «Γνωρίζουμε ότι δύο μικρότερες περίοδοι μάθησης σε διαφορετικές ημέρες οδηγούν σε σημαντικά καλύτερη μάθηση από το να τις συγκεντρώσεις σε μία μόνο ημέρα», λέει η ειδικός.

Τα διαλείμματα

Τα διαλείμματα είναι εξαιρετικά σημαντικά για τη μάθηση για δύο λόγους:

1. Δίνουν στον εγκέφαλο την ευκαιρία να αναπαράγει τις πληροφορίες, κάτι που συμβαίνει υποσυνείδητα.
2. Οι πρόσφατα κωδικοποιημένες πληροφορίες δεν είναι σταθερές. Αυτό σημαίνει ότι αν χρησιμοποιήσεις τα ίδια νευρωνικά δίκτυα για να μάθεις κάτι άλλο λίγο αργότερα, οι νέες πληροφορίες μπορεί να «σβήσουν» τις προηγούμενες. Στην περίπτωση αυτή, κάνε ένα διάλειμμα 10–20 λεπτών αφού ολοκληρώσεις την εκμάθηση. Αν είσαι στη δουλειά, προτίμησε μονότονες εργασίες που δεν απαιτούν σκέψη. Τέλος, περίμενε τουλάχιστον μία ώρα πριν προσπαθήσεις να μάθεις κάτι παρόμοιο ή ιδανικά, μάθε το σε άλλη μέρα.

iStock

Τα λάθη

Το πιο παρεξηγημένο στοιχείο στη διαδικασία της μάθησης. Το αίσθημα άγχους και στρες που νιώθεις όταν κάνεις λάθος εξυπηρετεί έναν σημαντικό σκοπό: σου δείχνει ότι πρέπει να αλλάξεις, να τα πας καλύτερα, να γίνεις πιο αποτελεσματικός. Και ανοίγει ένα «παράθυρο» για νευροπλαστικότητα. Αν κάνεις ένα λάθος και αποχωρήσεις, όχι μόνο δεν πρόκειται να μάθεις, αλλά γίνεσαι λιγότερο ικανός στο να αντιμετωπίζεις την αποτυχία. Φρόντισε, επομένως, να αποδεχθείς τα λάθη σου και να προετοιμάσεις τον εαυτό σου για μια μικρή αποτυχία.